Qazaq elı qanşama "aqtabandy" basynan keşırgen, köp ädet-ǧūryptarynan, mınezınen aiyrylǧany, sonyŋ ışınde erkındıgınen, täuelsızdıgınen. 1991 jyldan bastap eldıgımızge ūmtylǧan jas Qazaqstannyŋ aldynda ūlttyq qūndylyqtardy qalpyna keltıru basty nazarda boldy.Ūlttyq qūndylyqtarymyzda naqtylap almai "El bolam deu" bos qiial emes pe? Bır memlekette bırneşe tıl ömır sürgenmen, bırneşe ūlt bırdei dındı ūstai almaityny tüsınıktı. Jaŋa memleket demokratiia, ekonomiialyq-äleumenttık jetıstık, ışkı tatulyq jaǧdaiynda orystektı, nemıstektı, ukraintektı, tatartektı qazaqstandyqtardyŋ jaŋa ūrpaǧy ösıp - jetıldı. Qazaqstan öz täuelsızdıgın beibıt jolmen alsa, abyroily memleket qūrudy da "sanaly" jolmen jüzege asyra alady. Türkılık pen islamǧa negızdelgen memleket qūru babalarymyzdyŋ armany, sondyqtan aldymen qazaqtyǧymyzdy qalpyna keltıruımız qajet.
Aldymen eŋ tiımdısı körşılık qarym-qatynastardy nyǧaitu arqyly islamǧa degen köz-qarasymyzdy naqtylap aluymyz qajet. "Allaǧa şükır"- dep syrtqa emes ıştei atyp jürgen analarymyzdy, as qaiyra almai jürgen atalarymyzdy közben körıp ösken ūrpaqtaryŋyzdyŋ bırımın. Dıni mūrattarymyz qaita jandanyp,onyŋ syrtqy atributtary qalpyna keltırıldı.Auylymyzda eskı meşıtter qalpyna keltırıldı, jaŋadan salyna bastady, sany köbeidı.Jastarymyz imandylyq sauattylyqtaryn jetıldırdı. Söitıp, ūzaq ūaqytqa sozylǧan üzılısten keiın,"Allany" auyzǧa aldyq. İslam dını Qazaqstanǧa 8-ǧasyrdan bastap ene bastaǧanmen, islamdanu prosesı 15-16-ǧasyrlarǧa deiın sozyldy, al ıs-jüzınde 18-19 ǧasyrlarda tatar-noǧai jäne orta aziia missionerler arqyly küşeitıldı.Alaida qazaq mūsylmandyǧy ūlttyq ideia şeŋberınde qalmai basqa qazaqtardy bırıktıretın "jaŋa ideia" kerek.Ol ideia - qazaqtyŋ memlekettık ideiasyn ūlttyq şeŋberden joǧary örkeniettık därejege şyǧaru degen söz. Täuelsız elımızde ömır sürıp jatqan qarapaiym halyq üşın ūlttyq ideia nemese ūlttyq qūndylyǧymyz - islam,türkı jäne qazaq tılı. Qazaq dın arqyly özın mūsylman älemıne,tıl arqyly türkı älemıne qosady. Köşpelı tūrmys, şamanizm sarqynaqtary, basqa dındermen şektesıp jatuy öz yqpalyn tigızbei qoimady. İslam elderınıŋ (Türkiia,Kuveit,Malaziia,Egipet t.b) jetıstıkterı qazaqtar üşın jaqsy baǧdar bola aldy, degenmen Qazaq elı damudyŋ öz jolyn taŋdady,ol Dala dästürı men filosofiiasyn jaŋaǧa beiımdeuge, jaŋamen ūştastyruǧa baǧyttalǧan edı.
Elımızdıŋ halqy tūraqtandy, iaǧni ketetınderı ketıp, keletınderı kelıp bolǧan edı. Qazaqtar öz memleketınıŋ senımderı men islamynyŋ sintezı körşılerdıŋ mūsylmandyǧynan da erekşeleu boldy. Özıme keletın bolsam, namazǧa jyǧylu, dūǧa oqudy men, ömırden şarşaǧan nemese basyna qiyndyq tüsken adamdar paidalanady dep jürgenmın. Üiımızdıŋ qasynda 1996 jyly aşylǧan meşıtte bar,oǧan baruşylar da köbeiıp keledı.Basynda olarǧa da küdıktene qaraǧan bolatynbyz.Uaqytyn bosyna meşıtke ötkızıp jür, basqa dınmen ainalysyp aqşa tauyp jür degen oida da bolǧanymyz ras. Basyŋa ıs tüskende bıledı ekensıŋ...
...Qyzymdy ūzatyp jiendı boldyq. Qyzym auyrlau bosanyp, jienımızdı uaiymdap auyldaǧy emşı jaqyn jeŋgeme baryp "qyzymdy,ony düniege äkelgen jienımdı uaiymdap, özımdı qoiarǧa jer taba almai jürmın,ne ısteimın?" degenmın. Ol sen adamnan emes Alladan sūra dedı. Sol boida jūmysqa kelıp, taŋ namazyn oqyp jürgen jūmystasymnan barlyq aityluymen jazylǧan taŋ namazymen,oqylatyn surenı alyp, joldasymnan rūqsat alyp oqi bastadym.
