Özın Qazaqstanmen “jūbatatyn” Reseimen jaqyndasu tym qauıptı – EAEO jiynynan keiıngı saiasattanuşy pıkırı

3354
Adyrna.kz Telegram
https://adyrna.kz/content/uploads/2023/05/fe3f678a-ccd0-4b74-9e19-057e02fdd40e.jpeg
Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaevtyŋ Euraziia ekonomikalyq odaǧynyŋ forumynda söilegen sözı äleumettık jelıde qyzu talqylandy. Qoldanuşylardyŋ basym bölıgı qatulanyp söilegen prezidenttıŋ batyldyǧyn maqtasa, endı bır top kerısınşe «EAEO-ny taratu kerek» dep jatyr destı. Şyn mänısınde Memleket basşysynyŋ sözınıŋ astarynda ne qandai astar jatyr? Prezident öz sözınde Resei men Belarus integrasiiasyna jäne EAEO-nyŋ özge müşelerı arasyndaǧy qarym-qatynastyŋ aiyrmaşylyǧyna nazar audardy. Qasym-Jomart Toqaevtyŋ aituynşa, Resei men Belarus odaǧy "ekı el – bır memleket" degen formulaǧa negızdelgen.
«Bız eskeruge tiıs konseptualdy şyndyq nemese erekşelık bar. Būl – Euraziia ekonomikalyq odaǧy aiasyndaǧy Resei men Belarus odaǧy. Iаǧni älemdık saiasat tarihynda bıregei qūbylys paida boldy – saiasi, zaŋnamalyq, äskeri, ekonomikalyq, valiutalyq, mädeni, gumanitarlyq keŋıstıgı bır, bırtūtas odaq ükımetı men bırtūtas odaq parlamentı bar "Ekı el – bır memleket" formulasy boiynşa memleket qūryldy. Keşırıŋız, tıptı qazır iadrolyq qaruy da ekeuge — bıreu”,—dedı prezident.
Qasym-Jomart Toqaevtyŋ aituynşa, EAEO-nyŋ qalǧan elderınıŋ pozisiiasy bölek. "Bıraq Qazaqstan, Qyrǧyzstan jäne Armeniia integrasiianyŋ basqa deŋgeiınde tūr. Osy şyndyqpen sanasuymyz kerek. Osyndai jaǧdaida qalai jūmys ısteimız. Būl – konseptual mäsele. Menıŋ oiymşa, osy ekonomikalyq forumda atalǧan mäselenı talqylauymyz kerek" dedı ol. Arada bır kün ötkende Belarus prezidentı “ekı elge ortaq iadrolyq qaru” jaiyna meŋzep, būl sözdı akustikanyŋ naşarlyǧynan dūrystap esti almaǧanyn aitty. Aituynşa, iadrolyq qarudyŋ Belarus jerıne ornalastyrylatynyn Toqaev söilep jatqan kezde oǧan Putin jetkızgen.

“YQPALDY TİIMDI PAIDALANU”

Saiasattanuşy Äzımbai Ǧalidyŋ aituynşa, prezidenttıŋ Mäskeudegı mälımdemesınıŋ saiasi salmaǧy basym bolǧan. Sondyqtan da ol mūndai batyl mälımdemenıŋ jasaluy tegın emes degen pıkırde.
«Men Reseimen jaqyndasu Qazaqstan üşın tym qauıptı dep esepteimın. Olar bız kütken ümıttı aqtamaidy. Bıraq bügıngı taŋda Reseidıŋ däuırı ötıp bara jatqan sekıldı. Sondyqtan būrynǧydai Resei bızge qysym jasai almaidy dep esepteimın. Naqtyraq aitsam, territoriialyq tūtastyǧymyzǧa ziianyn tigızetındei qauqary qalmaǧan sekıldı. Elımızdegı qandai da bır şeşımderge yqpal etuı mümkın. Bıraq būrynǧydai azu tısın körsete almaityny belgılı bola bastady. Prezidenttıŋ forumda Resei men Belorusty salystyruy tegın emes. Sebebı, Belorussiianyŋ jaǧdaiy bızben salystyrǧanda mülde bölek. Öitkenı ekı el odaqtas memleket bolyp sanalady. Mūnyŋ arty Putinnıŋ Sovet ükımetın qalpyna keltıremın degen oiyna aparuy mümkın. Al Sovet ükımetın jaŋaşa qūru bız üşın öte-möte qauıptı. Bügıngı taŋda bodandyqtyŋ dämın tatpaǧan jaŋa ūrpaq ösıp, jetıldı. Sondyqtan da Qazaqstan Reseidıŋ qazırgı taŋda jaǧdaiynyŋ müşkıl ekenın esepke alyp, ärı AQŞ pen Europa odaǧynyŋ yqpalyn tiımdı paidalanyp, körşı eldıŋ aidauyna könbeuımız kerek», – deidı ol.

