Daýly saılaýdan keıin Májilistiń jumysqa kiriskenine bir aı boldy. Osy aralyqta depýtattardyń tosyn áreketi «saılaý ádiletsiz ótti» degen pikirlerden basym tústi.
«AMAN BOLYŃYZ!»
Májilis óz jumysyn bastamas buryn kózge túsken depýtattardyń biri Ardaq Nazarov boldy. Majorıtarlyq saılaý júıesi boıynsha Almaty oblysynan saılanyp kelgen azamat jýrnalısterdiń suraqtaryna jaýap bermeı, synnyń astynda qaldy. Erejesiz jekpe-jektiń sheberiniń áreketi áleýmettik jelide qyzý talqylanyp, jurt «halyqtyń suraqtaryna jaýap bermese nege depýtat boldy?» dep jappaı aıyptady.
Keıin jýrnalıster atalǵan depýtattyń «tártibine» baılanysty Májilis tóraǵasy Erlan Qoshanovqa shaǵymdanǵannan soń Ardaq Nazarovtyń aryny basylyp qaldy.
Bir qyzyǵy ol óziniń áreketin bylaı túsindirdi: «Biraz suraqtarǵa jaýap berilmedi dep ýaıymdap otyrǵandaryńyzdy bilemin. Biz sportshymyz ǵoı, rıngke qyzdyrynbaı kirmeımiz. Dál sol sııaqty saıası rıngte de qyzdyrynyp, jan-jaqty baǵamdap, ishki kýhnıasyn kórip baryp jaýap bergenimiz durys bolady. Jaqsy-jamandy tarazylaıtyn, baǵa beretin ýaqyt áli alda.
Aıtpaqshy jýrnalıster qaýymyna alǵysymdy bildiremin, bizdi saıası maıdanǵa kirmesten buryn shyńdap jatyrsyzdar», dep jazdy ol.
Áý basta jýrnalısterdiń suraǵyna «Aman bolyńyz» dep túsiniksiz jaýap bergen depýtattyń ózi bir «qaterden» aman qaldy. Endi budan bylaı ol jýrnalısterdi renjitpeıtin shyǵar dep úmittenemiz.
TOSYN SAÝAL
Aıtpaqshy, Ardaq Nazarovtyń eń alǵashqy depýtattyq saýaly da qyzyq boldy. Májilis depýtatyn tolǵandyrǵan máseleniń biri LGBT-nyń elimizdegi jaǵdaıyna arnaldy.
«8 sáýirde Astanada femınıster sherýi ótti. Bul kúni turmystyq zorlyq-zombylyqqa qarsy mıtıng bolady degen. Biraq, olaı bolmady, jınalǵandar áıel teńdigin aıtýdan bastap, sońynda gomoseksýalızmdi nasıhattady. Órimdeı balalar, arasynda oqýshylar da bar, LGBT jalaýyn jamylyp júr. Jalpy, sońǵy kezde elimizdiń aqparattyq keńistiginde birjynystyq neke, gomoseksýalızm, jynysty aýystyrý sekildi máseleler erkin nasıhattalyp jatyr. Eń soraqysy, geı-propoganda qazir Astana men Almaty sekildi iri qalalardyń jekemenshik mektepterinde de óte qarqyndy nasıhattalyp jatyr», - deıdi ol.
Azamattardyń ishinde depýtattyń saýalyn qoldaǵan da, qarsy bolǵan da azamattar boldy. Halyqtyń bir bóligi LGBT-niń isine beı-jaı qaramaı, olardyń is-áreketine qarsy naqty shara qabyldaý kerek dep sanasa, al ekinshi top elimizde budan da mańyzdy máseleler bar ekenin alǵa tartty. Bul azamattar Ardaq Nazarovtyń depýtattyq saýalyn dinı kózqarasymen baılanystyryp, elimizdiń zaıyrly memleket ekenin eske saldy.
MYŃ QUBYLǴAN ZAIYTOV
Belgili aıtysker aqyn Rınat Zaıytovtyń «Amanat» partııasynyń atynan Májilis depýtataty bolýy jurttyń erekshe baqylaýynda. Alaıda alaman aıtysta ótkir óleńderimen tanylǵan aqyn óz pozıııasynnan aýytqı bastaǵan sekildi.
Soltústik Qazaqstan oblysyndaǵy 19 separatıstiń áreketinen keıin jurt Petropavl men Pavlodardyń atyn ózgertýdi qaıta talap ete bastady. Mine, osy kezde jýrnalıster depýtattan atalǵan qalanyń atyn aýystyrý jaıyn suraǵan bolatyn.
