سوڭعى كەزدە ەلدىڭ ءىرى بانكتەرىنىڭ كليەنتتەرىنە قاتىستى الاياقتىق ارەكەتتەر سانى ەداۋىر ءوستى. ايتا كەتەتىن جايت، بانك جۇيەلەرى ءۇشىنشى تاراپتىڭ سۇعاناق قولىنان مۇقيات قورعالعان. ەگەر ادامنىڭ بانك شوتىنداعى قاراجاتتى الدەكىمدەر قولدى ەتىپ جاتسا، بۇعان ادەتتە سول ادامنىڭ سالعىرتتىعى كىنالى.
ءبىز سىزدەر ءۇشىن الاياقتىقتىڭ ەڭ كوپ تارالعان تۇرلەرى تۋرالى اقپاراتتى جانە ولاردان قالاي قورعانۋعا بولاتىنى تۋرالى كەڭەستەر دايىندادىق. قىلمىسكەرلەردىڭ قۇربانىنا اينالماۋدىڭ بىردەن-ءبىر جولى — جەكە دەرەكتەردى جاريا ەتپەۋ!
ينتەرنەت-الاياقتىقتىڭ ەڭ كوپ تارالعان تۇرلەرى:
ۆيشينگ (voice phishing) — تەلەفوندىق الاياقتىق. مۇنداي جاعدايلاردا ارام پيعىلدى ادامدار ابونەنتتىك ءنومىردى اۋىستىرۋ ءۇشىن كوبىنەسە IP-تەلەفونيانى پايدالانادى، ويتكەنى وزدەرى قازاقستاندا تۇرماۋى مۇمكىن.
ادەتتە الاياقتار قوڭىراۋ شالىپ، شوتتاعى كۇدىكتى وپەراتسيالار تۋرالى حابارلايدى. ادامنىڭ بويىن ۇرەي بيلەپ، ۋايىمداي باستايدى، زيانكەستەر وسى ءساتتى پايدالانادى. قورقىنىشقا بوي الدىرعان ادام پسيحولوگيالىق ايلا-تۇزاققا وڭاي تۇسەدى. "بانك قىزمەتكەرلەرىنىڭ" نەمەسە ء"ىىم ورگاندارى نەمەسە پروكۋراتۋرا قىزمەتكەرلەرىنىڭ" اتىن جامىلعاندار كليەنتكە قاراجاتتى دەرەۋ "ساقتاندىرۋ" شوتىنا اۋدارۋدى ۇسىنادى. ولار ۇرەيدىڭ اسەرىن كۇشەيتە وتىرىپ، اقشانى ۇرلاتىپ الماۋ ءۇشىن دەربەس دەرەكتەردى تەزىرەك جىبەرۋ قاجەت ەكەندىگىنە سەندىرەدى.
مۇنداي جاعدايدا اڭگىمەنى دەرەۋ توقتاتىپ، كەڭەس الۋ ءۇشىن بانككە قوڭىراۋ شالۋدى ۇسىنامىز. ناعىز بانك قىزمەتكەرى ەشقاشان جەكە دەرەكتەردى ناقتىلاۋ ءۇشىن قوڭىراۋ شالمايدى. بانكتە بارلىق كليەنتتەردىڭ دەرەكتەرى جيناقتالعان اقپارات قورى بار. تەك الاياقتار عانا مۇنداي اقپاراتتى كەز-كەلگەن جولمەن الۋعا تىرىسادى.
2. ە-mail-تاراتىلىم ارقىلى جۇزەگە اسىرىلاتىن فيشينگ-الاياقتىق.
مۇنداي حاتتاردا "اۆتورلار" بانك سايتىنا ۇقساس ويدان شىعارىلعان سايتقا نەمەسە، مىسالى، تانىمال دۇكەنگە ۇقساس جالعان سايتقا سىلتەمە جاساپ، كارتا دەرەكتەرىن تولتىرۋ ءۇشىن حاتتى اشۋدى سۇرايدى. بانك مۇنداي حاتتاردى ەشقاشان جىبەرمەيدى، بۇعان كۇمانىڭىز بولماسىن. مۇنداي پوشتا مەكەنجايىن بۇعاتتاپ، بۇل وقيعا تۋرالى دەرەۋ بانككە حابارلاۋىڭىزدى سۇرايمىز.
3. Team Viewer, AnyDesk سياقتى قاشىقتان باسقارۋ باعدارلاماسىن ورناتۋ.
Team Viewer, AnyDesk قوسىمشالارى بوتەن ادامعا كومپيۋتەرگە نەمەسە سمارتفونعا قاشىقتان قوسىلۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ەكى باعدارلاما دا ليتسەنزيالانعان، ەشقانداي قاۋىپ نەمەسە قاتەر توندىرمەيدى، بىراق الاياقتاردىڭ قولىنا تۇسسە شىعىنعا باتىرارى ءسوزسىز.
سونداي-اق الاياقتار ءارتۇرلى قازاقستاندىق بانكتەردىڭ كليەنتتەرىنە سولاردىڭ قىزمەتكەرلەرى رەتىندە قوڭىراۋ شالىپ، ادامعا ونىڭ كارتاسىنان الدەكىمدەردىڭ حالىقارالىق اقشا اۋدارىمىن جاساۋعا، نەسيە راسىمدەۋگە، اقشانى "قاۋىپسىز" شوتقا اۋدارۋعا نەمەسە باسقا دا كۇماندى وپەراتسيا جاساۋعا تىرىسقانىن حابارلايدى. اقشانى ساقتاپ قالۋ ءۇشىن قاسكويلەر ءوز قۇربانىن AnyDesk نەمەسە TeamViewer باعدارلاماسى بولىپ تابىلاتىن ارنايى قوسىمشانى ورناتۋعا يلاندىرادى. قوسىلۋ كودىن العاننان كەيىن عانا ولار سمارتفوندا ساقتالعان لوگيندەرگە، پارولدەرگە جانە ءموبيلدى بانكينگكە قول جەتكىزەدى.
