Túrkııa halqy 2023 jyldyń 14 mamyrynda óz basshysyn saılaıdy. Saılaý saǵaty jaqyndaǵan saıyn eldegi saıası básekeniń kórki qyza tústi. Qala kóshelerin japqan jalaýshalar men kampanııa kólikterinen shyqqan áýender tutas eldiń saıası bolmysynan habar berip turǵandaı. Alystaǵy aǵaıynnyń saıası betburystarǵa qadam basýyna qazaq ta beıǵamdyq tanytpaıdy. Sebebi qos eldiń ortaq tustary bar: Tarıh, saıası-mádenı qatynastar, ótken shaq pen keleshek.
Túrkııada kóptegen saıası partııalar 2023 jyldyń 14 mamyrynda Túrkııa prezıdentin saılaýǵa qatyspaq. Túrkııada prezıdent saılaýyna deıin kandıdattardy irikteýdiń qyzý dodasy júrdi.
Eldiń zańnamasyna sáıkes, eń kem degende 20 parlament depýtaty «attaı qalap» usynǵan azamattar ǵana el tizginin ustaýǵa úmitker atana alady. Nemese ótken saılaýda 5%-dan astam daýys alǵan partııa ókilderi tikeleı óz kandıdattaryn usynady. Asylynda, mundaı talaptarǵa saı kelmeıtinder de saılaýǵa túsýden kende qalmaq emes. Olar úshin 2023 jyldyń 22-27 naýryzy aralyǵynda Túrkııa Respýblıkasy azamattarynyń keminde 100 000 qolyn jınap, saılaý alamanyna qatysa alý múmkindigi berildi. Nátıjesinde, 18 adam Ortalyq saılaý komıtetine ótinish bildirdi.
ÚMITKERLER KIM?
2023 jylǵy saılaýda prezıdenttikke kandıdattardyń tizimi tómendegideı. Eldi qazir basqaryp otyrǵan prezıdent – Rejep Taıyp Erdoǵan, Ulttyq alıanstyń kandıdaty – Kemel Qylyshtaruly. Saıası alaman jolynda halyq arasynan 100 myń qol jınaǵan «Memleket partııasynyń» tóraǵasy Mýharrem Inje men ATA-Alıansynyń kandıdaty Sınan Oǵan.
Túrkııa saılaýy da «tosyn syıǵa» toly shyqty. Saılaýǵa úsh kún qalǵanda «Memleket partııasynyń» tóraǵasy Mýharrem Inje óz kandıdatýrasyn alyp tastaıtynyn málimdedi.
REJEP TAIYP ERDOǴAN
Saılaý alamanyna «at qosyp» jatqandardyń arasynda qoǵamǵa belgili bolǵan tulǵalar basym. Biri – Rejep Taıyp Erdoǵan. Ol – Ádilet jáne damý partııasynyń tóraǵasy (Ádilet jáne damý partııasy) men el basshysy. Jergilikti halyq, negizinen alǵanda, dástúrli-dinı qoǵam ókilderi ony «Reıs» dep atap, ózinshe aıdar taǵady. Erdoǵan halyqqa batyl dinı ustanymdarymen, qoǵamdyq qundylyqtar men Islamı mádenıetti jaqtaǵanymen jaqyn. Túrkııada Erdoǵandyń shashbaýyn kótergen «Aq partııa» ǵana emes. Eldegi Ultshyldar qozǵalysy partııasy (MHP) jáne Úlken Odaq partııasy (BBP) Erdoǵannyń kandıdatýrasyn qoldap, prezıdenttikke qaıtara usyndy.
Oraıy kelgende aıta keteıik, Erdoǵan 2014 jylǵy prezıdenttik saılaýda 51,79 paıyz jáne 2018 jylǵy saılaýda 52,59 paıyz daýys jınaǵan edi.
KEMEL QYLYShTARULY
Memleket-Halyq partııasynyń jetekshisi Kemel Qylyshtarulynyń da atynan at úrkedi. Ulttyq alıanstyń kandıdaty ári Memleket-Halyq partııasynyń tóraǵasy Kemel Qylyshtaruly alǵash ret Prezıdent saılaýynda baq synap otyr. Ony qoldaıtyn partııalardyń da qarasy qalyń: NRP, Igilik partııasy, DEKA partııasy, Baqyt partııasy, Bolashaq partııasy, Demokratııalyq partııa, Halyqtyq-azattyq partııasy, Túrkııa betburystar partııasy jáne Túrkııa Kommýnıstik partııasy.