Senıŋ oiyŋdy jüieleidı, tynymsyzdyqtan qūtqara bastady,özımde imandylyqqa aiaq basa bastadym.
Barlyq süreler şükırşılıkke, qanaǧatşylyqqa, qaiyrymdylyqqa jol bastaidy. Menıŋ mınezımde soǧan qarai baqyttalǧandyqtan, tumalastar arasynda, jūmystastar arasynda, jalpy köpşılık arasynda da adamdarǧa jaqsy közben qarai bastaǧanymdy baiqadym.
İa, şükırşılıktıŋ özı maǧan quat berıp tūrady. Otbasym aman, joldasym aman, balalarym da, jienımde aman sau ösıp keledı.
Onyŋ barlyǧy menıŋ taŋ namazyma jyǧylǧanmnyŋ arqasy bolar...
Ömırde artyq eşteŋe joq,artyq söz,artyq tamaq,eŋbeksız aqşa saǧan joldas bolmaidy.
Artyq söz ainalyp, özıŋnıŋ basyna keledı, artyq dünie köp uaqytyŋdy alady eken.
Barǧa qanaǧat etıp,otbasyŋnyŋ beresıne barlyq küş jıgerıŋdı salǧanda ǧana barlyq jerde sen baqytty bolasyŋ.
Sen baqytty otbasyŋnan ızde,otbasyŋdaǧy ızgılıktı imandy bolǧanda ǧana sezınesıŋ.
İmandylyq senıŋ jüregıŋ tynyştalǧanda ǧana paida bolady. Jüregıŋnıŋ tynyştalǧany senınıŋ densaulyǧyŋnyŋ artqandaǧysy.Sondyqtan sen kez-kelgen aurudyŋ aldyn alǧyŋ kelse aldymen jüregıŋdı imanǧa toltyruyŋ kerek eken. Men ony 48 jasymda ūqtym, keş qala jazdappyn, oǧanda şükır etemın. Basqa dıni ortada ösken ataqty adamdardyŋ nege islam dının qädırleitını olardyŋ jürgegı tek islam dının ūqqanda ǧana tynyştalǧan boluy kerek. İslam dınınıŋ özınıŋ ara - jıkterın ajyrata bılmei, basqa elge ketkender turaly jelıden estıp jürmız. Olardy qūdai aiasyn... Qazaq elınde islam dınıne degen közqaras aqyryn-aqyryn öz deŋgeiınde jaqsy tüsınık qalyptasyp kele jatyr. İmandy käsıpkerler köbeiıp qaiyrymdy bolyp, auyldastaryna demeuşılk körsetu jolǧa qoiyla bastady. Jalǧan dünienıŋ uaqytşa dep tüsıngen ärbır qazaq dının de,tılın de joǧalpaq emes. Men qyzmet atqaryp jürgen Manǧystau audany Şetpe degen auylda Serıkbol Qondybai muzeiınıŋ özı ruhani qūndylyqtarǧa toly.
Serıkbolşa : "Bız mynau jalǧan dünienı tek simvoldar arqyly qana keskındei alamyz,öitkenı şeksız ǧalamnyŋ keskının de, qandai materialdan jäne qandai jolmen paida bolǧanynda, Jaratuşy ienıŋ ony qalai jasaǧanyn şyn mänınde köre, bıle almaimyz. Sondyqtan geometriialyq simvol nüetemen ,(kındık nemese sentr) rodan şyqqan säule "Nūr". Nūr - Alla taǧalanyŋ jasampazdyq qareketıne paidalanatyn material ǧana. Alla taǧalanyŋ özı emes,onyŋ būiryǧynyŋ nemese ämırınıŋ kelbetı. Körılmes (neproiavlenost)-közben köruge bolmaityn. Serıkboldyŋ sözınıŋ qūdıretı osynda. Körınetın bızder, körınbeitınder ruhtar. Ruh degenımız-Allanyŋ Nūry- Qūdıret. Alǧaş qazaq mifologiiasynyŋ negızın saluşy degen atuynyŋ özı - onyŋ eŋbekterınde ūlttyq qūndylyqtarymyzdy baiaǧy ata babalarymyzdyŋ nanym -senımderınen alǧan. Al, nanym- senımderımızdıŋ astarynda bızdıŋ islam dını jatyr". Men sözımdı säuletşı, aqyn jerles aǧamyz saiyn Nazarbekūlynyŋ "Adal sözdıŋ ǧūmyry ūzaq" dep aiaqtaǧym keledı.