«Petropavl qalasynda onsyzda separatıstik is-qımyldy kórip jatyrmyz. Biz qala ataýyn aýystyramyz desek bul zańǵa qarama-qaıshy. Keıin halyqtyń narazylyǵy týmaıtynyna kim kepildik beredi? Olar narazylyq týdyrýy múmkin. Osy jaǵyn biz rettep, zań aıasynda halyq ta úndemeıtindeı, biz de qanaǵattanatyndaı jolyn tabýymyz kerek. Narazylyq bildiretin jergilikti halyq bar. Aıyna bir ret Petropavlǵa baramyn. Oǵan qarsy bolyp otyrǵan ózge ult emes, óz ultymyzdyń adamdary da bar, - dedi Rınat Zaıytov.
Uzyn sózdiń qysqasy depýtat qos qalanyń ataýyn aýystyrýdy «otqa maı quıý» dep sanaıtynyn aıtty. Bir qyzyǵy 2018 jyly Petropavlda ótken aıtysta ol "Qalany Qyzyljar dep ataý kerek!" dep ózi tilimen aıtqanda «otqa maı quıǵan» bolatyn. Naqtyraq aıtsaq ol:
Arqasyn aqyn nege sýyndyrsyn?
Aqıqat aıta almasam qunym qursyn.
Qalany Qyzyljar dep ataý kerek,
Kelispes ulttar bolsa qyryn júrsin.
Ol atty bıyldan aq qaldyrmaıyq,
Úkimet nazaryna ilindirsin.
Sebebi bıyl Pýtın keledi eken,
Sol kezde ol da kózin súrindirsin.
Elimniń azattyǵy bar ekenin,
Jerimniń ataýynan bilip júrsin, - degen bolatyn.
Bir kezde ótkir óleńimen tanylǵan «ot aýyzdy» aıtyskerdiń qolǵa mandat tıgende ózgerip ketkeni qyzyq boldy. «Maǵan dosyńdy kórset, men seniń kim ekenińdi aıtaıyn» degen támsildeı, biraz «myqtyny» depýtattyq mandat berip kim ekenin bilip alýǵa bolady eken.
BAPI NEGE BAIYPTY BOLMADY?
Rınat Zaıytovtan keıin jurttyń nazaryn ózine erekshe aýdaryp otyrǵan depýtattyń biri Ermurat Bapı dep aıtsaq qatty qatelespeıtin sekildimiz. Shırek ǵasyr boıy oppozıııalyq «Dat» gazetin shyǵaryp, Nazarbaev júıesimen arpalysqan azamat Toqaev bıligi kezinde jumsara bastady. Sodan bolsa kerek, jurt arasynda «Ermurat Bapı bılikpen kelisimge kelip, Májilis depýtaty boldy» degen áńgime jıi aıtylady. Majorıtarlyq saılaý júıesi boıynsha synǵa túsken talaı myqtynyń joly kesilgende Ermurat Bapıdiń depýtat bolýy joǵarydaǵy kúdikti rastaı túsetindeı.
Sáýirdiń 10-y kúni Jańaózenniń 100-den astam azamaty Astanaǵa kelip, Energetıka mınıstrligi aldynda qonyp shyqty. Sol kezde ereýilshilerdiń aldyna depýtattardyń arasynan tek Ermurat Bapı, Rınat Zaıytov jáne Maqsat Tolyqbaı ǵana bardy. Jýrnalısterdiń biri «Kesheli beri Jańaózendik azamattarǵa nege kelmedińizder?» dep suraǵanda Ermurat Bapı «Keshe kelgende bir nárse sheshiletin be edi?!» dep dúrse qoıa berdi. Kóktemniń sýyq kúninde bir tún dalada qonǵan azamattardyń aldynda mundaı sóz aıtý qanshalyqty durys boldy? Qyzý qandy jańaózendiktiń biri oqys sóılep, depýtatty masqara etýi múmkin edi ǵoı. Bir sózben aıtqanda Ermurat Bapıge halyqtyń aldynda baıypty bolǵany jón sekildi. Mundaı minezdi halyqqa emes, jaýapsyz sheneýnikke kórsetkeni áldeqaıda oryndy bolar edi.