KREMLDIŊ “JŪBANYŞY”

Saiasattanuşynyŋ «Reseidıŋ yqpaly azaidy» degen sözı qanşalyqty oryndy? Mysaly mamyr aiynda Qasym-Jomart Toqaev Reseige bır emes, ekı ret bardy. Äzımbai Ǧalidan “Būl bızdıŋ soltüstık körşıge täueldılıgımızdıŋ belgısı emes pe?” dep sūradyq.
«İä, būl bızdıŋ Reseige täueldılıgımızdıŋ belgısı boluy mümkın. Bıraq Toqaev Reseige jartylai baǧynyşty bolyp, jartylai egemendıktı saqtaǧysy keledı. Bıraq tüptıŋ tübınde Qazaq elı Reseige baǧynbauy kerek. Sebebı äu basta aitqanymdai Reseidıŋ qauqary būrynǧydai quatty emes. Onyŋ üstıne bızdıŋ memleketke basqa memleketterden tönetın syrtqy qauıp-qater joq. Al Toqaevtyŋ Reseige jiı baratyna kelsek, būl jerde memleket basşysy balans saqtap otyr. Prezident Qytaidan qauıptenıp, Özbekstannyŋ da şamasyn bılıp otyr. Sondai-aq türkı memleketterınıŋ ışınde äskeri quaty joǧary Türkiia Qazaqstannan tym alysta jatyr. Būdan bölek Ukrainaǧa kömek qolyn sozyp jatqan AQŞ pen Europa elderı Qazaqstanǧa tıptı alys. Osyndai jaǧdaida Toqaev Reseidı aldai tūryp, balans saqtap otyruǧa mäjbür», – dedı saiasattanuşy.
Būǧan deiın Äzımbai Ǧali «Reseidı Putinnıŋ basqara bergenı dūrys. Sebebı Reseidıŋ tübınen Putin jetedı» degen bolatyn.
“Būl boljam Ukrainadaǧy soǧysta şyndyqqa ainaldy ma?” dep sūradyq. «Būl ışkı tüisık arqyly sezu bolatyn. Qazırgı taŋda Reseide Putinnıŋ abyroiy tömendep bara jatyr. Jalpy Resei demokratiialyq el bolmasa da, onda belgılı bır deŋgeide halyqtyŋ pıkırıne qūlaq asady. Sondyqtan orystyŋ imperiialyq piǧylyn qozdyru üşın Kreml «äiteuır, bır oljamyz bar. Mıne Qazaqstandy özımızge jıpsız bailap qoidyq» dep öz halqyn aldauy mümkın. Öitkenı Resei men Ukraina arasyndaǧy soǧys bır jarym jylǧa juyqtady. Qazırgı taŋda jūrttyŋ bärı «būl soǧystyŋ soŋy nemen aiaqtalady?» dep mazasy qaşyp otyr. Ukrainada 43 million halyq bar. Onyŋ üstıne atalǧan elge Amerikadan bastap Batys elderı sekıldı quatty memleketter qaru-jaraq berıp jatyr. Sondyqtan da özderın älemdegı ekınşı armiia sanaityn Reseidıŋ Ukrainaǧa şamasy kelmei jatyr. Keide men Putin orys halqynyŋ narazylyǧyn basu üşın «Ukrainany baǧyndyra almadyq. Bıraq Qazaqstandy özımızge qaratyp aldyq» dep özınıŋ elitasy men halqynyŋ imperiialyq piǧylyn basa ma dep aldaŋdaimyn», – deidı saiasattanuşy.

Serık Joldasbai,

«Adyrna» ūlttyq portaly

Pıkırler