Qytaı ydyraıdy-rastaımyn. Biraq, Qytaı terrıtorııasy bólshektenbeıdi. Másele tek saıası kúshterdi ártaraptanýynda ǵana. Qytaı is júzinde eki-úsh saıası tarapqa bólindi. Qazirgi Qytaı turmysynyń tómendeýi avtorıtarızmdi totalıtarızmge aınalýy múmkindigin tómendetedi. Qytaı tynyshtalmaıdy.
Eki-úsh tarap kúresi - demokratııaǵa jol ashady. Lıberalızm men naryq saıası demokratııa olardyń uranyna aınalady. Bıliktiń ártaraptanýyn, quqytyq júıeniń derbestenýin, lıberaldyq erkindikti talap etedi. Jalpy alǵanda Qytaıdyń turmysy sońǵy on, on bes jylda kóp táýirlengen. Ásirese, teńiz jaǵalaýynyń Ishki Qytaı ólkelerdiń qarny toıǵan han ulttylar iri qala qyzyǵyna odan ary batqysy keledi. Ol ekzıstenıaldyq erkindik. Olardyń oıynda, jynystyq, dindik,materıaldyq qundylyqtar ıelený erkindigi jáne ashyq gedonızm.
Han ultyndaǵy kelesi ózgeris- olar bılikten asa qoryqpaıdy. Qytaı jalǵyz bala eli, ıaǵnı erke bala, beti qaıtpaǵan nemereler eli. Qytaılyqtar «asa iri qala djýnglıler turǵyndary». Polıııa iri qala balasyn jappaı jazalaýǵa bara almaıdy. Qytaıda alty asa iri qala bar. Sol alty iri qalalarda 20 mıllıonnan turǵyny bar. 20 mıllıondyq qalalar turǵyndary tym kirpııaz, shamkes, bılikke birigip ashýlanýy yqtımal. Olardyń turmys deńgeıi eki-úsh-bes ese táýir, basqa Qytaıdan kóńil kúıi múlde joǵary jáne bólek. Olardyń buqara psıhologııasy da bólek. Olar birigip ashýlansa Qytaıdyń taǵdyryn sheshedi. Sol asa iri qala jastary- trıger, qosaýyz myltyqtyń biltesi sııaqty. Solar bolashaqta tynyshtyqty buzǵaly tur.
Demokratııa men naryqqa eki kúsh ıtermeleıdi: atalǵan yqpaldy saıası kúsh Qytaıdyń ekonomıkalyq jáne saıası elıtasynyń bir bóligi, belgili bir jaǵdaıda saıası konıýktýra olarǵa jeńis ákelip berýi yqtımal. Qazirgi Qytaı bıligi qatelik jasap, sol asa iri qalalarynyń turǵyndarynyń yzasyn týǵyzýy múmkin. Meniń bilýimshe, Qytaı bıligi pálendeı adekvatty emes. Jaǵdaıdyń qanshalyqty nasyrǵa shabýyn boljaı almaıdy.
Qalaı bolsa da Qytaıdyń bıleýshi tobynyń konsensýsy memlekettiń birtutastyǵy úshin belgili kompromıspen qatar saıası qaýypsizdik pen saıası kúshterdiń derbestigine, olardy tirshiline kepildik kerek etedi.
Ekonomıkalyq qarqynnyń baıaýlap toqyraýy reformalardyń kerektigin dáleldeıdi- ol quqyqtyq jáne saıası reformalar mańyzdylyǵy. Saıası elıta bir jaǵdaıdan qaýyptenedi- halyq kóshege shyǵyp ketedi aý dep. Qytaıda maoızm qaıta ornamaıdy- ol naqty. Sonymen birge, qazirgi Qytaı bıligi ekonomıkanyń qarqyndy damýyna jaǵdaı jasaı almaıdy- jaǵdaı odan ary tipti ushyǵady. Alternatıvanyń biri - mılıtarızm men qarsylastaryn joıý, olardyń menshikterin bólip alý. Korrýpııa, qomaqty qarjylardy shet elderde jasyrý. Bul qatqyl kýrska bet alý degen sóz. Qytaı AQSh pen Evropalyq Odaqpen konfrontaııaǵa daıyn emes.
Ekinshi jol- saıası sergeldeń, yrdý -dyrdý, qalamıqa.
Úshinshi jol - saıası, quqyqtyq reformalar arqyly konsensýs kelisim baǵytqa bet burý.
Al Qytaı qaı joldy tańdaıdy.Bizdiń oıymyzsha: ol aralas reept, durys pen burys: saıası logıkaǵa asa baǵynbaıtyn joldy tańdaıdy. Qytaıdyń damýy birneshe sergeldeń kezeńge bólinedi.
Bul jaǵdaıdan qazaqqa ne qaýyp, ne paıda? Bizge eń qolaılysy- Qytaıdyń reformalar jolyna túsýi. Sebebi: birinshi jáne ekinshi jol alternatıvasy bizge óte qaýypti. Úsh versııada belgili jaǵdaılar sol jaqtyń qazaǵyn Qytaı dúrbeleńinen bosatýy yqtımal. Biraq demokratııalyq Qytaı ulttyq azshylyqqa teń dárejede erkindik, ıaǵnı qazaqqa aman-esen repatrıaııa quqyn beredi.Qazaqtyń bir az bóligi Atamekenge saý etedi.
«Adyrna» ulttyq portaly