Aldymen eŋ tiımdısı körşılık qarym-qatynastardy nyǧaitu arqyly islamǧa degen köz-qarasymyzdy naqtylap aluymyz qajet. "Allaǧa şükır"- dep syrtqa emes ıştei atyp jürgen analarymyzdy, as qaiyra almai jürgen atalarymyzdy közben körıp ösken ūrpaqtaryŋyzdyŋ bırımın. Dıni mūrattarymyz qaita jandanyp,onyŋ syrtqy atributtary qalpyna keltırıldı.Auylymyzda eskı meşıtter qalpyna keltırıldı, jaŋadan salyna bastady, sany köbeidı.Jastarymyz imandylyq sauattylyqtaryn jetıldırdı. Söitıp, ūzaq ūaqytqa sozylǧan üzılısten keiın,"Allany" auyzǧa aldyq. İslam dını Qazaqstanǧa 8-ǧasyrdan bastap ene bastaǧanmen, islamdanu prosesı 15-16-ǧasyrlarǧa deiın sozyldy, al ıs-jüzınde 18-19 ǧasyrlarda tatar-noǧai jäne orta aziia missionerler arqyly küşeitıldı.Alaida qazaq mūsylmandyǧy ūlttyq ideia şeŋberınde qalmai basqa qazaqtardy bırıktıretın "jaŋa ideia" kerek.Ol ideia - qazaqtyŋ memlekettık ideiasyn ūlttyq şeŋberden joǧary örkeniettık därejege şyǧaru degen söz. Täuelsız elımızde ömır sürıp jatqan qarapaiym halyq üşın ūlttyq ideia nemese ūlttyq qūndylyǧymyz - islam,türkı jäne qazaq tılı. Qazaq dın arqyly özın mūsylman älemıne,tıl arqyly türkı älemıne qosady. Köşpelı tūrmys, şamanizm sarqynaqtary, basqa dındermen şektesıp jatuy öz yqpalyn tigızbei qoimady. İslam elderınıŋ (Türkiia,Kuveit,Malaziia,Egipet t.b) jetıstıkterı qazaqtar üşın jaqsy baǧdar bola aldy, degenmen Qazaq elı damudyŋ öz jolyn taŋdady,ol Dala dästürı men filosofiiasyn jaŋaǧa beiımdeuge, jaŋamen ūştastyruǧa baǧyttalǧan edı.
Elımızdıŋ halqy tūraqtandy, iaǧni ketetınderı ketıp, keletınderı kelıp bolǧan edı. Qazaqtar öz memleketınıŋ senımderı men islamynyŋ sintezı körşılerdıŋ mūsylmandyǧynan da erekşeleu boldy. Özıme keletın bolsam, namazǧa jyǧylu, dūǧa oqudy men, ömırden şarşaǧan nemese basyna qiyndyq tüsken adamdar paidalanady dep jürgenmın. Üiımızdıŋ qasynda 1996 jyly aşylǧan meşıtte bar,oǧan baruşylar da köbeiıp keledı.Basynda olarǧa da küdıktene qaraǧan bolatynbyz.Uaqytyn bosyna meşıtke ötkızıp jür, basqa dınmen ainalysyp aqşa tauyp jür degen oida da bolǧanymyz ras. Basyŋa ıs tüskende bıledı ekensıŋ...
...Qyzymdy ūzatyp jiendı boldyq. Qyzym auyrlau bosanyp, jienımızdı uaiymdap auyldaǧy emşı jaqyn jeŋgeme baryp "qyzymdy,ony düniege äkelgen jienımdı uaiymdap, özımdı qoiarǧa jer taba almai jürmın,ne ısteimın?" degenmın. Ol sen adamnan emes Alladan sūra dedı. Sol boida jūmysqa kelıp, taŋ namazyn oqyp jürgen jūmystasymnan barlyq aityluymen jazylǧan taŋ namazymen,oqylatyn surenı alyp, joldasymnan rūqsat alyp oqi bastadym.
Senıŋ oiyŋdy jüieleidı, tynymsyzdyqtan qūtqara bastady,özımde imandylyqqa aiaq basa bastadym.
Barlyq süreler şükırşılıkke, qanaǧatşylyqqa, qaiyrymdylyqqa jol bastaidy. Menıŋ mınezımde soǧan qarai baqyttalǧandyqtan, tumalastar arasynda, jūmystastar arasynda, jalpy köpşılık arasynda da adamdarǧa jaqsy közben qarai bastaǧanymdy baiqadym.
İa, şükırşılıktıŋ özı maǧan quat berıp tūrady. Otbasym aman, joldasym aman, balalarym da, jienımde aman sau ösıp keledı.
Onyŋ barlyǧy menıŋ taŋ namazyma jyǧylǧanmnyŋ arqasy bolar...
Ömırde artyq eşteŋe joq,artyq söz,artyq tamaq,eŋbeksız aqşa saǧan joldas bolmaidy.
Artyq söz ainalyp, özıŋnıŋ basyna keledı, artyq dünie köp uaqytyŋdy alady eken.
Barǧa qanaǧat etıp,otbasyŋnyŋ beresıne barlyq küş jıgerıŋdı salǧanda ǧana barlyq jerde sen baqytty bolasyŋ.
Sen baqytty otbasyŋnan ızde,otbasyŋdaǧy ızgılıktı imandy bolǧanda ǧana sezınesıŋ.
İmandylyq senıