Eŋ quatty ükımetaralyq ūiym - BŪŪ-nyŋ atqaratyn rölı, maŋyzy qaşanda bükıl älemdı tolǧandyryp keledı. Soŋǧy jyldary halyqaralyq ūiymnyŋ qyzmetıne qatysty pıkırler aluan türlı. Öitkenı soŋǧy jyldary halyqaralyq beibıtşılık pen qauıpsızdıktı saqtau, adam qūqyqtaryn qorǧau, äleumettık-ekonomikalyq damu, qorşaǧan ortany qorǧau boiynşa älemde şielenıs köbeidı. Osyǧan bailanysty Qazaqstan älemdık tärtıp özgerıp jatqan qily kezeŋde syrttan baqylap otyr almaidy. Kerısınşe, ädıl ärı tūraqty ǧalamdyq jüienıŋ belsendı, ärı salmaqty qatysuşy boluǧa ūmtylady. Būl jaiynda Memleket basşysy halyqaralyq maŋyzdy jiyndarda ünemı aityp jür. Jaqynda ǧana Doha forumynyŋ sessiiasynda Qasym-Jomart Toqaev, eŋ aldymen, BŪŪ qyzmetınıŋ män-maŋyzy men orta derjavalardyŋ aldaǧy uaqytta atqaratyn rölı turaly aitty.
– BŪŪ ämbebap ūiym retınde adamzat üşın öte qajet. Ökınışke qarai, ırı derjavalar älemdegı beibıtşılık pen tūraqtylyqty tolyq saqtai almai otyr. Bügıngı ǧalamdaǧy ahual köptegen eldı, sonyŋ ışınde Qazaqstandy da alaŋdatady. Qazır älemnıŋ jıkke bölınuı küşeiıp tūr. Jan-jaqqa şaşyraǧan soŋ köpjaqty halyqaralyq instituttardyŋ bedelı tüsıp barady. Irı derjavalar bır mämılege kele almai jatqan kezde, ortadaǧy tüitkıldıŋ tüiının tarqtauǧa orta derjavalar däneker bola alady. Al bügıngı ahual köptegen eldı, sonyŋ ışınde Qazaqstandy da alaŋdatady. Sondyqtan Bırıkken Ūlttar Ūiymy reformalaudy qajet etedı. Irı derjavalar arasynda ymyralastyq boluy kerek dep sanaimyz. Olardyŋ kelısımge kele almauy saldarynan Qauıpsızdık Keŋesı tyǧyryqqa tıreldı. Qazaqstan siiaqty orta derjavalar aimaqtyq deŋgeide, sondai-aq jahandyq keŋıstıkte beibıtşılık pen qauıpsızdıktı ılgerıletude öte maŋyzdy röl atqara alady, – dedı Qasym-Jomart Toqaev.
Sondai aq, Qazaqstan Prezidentı Qasym-Jomart Toqaev älemdık saudadaǧy tüitkılderge toqtaldy. Qazaqstannyŋ syrtqy saiasatyna, Ukraina men Taiau Şyǧystaǧy jaǧdaidy retteuge qatysty qoiylǧan saualdarǧa jauap berdı. Katardaǧy bas qosuda aitylǧan ūsynystardyŋ denı BŪŪ ädıl, ärı mınsız jūmys ısteuıne baǧyttaldy. Būl jahandyq yntymaqtastyqtyŋ nyşany retınde qyzmet etetın ūiymnyŋ soŋǧy jyldary eleulı qiyndyqtarǧa tap bolyp otyrǧandyǧyn körsetedı. Otandyq sarapşylar BŪŪ qyzmetınıŋ ahualy jaiynda jäne orta derjavalardyŋ artyp kele jatqan rölı turaly öz pıkırlerın bıldırdı.
Saiasattanuşy Jomart Sımtıkov, Bırıkken Ūlttar ūiymyna jaŋa impuls beru kerek dep sanaidy.
