قازاق ءتىلىنىڭ پروبلەماسىن شەشپەي ەكونوميكالىق دامۋ بولمايدى – باۋىرجان مولداحمەت

2134
Adyrna.kz Telegram

ماجوريتارلىق سايلاۋ جۇيەسى بويىنشا ءماجىلىستىڭ 29 ورنىنا جۇزدەگەن ادام باق سىناپ جاتىر. سولاردىڭ ءبىرى استانا قالاسىنداعى №1 سايلاۋ وكرۋگىنان سىنعا ءتۇسىپ جاتقان باۋىرجان مولداحمەت.

باۋىرجان مۇراتۇلى قازاق ەلى ەكونوميكالىق تۇرعىدان دامۋى ءۇشىن ءتىل ماسەلەسىن شەشۋ كەرەك دەگەن پىكىردە. سەبەبى قوعامدى بىرىكتىرۋشى ءتىل ماسەلەسى ازاماتتاردى باسىن بىرىكتىرىپ، ورتاق يدەيا ءۇشىن جۇمىس ىستەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

«مەنىڭ ويىمشا، قازاق ءتىلىنىڭ ماسەلەسى وتە وزەكتى. رەسەي مەن ۋكراينا اراسىنداعى سوعىس وسى ءتىل ماسەلەسىنەن تۋىنداپ وتىرعانى جاسىرىن ەمەس. ەلىمىز ءبىر تىلدە سويلەمەسە قوعام بىرىكپەيدى. مەنىڭ ورىس ءتىلدى تانىستارىم «شۆەيتساريا مەن كانادادا ەكى ءتىل بار. وندا تۇرعان نە بار؟» دەپ ايتادى. مەن اتالعان مەملەكەتتەردە بولدىم. مىسالى كانادانىڭ فرانتسۋز ءتىلدى ايماعى سەپاراتيستىك ۇستانىمدا بولسا دا، اقىر اياعىندا اعىلشىن ءتىلى جەڭىپ جاتىر. وسى ءتىل ارقىلى كانادا حالقى بىرىگىپ، فرانتسۋز ءتىلىنىڭ اياسى تارىلىپ كەلە جاتىر. سونداي-اق بەلگيادا فرانتسۋز، گولان جانە نەمىس ءتىلدى بولىپ ءۇش جاققا تارتىپ جاتىر. بەلگيانىڭ بريۋسسەل قالاسى بەيرەسمي تۇردە ەۋروپانىڭ استاناسى بولىپ سانالادى. سونىڭ وزىندە بەلگيادا سەپارتيستىك ۇستانىمداعى ادامدار بار. قازىرگى تاڭدا وندا فرانتسۋز ءتىلى باسىمدىق الىپ، سول تىلدە سويلەۋشىلەردىڭ سانى ارتىپ بارادى. شۆەيتساريادا بەلگىلى ءبىر كانتوندا يتاليانشا، فرانتسۋزشا سويلەسە، كەيبىر ايماقتا نەمىس ءتىلىنسىز وندا جۇرە المايسىز. ءبارى ءبىر دە ءبىر ءتىل بىرىكتىرىپ جاتىر. يسپانيادا كاتالون ءتىلى مەن يسپان ءتىلى قازاق پەن قىرعىزدىڭ ءتىلى سەكىلدى ۇقساس ءتىل. بىراق ءتىل ماسەلەسى حالىقتىڭ اراسىنا سىنا قاعىپ، يسپانيانىڭ دامۋىنا كەدەرگى بولىپ وتىر.

وسىلاردى ەسكەرەتىن بولساق، ءبىز مەملەكەتتىك ءتىلدى نەمەسە ورىس ءتىلىن ءولتىرۋىمىز كەرەكپىز. ەكەۋىن بىردەي ۇستاۋعا بولادى. ويتكەنى ءبىز ءومىر بويى ورىس تىلىندە سويلەگەن ادامدى قازاقشا سايراتا المايمىز. بىراق ءبىز بالاباقشادان باستاپ، مەكتەپتەردە ساپالى ءبىلىم بەرۋىمىز كەرەك. بولاشاقتا بۇل ماسەلەنى بالالارىمىزعا مۇرا رەتىندە قالدىرۋعا بولمايدى»، – دەيدى ول.

باۋىرجان مولداحمەتتىڭ ايتۋىنشا، امەريكادا يسپان ءتىلدى مەكسيكالىقتار وتە كوپ. الايدا ول اقش اعىلشىن تىلىنە باسىمدىق بەرىپ، تىلدىك ماسەلەنى شەشكەنىن ەسكەرتتى.

