قازاق ادەبيەتىندە اتى اتالماي كەتسە دە، شىعارماسى شىڭعا بىتكەن شىنارداي شىنشىل، ءارى شىنايى تۋىندىلار قانشاما. تاريح قويناۋىنداعى تالاي زۇلمات پەن قىرشىن تاعدىرلاردى ءبىر كىتاپقا، ياكي، اق پاراققا اسقان جاۋاپكەرشىلىك پەن جانكەشتىلىكتى اقتاي وتىرا ءتۇسىرۋ – جازۋشىنىڭ قۇداي بەرگەن شەبەرلىگى بولار. ال وسىناۋ شەبەرلىكتى شەكەسىنە سىيدىرىپ، تاسقا قايراعان الماس قىلىشتاي وتكىرلىگىمەن، وكتەم ۇنىمەن قازاق ادەبيەتى قورىن تالاي جاۋھار تۋىندىلارمەن بايىتقان جازۋشىلاردىڭ ءبىرى دە بىرەگەيى – قاجىعۇمار شابدانۇلى.
اتالعان جازۋشىنىڭ ءومىر جولىنا كوز سالساق، كوزىمىزدى كولەگەيلەر كولەڭكەلەر كوبەيە تۇسپەك. سەبەبى، تاعدىرىنىڭ تۇتاس بولىگى تار قاپاستا وتكەنىنە قاراماستان ادەبيەت الەمىنە وشپەستەي ءىزىن قالدىردى. ول العاش رەت 1958 جىلى «وڭشىل»، «سولشىل» دەگەن ساياسي ايىپتاۋلارمەن سوتتالىپ، 22 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايرىلعان جاس جازۋشى ەدى. مۇنى قويا تۇرعاندا جازاسىن وتەپ اقتالىپ شىققانىمەن “شەتەل جانسىزى” دەگەن جەلەۋ ارقىلى قايتادان تەمىر تورعا قامالادى. الايدا، تەمىردەي ءتوزىمىن تەزگە سالماي، تەكتىلىگىن تەنتىرەتپەي، تار قاپاستا جاتسا دا تاعدىر تارتۋ ەتكەن ادەبيەتىنەن قول ۇزبەدى. قاجىعۇمار شابدانۇلىنىڭ بار ءومىرى اڭدۋدا،باقىلاۋدىڭ استىندا ءوتتى. عۇمىرىنىڭ قىرىق جىلدان استام ۋاقىتى قىتاي تار قاپاس تۇرمەسىندە كەتتى. جازۋشىنىڭ از دا بولسا جۇرتقا تانىتقان جانكەشتىلىگى – تۇرمەدە تۋعار ادەبيەتى ەدى. ول - التى تومدىق “قىلمىس” رومانى. روماندا كۇللى جۇرت بىلە بەرمەيتىن قازاقتاردىڭ جانكەشتى تاريحى سيپاتتالادى. «قىلمىس» رومانى - قانقۇيلى حح عاسىرداعى تۇتاس ۇلتتىڭ ايانىشتى دا،اياۋلى تاعدىرى.التى تومدىق «قىلمىس» رومانى 2009 جىلى قازاقستاندا باسىلىپ شىقسا،2010 جىلى 27 قاڭتاردا رومان مەملەكەتتىك سىيلىققا ۇسىنىلدى. الايدا، جاستار اراسىندا بۇل روماننىڭ جەتكىلىكتى تۇردە دارىپتەلمەۋى ەڭسە تۇسىرەر دۇنيە.
مەنىڭ ويىمشا، ەستىلەردىڭ ەسكى جولى ەل جادىندا قالماۋى مادەنيەتىمىز ءۇشىن جۇتاڭ ماسەلە. تاريح قويناۋىندا تاعلىم بەرەر تار جول تايعاق كەشۋلەر قانشاما؟.. مۇنىڭ بارىنەن بەيحابار بولىپ وسكەن ۇرپاق وركەنيەتىمىزدىڭ ورەسكەل قاتەلىگىنە اينالماق.
قورىتىندىلاي كەلە، قاجىعۇمار شابدانۇلى “قىلمىس” رومانىن جازۋ ارقىلى بۇكىل ادامزاتتىڭ قىلمىسىن اشتى. الايدا، جازىقسىز قاپالىپ، قىلمىسسىز تۇرمەدە جاتىپ، جازىقسىز جازاسىن وتەدى. ال اتامىزدىڭ سول قاسىرەتىن ۇمىتقان ءبىز ءۇشىن بۇل “قىلمىس” دەمەي نەمەنە؟..
باقىتكۇل تۇرسىنباي
ابىلاي حان اتىنداعى حالىقارالىق قاتىناستار جانە الەم تىلدەرى ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ جۋرناليستيكا ماماندىعىنىڭ 1 كۋرس ستۋدەنتى
