Majorıtarlyq saılaý júıesi boıynsha Májilistiń 29 ornyna júzdegen adam baq synap jatyr. Solardyń biri Astana qalasyndaǵy №1 saılaý okrýgynan synǵa túsip jatqan Baýyrjan Moldahmet.
Baýyrjan Muratuly Qazaq eli ekonomıkalyq turǵydan damýy úshin til máselesin sheshý kerek degen pikirde. Sebebi qoǵamdy biriktirýshi til máselesi azamattardy basyn biriktirip, ortaq ıdeıa úshin jumys isteýge múmkindik beredi.
«Meniń oıymsha, qazaq tiliniń máselesi óte ózekti. Reseı men Ýkraına arasyndaǵy soǵys osy til máselesinen týyndap otyrǵany jasyryn emes. Elimiz bir tilde sóılemese qoǵam birikpeıdi. Meniń orys tildi tanystarym «Shveıarııa men Kanadada eki til bar. Onda turǵan ne bar?» dep aıtady. Men atalǵan memleketterde boldym. Mysaly Kanadanyń franýz tildi aımaǵy separatıstik ustanymda bolsa da, aqyr aıaǵynda aǵylshyn tili jeńip jatyr. Osy til arqyly Kanada halqy birigip, franýz tiliniń aıasy tarylyp kele jatyr. Sondaı-aq Belgııada franýz, golan jáne nemis tildi bolyp úsh jaqqa tartyp jatyr. Belgııanyń Brıýssel qalasy beıresmı túrde Eýropanyń astanasy bolyp sanalady. Sonyń ózinde Belgııada separtıstik ustanymdaǵy adamdar bar. Qazirgi tańda onda franýz tili basymdyq alyp, sol tilde sóıleýshilerdiń sany artyp barady. Shveıarııada belgili bir kantonda ıtalıansha, franýzsha sóılese, keıbir aımaqta nemis tilinsiz onda júre almaısyz. Bári bir de bir til biriktirip jatyr. Ispanııada katalon tili men ıspan tili qazaq pen qyrǵyzdyń tili sekildi uqsas til. Biraq til máselesi halyqtyń arasyna syna qaǵyp, Ispanııanyń damýyna kedergi bolyp otyr.
Osylardy eskeretin bolsaq, biz memlekettik tildi nemese orys tilin óltirýimiz kerekpiz. Ekeýin birdeı ustaýǵa bolady. Óıtkeni biz ómir boıy orys tilinde sóılegen adamdy qazaqsha saırata almaımyz. Biraq biz balabaqshadan bastap, mektepterde sapaly bilim berýimiz kerek. Bolashaqta bul máseleni balalarymyzǵa mura retinde qaldyrýǵa bolmaıdy», – deıdi ol.
Baýyrjan Moldahmettiń aıtýynsha, Amerıkada ıspan tildi meksıkalyqtar óte kóp. Alaıda ol AQSh aǵylshyn tiline basymdyq berip, tildik máseleni sheshkenin eskertti.
«Bizge osy Amerıkanyń aǵylshyl tilin úıretýdegi tásilin nege engizbeske? Til máselesi qaıta-qaıta aıtylyp jaýyr bolsa da óte ózekti bolyp sanalady. Ókinishke qaraı bizde qoǵam ekige bólinip ketti. Biraq ta Ońtústik Qazaqstan oblysyndaǵy barlyq oqýshynyń sany 500 myńǵa jýyq eken. Al Soltústik Qazaqstan oblysynda 25-aq myń oqýshy bar. Al Almatydaǵy akademııalyq qalashyqta jastardyń 95 paıyzy qazaq tilinde sóılep júrgenin kórip, qýandym. Sebebi mektepti qazaq tilinde bitirgen jastar ýnıversıtetke túsip jatyr. Budan bólek Astanadaǵy Lev Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa Ulttyq ýnıversıtetindegi jastar da qazaq tilinde sóıleıdi. Bul óte mańyzdy. Til adamǵa rýh berip, azamattardy biriktiredi», – deıdi kandıdat.
Budan bólek Baýyrjan Muratuly sot júıesin ózgertý kerek degen pikirde. Sebebi ol sot júıesi jaqsarmaı elimizde oń ózgeris bolmaıtynyn eskertti.
«Qalaı bolǵan kúnde de biz ózimiz nemese týystarymyz ben tanystarymyz túpten kelgende sot júıesimen betpe bet keledi. Múlik daýlarynan bastap, uryp ketti, soǵyp ketti degen isterdi sot qaraıdy. Mysaly qazir kóptegen úmkitkerlerdi ár túrli jeleýmen saılaý dodasynan shyǵaryp jatyr. Osyndaı jaǵdaıda bárimizdiń baratyn jerimiz sottan ádildik izdeý bolatyny jasyryn emes. Ishki ister mınıstrligi men prokýratrýa tergeıdi, biraq aınalyp kelgende sheshim shyǵaratyn sot júıesi bolmaq. Prezıdent aqpan aıynda sóılegen sózinde 174 sýdııanyń qyzmetten alastatylyp, jaýapqa tartylǵanyn aıtty. Al qaralatyn ister 3 mıllıonnan 4 mıllıonǵa deıin ósken eken. Qansha nazar aýdarylyp otyrsa da sot júıesi kóńilimizden shyqpaıdy. Men ózim shet elde turyp, ondaǵy jaǵdaıdy jete bilgen soń myna máselege nazar aýdarý kerek dep esepteımin. Bizge aǵylshyn sot júıesiniń keıbir tustaryn engizý kerek. Mysaly aǵylshyn sot júıesinde 200 jylda birde-bir jemqorlyq faktisi bolmaǵan. Eki júz jyl boıy birde-bir jemqorlyq bolmaýyna ne sebep boldy dep onyń syryn túsinýge tyrystym. Túbine úńilsem op-ońaı sheshilgen eken. Negizi kóp nárseler qarapaıym túrde sheshiledi. Biraq oǵan saıası erik jiger kerek. Birinshiden, oǵan jas shekteýi bolýy kerek, ıaǵnı 50-60 jastan tómen adamdar sot bola almaıdy. Sodan keıin 15-20 jyl qyzmet ótili bolýy kerek. Al bizde 25 jastaǵy azamat 2-3 jyldyq jumys tájirıbesi bolsa, sýdııa bolyp ketedi», – deıdi ol.
Kandıdat sóz sońynda ózi saılaýǵa túsip jatqan Astana qalasynyń Almaty jáne Baıqońyr aýdandarynyń halqyn saılaýǵa kelip, ózine daýys berýge shaqyrdy. Sondaı-aq ol halyqtyń saılaýda belsendi bolýy óte mańyzdy ekenin eskertti.
Materıaldy Respýblıkalyq bıýdjet esebinen Astana qalasynyń saılaý komıssııasy tóledi.
"Adyrna" ulttyq portaly