«بىزگە وسى امەريكانىڭ اعىلشىل ءتىلىن ۇيرەتۋدەگى ءتاسىلىن نەگە ەنگىزبەسكە؟ ءتىل ماسەلەسى قايتا-قايتا ايتىلىپ جاۋىر بولسا دا وتە وزەكتى بولىپ سانالادى. وكىنىشكە قاراي بىزدە قوعام ەكىگە ءبولىنىپ كەتتى. بىراق تا وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنداعى بارلىق وقۋشىنىڭ سانى 500 مىڭعا جۋىق ەكەن. ال سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا 25-اق مىڭ وقۋشى بار. ال الماتىداعى اكادەميالىق قالاشىقتا جاستاردىڭ 95 پايىزى قازاق تىلىندە سويلەپ جۇرگەنىن كورىپ، قۋاندىم. سەبەبى مەكتەپتى قازاق تىلىندە بىتىرگەن جاستار ۋنيۆەرسيتەتكە ءتۇسىپ جاتىر. بۇدان بولەك استاناداعى لەۆ گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندەگى جاستار دا قازاق تىلىندە سويلەيدى.  بۇل وتە ماڭىزدى. ءتىل ادامعا رۋح بەرىپ، ازاماتتاردى بىرىكتىرەدى»، – دەيدى كانديدات.

بۇدان بولەك  باۋىرجان مۇراتۇلى سوت جۇيەسىن وزگەرتۋ كەرەك دەگەن پىكىردە. سەبەبى ول سوت جۇيەسى جاقسارماي ەلىمىزدە وڭ وزگەرىس بولمايتىنىن ەسكەرتتى.

«قالاي بولعان كۇندە دە ءبىز ءوزىمىز نەمەسە تۋىستارىمىز بەن تانىستارىمىز تۇپتەن كەلگەندە سوت جۇيەسىمەن بەتپە بەت كەلەدى. مۇلىك داۋلارىنان باستاپ، ۇرىپ كەتتى، سوعىپ كەتتى دەگەن ىستەردى سوت قارايدى. مىسالى قازىر كوپتەگەن ۇمكىتكەرلەردى ءار ءتۇرلى جەلەۋمەن سايلاۋ دوداسىنان شىعارىپ جاتىر. وسىنداي جاعدايدا ءبارىمىزدىڭ باراتىن جەرىمىز سوتتان ادىلدىك ىزدەۋ بولاتىنى جاسىرىن ەمەس. ىشكى ىستەر مينيسترلىگى مەن پروكۋراترۋا تەرگەيدى، بىراق اينالىپ كەلگەندە شەشىم شىعاراتىن سوت جۇيەسى بولماق. پرەزيدەنت اقپان ايىندا سويلەگەن سوزىندە 174 سۋديانىڭ قىزمەتتەن الاستاتىلىپ، جاۋاپقا تارتىلعانىن ايتتى. ال قارالاتىن ىستەر 3 ميلليوننان 4 ميلليونعا دەيىن وسكەن ەكەن. قانشا نازار اۋدارىلىپ وتىرسا دا سوت جۇيەسى كوڭىلىمىزدەن شىقپايدى. مەن ءوزىم شەت ەلدە تۇرىپ، ونداعى جاعدايدى جەتە بىلگەن سوڭ مىنا ماسەلەگە نازار اۋدارۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن. بىزگە اعىلشىن سوت جۇيەسىنىڭ كەيبىر تۇستارىن ەنگىزۋ كەرەك. مىسالى اعىلشىن سوت جۇيەسىندە 200 جىلدا بىردە-ءبىر جەمقورلىق فاكتىسى بولماعان. ەكى ءجۇز جىل بويى بىردە-ءبىر جەمقورلىق بولماۋىنا نە سەبەپ بولدى دەپ ونىڭ سىرىن تۇسىنۋگە تىرىستىم. تۇبىنە ۇڭىلسەم وپ-وڭاي شەشىلگەن ەكەن. نەگىزى كوپ نارسەلەر قاراپايىم تۇردە شەشىلەدى. بىراق وعان ساياسي ەرىك جىگەر كەرەك. بىرىنشىدەن، وعان جاس شەكتەۋى بولۋى كەرەك، ياعني 50-60 جاستان تومەن ادامدار سوت بولا المايدى. سودان كەيىن 15-20 جىل قىزمەت ءوتىلى بولۋى كەرەك. ال بىزدە 25 جاستاعى ازامات 2-3 جىلدىق جۇمىس تاجىريبەسى بولسا، سۋديا بولىپ كەتەدى»، – دەيدى ول.

كانديدات ءسوز سوڭىندا ءوزى سايلاۋعا ءتۇسىپ جاتقان استانا قالاسىنىڭ الماتى جانە بايقوڭىر اۋداندارىنىڭ حالقىن سايلاۋعا كەلىپ، وزىنە داۋىس بەرۋگە شاقىردى. سونداي-اق ول حالىقتىڭ سايلاۋدا بەلسەندى بولۋى وتە ماڭىزدى ەكەنىن ەسكەرتتى.

ماتەريالدى رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت ەسەبىنەن استانا قالاسىنىڭ سايلاۋ كوميسسياسى تولەدى.

"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى 

پىكىرلەر