Prezident Qasym-Jomart Toqaev özınıŋ "ädıl Qazaqstannyŋ ekonomikalyq baǧyty" atty halyqqa Joldauynda eldıŋ ekonomikalyq jäne saiasi bolaşaǧynyŋ örşıl jäne egjei-tegjeilı "jol kartasyn" baiandady. Qazaqstandaǧy oqiǧalardyŋ damuyn mūqiiat qadaǧalaityndar üşın Prezidenttıŋ jan-jaqty közqarasy tek perspektivaly ǧana emes, sonymen qatar belgılengen bastamalardy däiektı oryndau şartymen jüzege asyrylatyn bolyp körınedı.
Ekonomikalyq tūrǧydan Prezident utopiialyq ūzaq merzımdı maqsattardan bas tartty jäne pragmatikalyq täsıldı taŋdady. Aldaǧy üş jyl ışınde qol jetkızuge bolatyn maqsattardy özektendıruge basa nazar audardy. Jahandyq ekonomikalyq belgısızdık jaǧdaiynda aqyldy qadam bolyp tabylatyn özın-özı qamtamasyz etuge baǧyttalǧan quatty önerkäsıptık bazany qūruǧa niettı. Sonymen qatar, ekonomikany ärtaraptandyru qajettılıgı, äsırese metaldardy, mūnaidy, gazdy jäne urandy tereŋ öŋdeu salasynda, Qazaqstannyŋ ekonomikalyq bolaşaǧyn qamtamasyz etude şeşuşı faktor bolyp tabylady.
Mümkın, eŋ qyzyqtysy-şaǧyn jäne orta bizneske (ŞOB) nazar audaru bolyp tabylar. Zaŋnamadaǧy josparlanǧan özgerıster ŞOB-ty ırılendıruge jäne ösuge yntalandyruǧa, sol arqyly negızgı naryqtardy monopoliiasyzdandyruǧa yqpal etuge arnalǧan. Jedeldetılgen jekeşelendıru jäne qoǧamdyq IPO-lar da ekonomikalyq dinamikany arttyruǧa jol aşady.
"Jasyl" jäne tūraqty ekonomika - sän-saltanat emes, qajettılık. Älem klimattyŋ özgeruımen küresıp jatqan jaǧdaida Qazaqstannyŋ jaŋartylatyn energiia közderıne, sutegı öndırısıne jäne kömırtegı beitaraptyǧyna nazar saluy öte dūrys. Atom elektr stansiiasyn salu turaly mäselenı jalpyhalyqtyq referendumǧa şyǧaru Ükımettıŋ inkliuzivtılıkke ūmtylysy men şeşım qabyldauda jūrtşylyqtyŋ qatysuyn bıldıredı.
Salyq salasyna keletın bolsaq, rasionalizasiiaǧa nazar audaryluy jäne jäne fiskaldyq organdar men salyq töleuşıler arasyndaǧy özara ıs-qimyldyŋ servistık modelıne baǧyttaluyn jeŋıldetu bolyp otyr. Eŋ tömengı jalaqyny 85 myŋ teŋgege deiın köteru (şamamen 185 dollar. AQŞ) 2024 jylǧa qarai, būl 1,8 million adamǧa äser etedı, Halyqty äleumettık qorǧauda belsendı közqarasty körsetedı. Būl salyq jäne jalaqy reformalary tūraqty makroekonomikalyq ösuge baǧyttalǧan biudjettık saiasatpen qatar qarapaiym azamattardyŋ paidasyna qarjylyq dinamikany özgerte alady
Sifrlandyru-memleket qol jetkızuge ūmtylatyn taǧy bır şekara. Qazaqstannyŋ aqparattyq tehnologiialar ortalyǧyna ainaluy eldı älemdık tehnologiialyq naryqtaǧy basty oiynşylardyŋ bırıne ainaldyruy mümkın. Derekter ortalyqtary men esepteu quattylyǧyna basa nazar audaru HHI ǧasyrdyŋ talaptaryna säikes keletın perspektivaly ekonomikalyq strategiiany körsetedı. Qazaqstannyŋ geosaiasi strategiialyq jaǧdaiy oǧan kölık-logistika sektorynda bıregei artyqşylyqtar beredı. Transkaspii baǧyty nemese "Soltüstık-Oŋtüstık" halyqaralyq dälızı bolsyn, Qazaqstannyŋ jahandyq tranzittık torap retındegı äleuetın asyra baǧalau qiyn. Resei, Qytai jäne Ortalyq Aziia elderı siiaqty körşılermen jaqsy diplomatiialyq qarym-qatynas onyŋ aimaqtyq yqpalyn edäuır arttyra alady.
