Sońǵy kezde eldiń iri bankteriniń klıentterine qatysty alaıaqtyq áreketter sany edáýir ósti. Aıta ketetin jaıt, bank júıeleri úshinshi taraptyń suǵanaq qolynan muqııat qorǵalǵan. Eger adamnyń bank shotyndaǵy qarajatty áldekimder qoldy etip jatsa, buǵan ádette sol adamnyń salǵyrttyǵy kináli.
Biz sizder úshin alaıaqtyqtyń eń kóp taralǵan túrleri týraly aqparatty jáne olardan qalaı qorǵanýǵa bolatyny týraly keńester daıyndadyq. Qylmyskerlerdiń qurbanyna aınalmaýdyń birden-bir joly — jeke derekterdi jarııa etpeý!
Internet-alaıaqtyqtyń eń kóp taralǵan túrleri:
Vıshıng (voice phishing) — telefondyq alaıaqtyq. Mundaı jaǵdaılarda aram pıǵyldy adamdar abonenttik nómirdi aýystyrý úshin kóbinese IP-telefonııany paıdalanady, óıtkeni ózderi Qazaqstanda turmaýy múmkin.
Ádette alaıaqtar qońyraý shalyp, shottaǵy kúdikti operaııalar týraly habarlaıdy. Adamnyń boıyn úreı bılep, ýaıymdaı bastaıdy, zııankester osy sátti paıdalanady. Qorqynyshqa boı aldyrǵan adam psıhologııalyq aıla-tuzaqqa ońaı túsedi. "Bank qyzmetkerleriniń" nemese "IIM organdary nemese prokýratýra qyzmetkerleriniń" atyn jamylǵandar klıentke qarajatty dereý "saqtandyrý" shotyna aýdarýdy usynady. Olar úreıdiń áserin kúsheıte otyryp, aqshany urlatyp almaý úshin derbes derekterdi tezirek jiberý qajet ekendigine sendiredi.
Mundaı jaǵdaıda áńgimeni dereý toqtatyp, keńes alý úshin bankke qońyraý shalýdy usynamyz. Naǵyz bank qyzmetkeri eshqashan jeke derekterdi naqtylaý úshin qońyraý shalmaıdy. Bankte barlyq klıentterdiń derekteri jınaqtalǵan aqparat qory bar. Tek alaıaqtar ǵana mundaı aqparatty kez-kelgen jolmen alýǵa tyrysady.
2. E-mail-taratylym arqyly júzege asyrylatyn fıshıng-alaıaqtyq.
Mundaı hattarda "avtorlar" bank saıtyna uqsas oıdan shyǵarylǵan saıtqa nemese, mysaly, tanymal dúkenge uqsas jalǵan saıtqa silteme jasap, karta derekterin toltyrý úshin hatty ashýdy suraıdy. Bank mundaı hattardy eshqashan jibermeıdi, buǵan kúmánińiz bolmasyn. Mundaı poshta mekenjaıyn buǵattap, bul oqıǵa týraly dereý bankke habarlaýyńyzdy suraımyz.
3. Team Viewer, AnyDesk sııaqty qashyqtan basqarý baǵdarlamasyn ornatý.
Team Viewer, AnyDesk qosymshalary bóten adamǵa kompıýterge nemese smartfonǵa qashyqtan qosylýǵa múmkindik beredi. Eki baǵdarlama da lıenzııalanǵan, eshqandaı qaýip nemese qater tóndirmeıdi, biraq alaıaqtardyń qolyna tússe shyǵynǵa batyrary sózsiz.
