Äŋgımenı ärıden bastasaq. Ejelden belgılı pıkır aluandyǧyna bailanysty islam älemınde köptegen mäzhabtar paida bolǧan. Mäzhab sözınıŋ özı (arab tılınen audarǧanda) «jol», «közqaras» degen maǧynany beredı. Älemde är mäzhabtyŋ basymdyǧy ärqalai. Küllı mūsylmandar üşın tört mäzhab, ekı senım bar. Aitalyq, Hanafi, Mäliki, Hanbali jäne Şafiǧi mäzhabtary. Al islam dınındegı tūjyrymdarǧa bailanysty Maturudi jäne Aşǧari senımderı bar. Bız bıletın Balqan tübegı, Türkiia, Orta Aziia, Ündıstan, Kavkaz sondai-aq taqyrybymyzǧa arqau bolyp otyrǧan Auǧanstan men Päkıstan elderı imam Aǧzam Äbu Hanifanyŋ jolymen jüredı. Sonyŋ ışınde Tälıpter de Hanafi mäzhabyn ūstanyp, Maturudisenımındemız dep bıledı. Bıraq mūnda Tälıpter Hanafi mäzhabyn ūstanady eken dep, olardyŋ äreketın dūrysqa şyǧaruǧa bolmaidy. Tarqatyp körelık.
Ädette, Tälıpter şekteulerdıŋ barlyǧyn şariǧat zaŋdarymen bailanystyrǧysy keledı. Bıraq ıs jüzınde olai emes. Bügıngı taŋda şariǧat dese düre soǧu, aiaq-qoldy kesu, darǧa asu jäne bas şabu syndy jaza türlerı köz aldymyzǧa elesteitın bolǧan. Mūnyŋ barlyǧy şariǧatty jamylǧan terıs aǧymdardyŋ kesırı deuge bolady. Sebebı dın – ızgılıkke şaqyratyn, dūrysty – būrystan, haqty – jalǧannan aiyratyn negızgı küş. Şariǧatta auyr jaza türlerı bar bolsa da qazırgı qoǧamdyq qūndylyqtarmen sai kele bermeidı. Äitpese, Qazaqstan da Hanafi mäzhabyndaǧy el. Bız būl tūrǧyda ǧibadat mäselesınde ǧana şariǧat zaŋdaryna jügınemız. Al Tälıpterdıŋ dındegı qataldyǧy olardyŋ tälım alǧan Peşevardaǧy (Päkıstan aumaǧy) Diobenttık baǧyttaǧy Hakkani medresesınen bastau alady. Sebebı Tälıpterdıŋ ūstanymynda jergılıktı Puştundardyŋ qataŋ ädet-ǧūryptary anyq baiqalady. Sondyqtan islami qūndylyqtardyŋ eskerılmeuınenqazırgıdei ahual tuyndap otyr. Ondaǧy tyiymdardyŋ köptıgı äsırese äielderge auyrzardabyn tigızude.
Mysaly, äielderdıŋ niqab (keibır mūsylman äielderınıŋ betın bürkemelep, tek közı ǧana körınıp tūratyn jamylǧy) kiiuge mındetteluı, köşede erkın (sebepsız) jüruıne tyiym salynuytaǧysyn taǧy. Tıptı, äielderdıŋ bılım alyp, jūmys jasauyna salynǧan tyiym tym artyq. Öitkenı şariǧatta bılım aludyŋ orny ärdaiym erekşe. Bylaiǧy qoldanylatyn zaŋdary da aqylǧa qonymsyzdau: saqal ösıruge jäne ony almauǧa mındetteu, manekenderdıŋ közın oiyp tastau, namaz uaqytyn bılmeitınderdı qamşymen ūru, qarsy şyqqandardy tıkelei ölım jazasyna kesu jäne t.b.
Mıne, būl rette senım tūrǧysynda sergek boluymyz tiıs. Onyŋ üstıne dın men saiasat ekı bölek närse. Bır baǧyt, bır senımdemız deu qate pıkır. Al Tälıpterdıŋ «saiasi qozǧalys» ekenın ūmytpaǧanymyz jön!
