Türkiia sailauyndaǧy bas kandidat kım?

Türkiia halqy 2023 jyldyŋ 14 mamyrynda öz basşysyn sailaidy. Sailau saǧaty jaqyndaǧan saiyn eldegı saiasi bäsekenıŋ körkı qyza tüstı. Qala köşelerın japqan jalauşalar men kampaniia kölıkterınen şyqqan äuender tūtas eldıŋ saiasi bolmysynan habar berıp tūrǧandai. Alystaǧy aǧaiynnyŋ saiasi betbūrystarǧa qadam basuyna qazaq ta beiǧamdyq tanytpaidy. Sebebı qos eldıŋ ortaq tūstary bar: Tarih, saiasi-mädeni qatynastar, ötken şaq pen keleşek.   Türkiiada köptegen saiasi partiialar 2023 jyldyŋ 14 mamyrynda Türkiia prezidentın sailauǧa qatyspaq. Türkiiada prezident sailauyna deiın kandidattardy ırıkteudıŋ qyzu dodasy jürdı. Eldıŋ zaŋnamasyna säikes, eŋ kem degende 20 parlament deputaty «attai qalap» ūsynǧan azamattar ǧana el tızgının ūstauǧa ümıtker atana alady. Nemese ötken sailauda 5%-dan astam dauys alǧan partiia ökılderı tıkelei öz kandidattaryn ūsynady. Asylynda, mūndai talaptarǧa sai kelmeitınder de sailauǧa tüsuden kende qalmaq emes. Olar üşın 2023 jyldyŋ 22-27 nauryzy aralyǧynda Türkiia Respublikasy azamattarynyŋ kemınde 100 000 qolyn jinap, sailau alamanyna qatysa alu mümkındıgı berıldı. Nätijesınde, 18 adam Ortalyq sailau komitetıne ötınış bıldırdı. ÜMITKERLER KIM? 2023 jylǧy sailauda prezidenttıkke kandidattardyŋ tızımı tömendegıdei. Eldı qazır basqaryp otyrǧan prezident – Rejep Taiyp  Erdoǧan, Ūlttyq alianstyŋ kandidaty – Kemel Qylyştarūly. Saiasi alaman jolynda halyq arasynan 100 myŋ qol jinaǧan «Memleket partiiasynyŋ» töraǧasy Muharrem İnje men ATA-Aliansynyŋ kandidaty Sinan Oǧan. Türkiia sailauy da «tosyn syiǧa» toly şyqty. Sailauǧa üş kün qalǧanda «Memleket partiiasynyŋ» töraǧasy Muharrem İnje öz kandidaturasyn alyp tastaitynyn mälımdedı. REJEP TAIYP ERDOǦAN Sailau alamanyna «at qosyp» jatqandardyŋ arasynda qoǧamǧa belgılı bolǧan tūlǧalar basym. Bırı –  Rejep Taiyp Erdoǧan. Ol – Ädılet jäne damu partiiasynyŋ töraǧasy (Ädılet jäne damu partiiasy) men el basşysy.  Jergılıktı halyq, negızınen alǧanda, dästürlı-dıni qoǧam ökılderı ony «Reis» dep atap, özınşe aidar taǧady. Erdoǧan halyqqa batyl dıni ūstanymdarymen, qoǧamdyq qūndylyqtar men İslami mädeniettı jaqtaǧanymen jaqyn. Türkiiada Erdoǧandyŋ şaşbauyn kötergen «Aq partiia» ǧana emes. Eldegı Ūltşyldar qozǧalysy partiiasy (MHP) jäne Ülken Odaq partiiasy (BBP) Erdoǧannyŋ kandidaturasyn qoldap, prezidenttıkke qaitara ūsyndy. Oraiy kelgende aita keteiık, Erdoǧan 2014 jylǧy prezidenttık sailauda 51,79 paiyz jäne 2018 jylǧy sailauda 52,59 paiyz dauys jinaǧan edı. KEMEL QYLYŞTARŪLY Memleket-Halyq partiiasynyŋ jetekşısı Kemel Qylyştarūlynyŋ da atynan at ürkedı. Ūlttyq alianstyŋ kandidaty ärı Memleket-Halyq partiiasynyŋ töraǧasy Kemel Qylyştarūly alǧaş ret Prezident sailauynda baq synap otyr. Ony qoldaityn partiialardyŋ da qarasy qalyŋ: NRP, İgılık partiiasy, DEKA partiiasy, Baqyt partiiasy, Bolaşaq partiiasy, Demokratiialyq partiia, Halyqtyq-azattyq partiiasy, Türkiia betbūrystar partiiasy jäne Türkiia Kommunistık partiiasy. Qylyştarūlynyŋ negızgı ūstanymy – Erkındık. Keşe Türkiiadaǧy mäşhür «Soŋǧy minut» portaly ümıtkerdıŋ video-ündeuın jariialady. Kandidat öz sözınde:

«Menıŋ negızgı eŋ ızgı ūstanymym – demokratiia, qūrmettı jastar. Sebebı demokratiia men erkındıktı ǧana bız ızımızdı basqan jas ūrpaqqa mūra etıp qaldyra alamyz», - dep qadap aitady.

SİNAN OǦAN Sinan Oǧan – äzırbaijan tektı türık saiasatkerı. 2011-2015 jyldary Türkiiadaǧy Ūlttyq Ūly jinalystyŋ qūrmettı müşesı boldy. Ol ATA aliansynyŋ atynan 2023 jylǧy sailauǧa qatysyp otyr. Sinan Oǧandy Zafer (Jeŋıs), «Menıŋ elım» partiiasy jäne «Türkiia Aliansy» partiiasy qoldaidy. Öz qūjattaryn ortalyq sailau komitetıne tapsyrǧanda Oǧan  ekınşı turda aiqyn basymdyqpen jeŋetınıne senımdı ekenın jetkızıp:  «Bız būl sailaudyŋ ekınşı kezeŋınde jeŋemız dep oilaimyz», - dedı. Sinan Oǧan sailauǧa tüsu üşın el arasynan 100 myŋ qol jinaǧan saiasatker. Osylaişa, ol bügıngı prezident Erdoǧan jäne saiasatkerler Kemel Qylyştarūly, Muharrem İnjeden keiın prezidenttıkke ümıtker bolu qūqyǧyn aldy. Sinan Oǧannyŋ esım-coiy prezidenttık sailau biulletenınde 4-şı tūr. Bügın Türkiiada sailau ötedı. Qalyŋ oqyrman ümıtkerlerdıŋ saiasi kelbetın äleumettık jelı arqyly qabyldamai, baǧdarlamasyna, saiasi potensiialy men el basqarudaǧy qarym-qabıletıne qarai baǧalar dep senemız. Türıkter de, qazaq qoǧamy da. Qoǧam belsendısı Erık Iliiasov qazaq qoǧamynyŋ Türkiiany qabyldauy jaiynda tosyn oi aitady. Ony da oqyrmanǧa ūsynua ketudı jön kördık:

- Türkiiany bauyrlas el deimız. Jer sılkıngende barymyzdy beruge tyrystyq. Täuelsızdıgımızdı bırınşı moiyndady deimız. Şetel dep, bırınşı osynda keluge asyǧamyz. Keremet. Bıraq būl eldıŋ saiasi jaŋalyqtaryna qyzyqpaimyz, bılgımız kelmeidı. Aqparatty bır jaqty qaraimyz... Äŋgıme bylai. Osy joly sız ben bız üirenıp qalǧan Erdoǧan az dauys jinauy mümkın. Kerek deseŋız kezınde ümıtı äbden üzılgen atatürıkşıler osy joly jeŋısten dämelı. 2003 jyldan berı (PM, sosyn Prezident) bilıkte otyrǧan AK partiiasynyŋ basşysy qai jaǧynan bolsyn ūtyluǧa daiyn körınedı. Opozisiianyŋ (CHP) däl osy joǧarydaǧy ekı däiek boiynşa uädesı halyqqa ūnauy mümkın. Şeteldıkterdıŋ qaptap keluın azaitu, osyǧan deiın araptar men qytailyqtarǧa t.b. şeteldıkterge satylyp ketken jerlerdı qaitaru, sol arqyly negızgı halyqty kedeişılık pen qymbatşylyqtan qūtqaru – dep jazdy qoǧam belsendısı.

...Bügın Türkiiada sailau ötedı. Sailauda Türkiianyŋ basşysy ǧana emes, keleşektegı taǧdyry da şeşılmek.  

 Dastan Qastai

Adyrna ūlttyq portaly