Qylyshtarulynyń negizgi ustanymy – Erkindik. Keshe Túrkııadaǵy máshhúr «Sońǵy mınýt» portaly úmitkerdiń vıdeo-úndeýin jarııalady. Kandıdat óz sózinde:
«Meniń negizgi eń izgi ustanymym – demokratııa, qurmetti jastar. Sebebi demokratııa men erkindikti ǵana biz izimizdi basqan jas urpaqqa mura etip qaldyra alamyz», - dep qadap aıtady.
SINAN OǴAN
Sınan Oǵan – ázirbaıjan tekti túrik saıasatkeri. 2011-2015 jyldary Túrkııadaǵy Ulttyq Uly jınalystyń qurmetti múshesi boldy. Ol ATA alıansynyń atynan 2023 jylǵy saılaýǵa qatysyp otyr.
Sınan Oǵandy Zafer (Jeńis), «Meniń elim» partııasy jáne «Túrkııa Alıansy» partııasy qoldaıdy. Óz qujattaryn ortalyq saılaý komıtetine tapsyrǵanda Oǵan ekinshi týrda aıqyn basymdyqpen jeńetinine senimdi ekenin jetkizip:
«Biz bul saılaýdyń ekinshi kezeńinde jeńemiz dep oılaımyz», - dedi.
Sınan Oǵan saılaýǵa túsý úshin el arasynan 100 myń qol jınaǵan saıasatker. Osylaısha, ol búgingi prezıdent Erdoǵan jáne saıasatkerler Kemel Qylyshtaruly, Mýharrem Injeden keıin prezıdenttikke úmitker bolý quqyǵyn aldy. Sınan Oǵannyń esim-coıy prezıdenttik saılaý bıýlleteninde 4-shi tur.
Búgin Túrkııada saılaý ótedi. Qalyń oqyrman úmitkerlerdiń saıası kelbetin áleýmettik jeli arqyly qabyldamaı, baǵdarlamasyna, saıası potenııaly men el basqarýdaǵy qarym-qabiletine qaraı baǵalar dep senemiz. Túrikter de, qazaq qoǵamy da. Qoǵam belsendisi Erik Ilııasov qazaq qoǵamynyń Túrkııany qabyldaýy jaıynda tosyn oı aıtady. Ony da oqyrmanǵa usynýa ketýdi jón kórdik:
- Túrkııany baýyrlas el deımiz. Jer silkingende barymyzdy berýge tyrystyq. Táýelsizdigimizdi birinshi moıyndady deımiz. Shetel dep, birinshi osynda kelýge asyǵamyz. Keremet. Biraq bul eldiń saıası jańalyqtaryna qyzyqpaımyz, bilgimiz kelmeıdi. Aqparatty bir jaqty qaraımyz... Áńgime bylaı. Osy joly siz ben biz úırenip qalǵan Erdoǵan az daýys jınaýy múmkin. Kerek deseńiz kezinde úmiti ábden úzilgen atatúrikshiler osy joly jeńisten dámeli. 2003 jyldan beri (PM, sosyn Prezıdent) bılikte otyrǵan AK partııasynyń basshysy qaı jaǵynan bolsyn utylýǵa daıyn kórinedi. Opozıııanyń (CHP) dál osy joǵarydaǵy eki dáıek boıynsha ýádesi halyqqa unaýy múmkin. Sheteldikterdiń qaptap kelýin azaıtý, osyǵan deıin araptar men qytaılyqtarǵa t.b. sheteldikterge satylyp ketken jerlerdi qaıtarý, sol arqyly negizgi halyqty kedeıshilik pen qymbatshylyqtan qutqarý – dep jazdy qoǵam belsendisi.
...Búgin Túrkııada saılaý ótedi. Saılaýda Túrkııanyń basshysy ǵana emes, keleshektegi taǵdyry da sheshilmek.
Dastan Qastaı
Adyrna ulttyq portaly