4. ديپفەيكتەر — الاياقتىقتىڭ الەۋمەتتىك ينجەنەريا مەن جاساندى ينتەللەكت — داۋىستى وزگەرتۋ تەحنولوگياسىن قولداناتىن جاڭا ءتۇرى. ديپفەيكتەردىڭ كومەگىمەن زياكەستەر بانك شوتىنا قول جەتكىزۋ، ونى قولما-قول اقشاعا اينالدىرۋ جانە جالعان نەسيەلەر بەرۋ ءۇشىن بىرەۋدىڭ بەت الپەتىن ءوز پايداسىنا جاراتا الادى نەمەسە ويدان شىعارا الادى.
جاساندى ينتەللەكتتى قالاي انىقتاۋعا بولادى؟
مۇنداي جاعدايدا ونىڭ بەت الپەتىنە مۇقيات نازار اۋدارىڭىز، كوزى ادەتتەن تىس جىپىلىقتاپ، ەرىننىڭ جىبىرى مەن ايتىلعان ءسوزدىڭ اراسىندا سايكەستىك بولماۋى مۇمكىن، ازداپ تۇتىققانداي نەمەسە روبوت سويلەپ تۇرعانداي بولۋى، جاۋاپتار بىرجاقتى بەرىلۋى مۇمكىن. جالپى ءبىرتۇرلى بولىپ كورىنگەن نارسەنىڭ بارىنە كۇمانمەن قاراعان ءجون.
ەگەر ءسىز بىردەڭەدەن كۇدىكتەنسەڭىز، اڭگىمەنى دەرەۋ اياقتاپ، بانككە قايتا قوڭىراۋ شالىڭىز.
مىنا ءبىر قاراپايىم ەرەجەلەر ءسىزدىڭ دەرەكتەرىڭىزدى قىلمىسكەردىڭ قاقپانىنان قۇتقارۋعا كومەكتەسەدى:
— ەشكىمگە تولەم كارتاڭىزدىڭ دەرەكتەمەلەرىن (قولدانىلۋ مەرزىمى، CVV/CVC, دسن-كود) ايتپاڭىز;
— SMS-تەگى كودتاردى حابارلاماڭىز;
— بىرەۋدىڭ ءوتىنىشى بويىنشا ءموبيلدى بانكينگتەگى تەلەفون ءنومىرىن وزگەرتپەڭىز;
— ەگەر سىزگە ءوز بانكىڭىزدىڭ بايلانىس ورتالىعىنىڭ نومىرىنە ۇقساس تەلەفون نومىرىنەن قوڭىراۋ شالىپ، دەربەس دەرەكتەردى سۇراپ جاتسا، اڭگىمەنى دوعارىپ، ءموبيلدى بانكينگكە كىرەتىن قۇپياسوزدەردى دەرەۋ وزگەرتىڭىز;
— ءموبيلدى بانكينگتەگى لوگين مەن قۇپياسوزدى ەشكىمگە بەرمەڭىز;
— ءموبيلدى بانكينگ ءۇشىن بىرەگەي جانە كۇردەلى قۇپياسوز ويلاستىرىڭىز;
— بەلگىسىز ادامدار جىبەرگەن حاتتارداعى سىلتەمەلەرگە وتپەڭىز;
— كومپيۋتەرگە جانە سمارتفونعا ۆيرۋسقا قارسى باعدارلامالاردى ورناتىپ، ولاردى ۇنەمى جاڭارتىپ وتىرىڭىز;
— بەلگىسىز، اسىرەسە رەسمي ەمەس رەسۋرستاردان جۇكتەلگەن باعدارلامالار مەن قوسىمشالاردى ورناتپاڭىز;
— ينتەرنەتكە تەگىن كىرۋدى ۇسىناتىن قوعامدىق ورىنداردا
(مىسالى، ينتەرنەت-كافەلەر مەن ويىن كلۋبتارى) ءموبيلدى بانكينگتى پايدالانباڭىز.
ەگەر دەرەكتەرىڭىز قاسكۇنەمدەردىڭ قولىنا ءتۇستى دەپ كۇدىكتەنسەڭىز نەمەسە ءسىزدىڭ شوتىڭىزدا ءسىزدىڭ رۇقساتىڭىزسىز وپەراتسيا ءجۇرىپ جاتقانىن بايقاساڭىز، دەرەۋ ءوز بانكىڭىزدىڭ بايلانىس ورتالىعىنا نەمەسە كولل-ورتالىعىنا حابارلاسىڭىز.
ەۋرازيالىق بانكتىڭ كليەنتتەرى مىنا نومىرلەرگە تاۋلىك بويى قوڭىراۋ شالا الادى:
+7 (771) 000-77-22 — Beeline;
+7 (700) 000-77-22 — Tele/Altel;
+7 (702) 010-77-22 — Kcell/activ.
قر قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگى بەرگەن 2020 جىلعى 3 اقپانداعى № 1.2.68/242/40 ليتسەنزياسى