-«BŪŪ reformalau qajet degen mäsele jyl saiyn köterılıp tūratynyn aŋǧaryp jürmız. Täuelsızdıktıŋ alǧaşqy on jyldyǧynda aitylmasa da keiıngı jiyrma jyldyqta osy ūiymnyŋ jüiesın reformalau taqyryby jiı köterılıp jatyr. Sebebı ırı derjavalar beibıtşılık pen tūraqtylyqty tolyq saqtai almai otyr. Olardyŋ ymyralastyqqa kele almauynyŋ kesırınen Qauıpsızdık Keŋesı tyǧyryqqa tıreldı. Būl bügın taŋdaǧy älemdık ırı derjavalardyŋ yqpalynyŋ tüsıp ketkendıgın baiqatady. Taiau Şyǧystaǧy küreste, Batys jaqtaǧy, äsırese Resei memleketınıŋ basqa eldermen qaqtyǧystary jäne özınıŋ metropoliiasynda bolyp jatqan kikıljıŋderge bailanysty būl mäsele oryndy köterıldı dep sanaimyn. Osy uaqytqa deiın yqpal etıp kelgen memleketterdıŋ osy atalǧan mäslelerdı retteuge yqpaly bolmai qalǧany ras. Sondyqtan Qasym-Jomart Toqaevyŋ ūsynys öte oryndy bolyp tabylady. Ol kısı özı BŪŪ-da jūmys ıstep körgen, täjıribesı mol bolǧandyqtan orta derjava memleketterdı aralastyru qajettıgın aityp otyr. Onyŋ üstıne Qazaqstan orta derjava retınde Ortalyq Aziiada yqpaly zor, sondyqtan da älemdık deŋgeide Qazaqstannyŋ özın körsete alatyn mümkındıgı bar.
Jomart Sımtıkovtıŋ pıkırınşe, Qazaqstan Resbulikasy - Ortalyq Aziia memleketterı arasynda özınıŋ syrtqy saiasatynyŋ üilesımdı jolǧa tüskendıgımen erekşelenedı. Qazaqstan Respublikasynyŋ Ortalyq Aziia memleketterı ışınde ekonomika, äleumettık, saiasi jaǧynan yqpaly basym.
- «Sonymen qatar Qazaqstan älemde beibıtşılık ornatuda ülken eŋbek sıŋırdı, sondyqtan da körşıles memlekettermen ymyralastyqty retteude äjeptäuır salmaǧy bar dep sanaimyn. Endı Qazaqstan geosaiasi strategiialyq baǧytta älemdık masştabta özınıŋ ornyn körsete aluy mümkın. Orta derjava ūǧymyna kelsek, būl geosaiasi prosesterdı retteude soŋǧy kezde şyqqan terminderdıŋ bırı. Būl termin älemdık arenada ekonomika, saiasi tūrǧyda maŋyzdy röl atqaratyn memleketter degendı bıldıredı. Bolaşaqta BŪŪ reformalauda osy orta derjavalardyŋ rölı men orny, jalpy älemdık damudyŋ barysyn, ǧalamdanu prosesındegı ornyn üilestırude män-maŋyzy arta tüsedı dep sanaimyn. Sondyqtan Bırıkken Ūlttar Ūiymyna jaŋa impuls kerek.
Aita ketelık, BŪŪ 1945 jyly qūryldy. Bügınde 190-nan astam memleketterın basyn bırıktırıp otyrǧan ūiymnyŋ basty maqsaty - adamzattyŋ jalpy müddesı üşın oŋ şeşımder qabyldau, halyqaralyq yntymaqtastyqty nyǧaitu, jahandyq problemalardy şeşu. Qazır elımızde BŪŪ-nyŋ 20 dan astam salalyq agenttıgı jūmys ısteidı. Ükımettık emes ūiymdarmen, jergılıktı atqaru organdarynyŋ qoldauymen äleumet, ekonomika, mädeniet, ekologiia, bılım, ǧylym salalarynda türlı jobalardy jüzege asyruda. Atap aitsaq, BŪŪ agenttıkterı äielder men balalar mäselelerı, äleumettık teŋsızdıktı joiu, ekonomika, äleumettık instituttardy damytu, tabiǧi resurstardy basqaru jäne mümkındıgı şekteulı azamattardyŋ qūqyǧyn qorǧau, şetelden kelgen bosqyndar jäne basqa da problemalardy retteuge üles qosady.