Sondaı-aq alaıaqtar ártúrli qazaqstandyq bankterdiń klıentterine solardyń qyzmetkerleri retinde qońyraý shalyp, adamǵa onyń kartasynan áldekimderdiń halyqaralyq aqsha aýdarymyn jasaýǵa, nesıe rásimdeýge, aqshany "qaýipsiz" shotqa aýdarýǵa nemese basqa da kúmándi operaııa jasaýǵa tyrysqanyn habarlaıdy. Aqshany saqtap qalý úshin qaskóıler óz qurbanyn AnyDesk nemese TeamViewer baǵdarlamasy bolyp tabylatyn arnaıy qosymshany ornatýǵa ılandyrady. Qosylý kodyn alǵannan keıin ǵana olar smartfonda saqtalǵan logınderge, parolderge jáne mobıldi bankıngke qol jetkizedi.
4. Dıpfeıkter — alaıaqtyqtyń áleýmettik ınjenerııa men jasandy ıntellekt — daýysty ózgertý tehnologııasyn qoldanatyn jańa túri. Dıpfeıkterdiń kómegimen zııakester bank shotyna qol jetkizý, ony qolma-qol aqshaǵa aınaldyrý jáne jalǵan nesıeler berý úshin bireýdiń bet álpetin óz paıdasyna jarata alady nemese oıdan shyǵara alady.
Jasandy ıntellektti qalaı anyqtaýǵa bolady?
Mundaı jaǵdaıda onyń bet álpetine muqııat nazar aýdaryńyz, kózi ádetten tys jypylyqtap, erinniń jybyry men aıtylǵan sózdiń arasynda sáıkestik bolmaýy múmkin, azdap tutyqqandaı nemese robot sóılep turǵandaı bolýy, jaýaptar birjaqty berilýi múmkin. Jalpy birtúrli bolyp kóringen nárseniń bárine kúmánmen qaraǵan jón.
Eger siz birdeńeden kúdiktenseńiz, áńgimeni dereý aıaqtap, bankke qaıta qońyraý shalyńyz.
Myna bir qarapaıym erejeler sizdiń derekterińizdi qylmyskerdiń qaqpanynan qutqarýǵa kómektesedi:
— eshkimge tólem kartańyzdyń derektemelerin (qoldanylý merzimi, CVV/CVC, DSN-kod) aıtpańyz;
— SMS-tegi kodtardy habarlamańyz;
— bireýdiń ótinishi boıynsha mobıldi bankıngtegi telefon nómirin ózgertpeńiz;
— eger sizge óz bankińizdiń baılanys ortalyǵynyń nómirine uqsas telefon nómirinen qońyraý shalyp, derbes derekterdi surap jatsa, áńgimeni doǵaryp, mobıldi bankıngke kiretin qupııasózderdi dereý ózgertińiz;
— mobıldi bankıngtegi logın men qupııasózdi eshkimge bermeńiz;
— mobıldi bankıng úshin biregeı jáne kúrdeli qupııasóz oılastyryńyz;
— belgisiz adamdar jibergen hattardaǵy siltemelerge ótpeńiz;
— kompıýterge jáne smartfonǵa vırýsqa qarsy baǵdarlamalardy ornatyp, olardy únemi jańartyp otyryńyz;
— belgisiz, ásirese resmı emes resýrstardan júktelgen baǵdarlamalar men qosymshalardy ornatpańyz;
— ınternetke tegin kirýdi usynatyn qoǵamdyq oryndarda
(mysaly, ınternet-kafeler men oıyn klýbtary) mobıldi bankıngti paıdalanbańyz.
Eger derekterińiz qaskúnemderdiń qolyna tústi dep kúdiktenseńiz nemese sizdiń shotyńyzda sizdiń ruqsatyńyzsyz operaııa júrip jatqanyn baıqasańyz, dereý óz bankińizdiń baılanys ortalyǵyna nemese koll-ortalyǵyna habarlasyńyz.
Eýrazııalyq banktiń klıentteri myna nómirlerge táýlik boıy qońyraý shala alady:
+7 (771) 000-77-22 — Beeline;
+7 (700) 000-77-22 — Tele/Altel;
+7 (702) 010-77-22 — Kcell/activ.
QR qarjy naryǵyn retteý jáne damytý agenttigi bergen 2020 jylǵy 3 aqpandaǵy № 1.2.68/242/40 lıenzııasy