Irı ekonomikalar nemese geostrategiialyq "ystyq nükteler" basty nazarda bolǧan jaǧdaida, Qazaqstandaǧy özgerıster teŋgerımdı damuǧa ūmtylatyn damuşy elder üşın ülgı bola alady. Eldıŋ ekonomikalyq ösudı äleumettık ädılettılıkpen, demokratiialandyrumen jäne ekologiialyq tūraqtylyqpen üilestıru jönındegı küş-jıgerı qazırgı zamanǧy basqarudyŋ köp qyrly mındetterın şeşuge mümkındık beretın model bolyp tabylady. Belgılı bır maǧynada būl mysal küştı atqaruşy bilıktı ökılettı Parlamentpen bırıktıretın jäne demokratiialyq qūndylyqtar men azamattyq qoǧamdy damytatyn jüie. Eger Qazaqstan tabysqa jetse, ol basqa damuşy elder zerttei alatyn jäne beiımdei alatyn basqarudyŋ bıregei ülgısı boluy äbden mümkın.
Sonymen qatar, Resei men Qytai siiaqty ekonomikalyq alpauyttarmen şektesetın Qazaqstannyŋ Ortalyq Aziiadaǧy strategiialyq jaǧdaiy barǧan saiyn köppoliarly älemde maŋyzdy ekonomikalyq jäne saiasi köpır boluǧa mümkındık beredı. Osylaişa, Qazaqstandaǧy tabys asa maŋyzdy öŋırdegı jaǧdaidy tūraqtandyryp, qazırgı uaqytta damu men basqarudyŋ basym tūjyrymdamalaryna balama bola alady. Būl älem ekonomikalyq, äleumettık jäne ekologiialyq maqsattardyŋ tepe-teŋdıgın qamtamasyz etetın jüielerdıŋ funksionaldy mysaldaryn ızdeitın uaqytta öte maŋyzdy. Älemdık qoǧamdastyq Qazaqstannyŋ bastamalaryn atap ötıp qana qoimai, olardy ıske asyruǧa belsendı qatysuy kerek, öitkenı olardyŋ jetıstıkterı men sätsızdıkterınıŋ tolqyny Qazaqstandyq daladan tys jerlerde sezıletın bolady.
Prezidenttıŋ Joldauy köp qyrly rezonansqa ie. Ol bır tiptılıkpen şektelmeidı, teŋdestırılgen, jan-jaqty jäne strategiialyq tūrǧydan tekserılgen qūrylymdyq negızdı qamtamasyz etetın bastamalar men mındetterdıŋ naqty jiyntyǧyn bıldıredı. Eger būl reformalar tiıstı ūqyptylyqpen jäne adaldyqpen ıske asyrylatyn bolsa, onda olar Qazaqstandy äleumettık-ekonomikalyq damu men saiasi jetıludıŋ jaŋa däuırıne şyǧara alady. Köşbasşylyq vakuumy barǧan saiyn aiqyn bola bastaǧan älemde Qazaqstannyŋ keşendı jäne pragmatikalyq täsılı baiqauǧa jäne mümkın elıkteuge laiyqty ülgı bolyp tabylady.
Doktor Viktoriia Klark,
saiasi ǧylymdar jäne halyqaralyq qatynastar salasynyŋ doktory,
ştattan tys saiasi taldauşy.
Ūqsas jaŋalyqtar