QR Prezidentı janyndaǧy Qazaqstannyŋ strategiialyq zertteuler institutynyŋ direktory Erkın Tūqymovtyŋ aituynşa, orta derjavalardyŋ arasynda belsendı bolu arqyly bız ışkı ahualymyzdy da jaqsara tüspek.
- «Halyqaralyq saiasatta Qazaqstannyŋ qazır özındık orny bar, būl ıstı bızdıŋ memleket täuelsızdık alǧan künnen bastap qolǧa alǧany ras jäne būl özınıŋ oŋ nätijesın berıp jatyr. Jyldar boiy syrtqy saiasatta atqarylǧan ärbır jūmys ışkı saiasatqa, iaǧni memlekettık ışkı jai-küiıne de oŋ äserın tigızedı. Qazırgı uaqytta orta derjava retınde halyqaralyq arenadaǧy rölımız de nyǧaiyp keledı. Halyqaralyq qatynastar, ärbır ıssapar, ärbır jiyn jaŋa investisiianyŋ tartyluyna, jaŋa jūmys oryndarynyŋ aşyluyna, elımızdıŋ qauıpsızdıgımızdıŋ artuyna üles qosady. Orta derjavalardyŋ qataryna qosylyp, belsendı qyzmet atqarǧannyŋ arqasynda bız ekonomikany da, halyqaralyq arenadaǧy ornymyzdy da jyldam damytuǧa mümkındık alyp otyrmyz. Sonyŋ arqasynda bızdıŋ tauar ainalymymyz, jalpy ışkı önımımız ösıp jatyr», - dep paiymdady saiasattanuşy.
Jaqynda Qazaqstannyŋ strategiialyq zertteuler institutynyŋ ūiytqy boluymen Elordada ötken «Astana Think Tank Forum» jiynynda şetelden kelgen sarapşylar bügın jahandyq jaǧdaida orta derjavalardyŋ strategiialyq jäne diplomatiialyq rölın talqylady. «Özgermelı jahandyq tärtıptegı orta derjavalar: qauıpsızdıktı, tūraqtylyqty jäne ornyqty damudy nyǧaitu» dep atalatyn forumǧa 22 elden 45 sarapşy men diplomat qatysty. Halyqaralyq sarapşylar jahandyq energetikalyq qauıpsızdık, sauda-sattyq, kölık dälızderı jäne BŪŪ jaiy men älemdık ahual, Qazaqstannyŋ orta derjava retındegı män-maŋyzy turaly öz oi-pıkırlerın bıldırdı. Basqosu nätijesı boiynşa otandyq jäne şeteldık mamandar orta derjavalardyŋ konsorsiumyn qūrudy ūsyndy. Älem elderınıŋ jık-jıkke bölınuı asqynyp, halyqaralyq ūiymdardyŋ abyroi-ataǧy bäseŋdep bara jatqan kezeŋde būl pıkırdı Memleket basşysy da qūptap otyr. Qazaq elınıŋ älemdık qauymdastyqta bedeldı müşege ainalǧanyna şeteldık mamandar joǧary baǧa berdı. Aita ketelık, Bırıkken Ūlttar Ūiymy Qazaqstannyŋ bastamasy boiynşa 2026 jyldy halyqaralyq erıktıler jyly dep jariialady. Būl volonterlar qozǧalysyn jahandyq deŋgeide damytuǧa serpın beredı dep sanaidy sarapşylar.
Meruert Raiym