Osy aptada Ermurat Bapı Samat Ábishti qutqarý úshin Kárim Másimovti "qurban etti" dep málimdedi. Depýtat UQK-degi jedel sharalarǵa jaýapty bolǵan eks-prezıdenttiń nemere inisi – UQK tóraǵasynyń burynǵy birinshi orynbasary Samat Ábishti “jáı ǵana bosata salyp”, qalǵanyn jaýapqa tartqanyn ádildik dep sanamaıdy. Depýtat muny eks-prezıdent Nursultan Nazarbaev pen prezıdent Qasym-Jomart Toqaev arasyndaǵy “kelissózdiń” kórinisine balaıdy.
Májilis depýtaty óte oryndy pikir bildirip otyr. Tek ol bul málimdemeni jýrnalıstiń suraǵyna jaýap bergen kezde emes, Májiliste depýtattyq saýal retinde kóterýi kerek edi.
JAŃBYRShIN NEDEN JAŃYLDY?
Ermurat Bapı, Rınat Zaıytov jáne Maqsat Tolyqbaı Jańaózen azamattaryna jolyǵyp, olardyń jaǵdaıyn surap júrgende Edil Jańbyrshın jyly kabınetinde depýtattyq saýal ázirlep jatqanyn aıtady. Iaǵnı taıaq tastam jerdegi jerlesterine jarty saǵat ýaqytyn qımaǵan azamat osy kezde Jańaózendik jumysshylardyń máselesin depýtattyq saýal retinde daıyndaǵanyn aıtyp, aqtaldy. Bul kezde áleýmettik jelide «Mańǵystaý oblysynan majorıtarlyq saılaý júıesi boıynsha saılanǵan Edil Jańbyrshın nege jerlesterine barmaıdy?» degen suraq qyzý talqylanyp jatqan bolatyn. Bul suraqqa Májilis depýtaty qalaı jaýap berdi?
«Jańaózendik jumysshylardyń máselesi kópten beri qordalanyp, aıtylyp kele jatqan másele. Sondyqtan bul jerde júıelik kemshilikter bar. Sol boıynsha jumystar jasalýy kerek. Bul - bir. Ekinshiden, men «BekÁlı» kompanııasynyń basshysymen ótken senbi kúni Aqtaýǵa arnaıy baryp, kezdestim. Ol kórsetken qujattardy Astanaǵa alyp kelip, eki kún boıy sony saralap arnaıy Bas prokýratýra, «Samuryq Qazyna» jáne Energetıka mınıstrligine hat joldadym. Al jańaózendik jumysshylarǵa nege barmadyńyz degen suraqqa keler bolsam, negizi kóshede, dalada másele sheshilmeıdi. Olar kótergen másele qujat boıynsha meniń qolymda bar. Ony atalǵan kompanııanyń basshylary men jumysshylary jaqsy biledi. Olarmen Aqtaý qalasynda kezdestim», – dep jaýap berdi.
Negizi qandaı da bir oblysta problema týyndasa, eń birinshi sol óńirden saılanyp kelgen azamattar áreket etýi kerek. Edil Jańbyrshınnyń jańylǵan tusy osy boldy dep esepteımiz.
Buǵan qosa ótken bir aı ishinde balalary isti bolyp, basy daýǵa qalǵan depýtattar da boldy. Májilistegi «Aýyl» partııasy frakııasynyń depýtaty Jıgýlı Daırabaevtyń qos ulyna sot sheshimi shyqqan soń, qoǵam depýtattyń mandaty toqtatylady dep kútken. Alaıda olaı bolmaı shyqty.
Májiliske bir mandatty okrýgten saılanǵan «Amanat» partııasyna múshe depýtattyń uly ákesi saılaýǵa túser-túspeste shý shyǵardy. Ol belgili balýan Dáýlet Turlyhanovtyń uly – Nurasyl Turlyhanov. Ol Almatydaǵy bir adammen janjal kezinde arashaǵa umtylǵan taǵy eki adamdy soqqy astyna alǵan. Biraq bul da Turlyhanovtyń mandatyna áser etpegen kúıi qaldy.
Májilis saılaýynyń nátıjesi burmalanǵany týraly másele depýtattardyń osyndaı áreketteriniń tasasynda qalǵan sııaqty. Saılaý nátıjesimen kelispeıtin burynǵy kandıdattardyń bir toby «halyqtyq parlament» qurǵan. Alaıda bir márte ruqsat etilmegen jıyn ótkizip, aıyppul salynyp, keıbireýleri birneshe táýlikke qamalǵan soń bul toptyń da úni óshe bastaǵan sııaqty.
Serik Joldasbaı,
«Adyrna» ulttyq portaly
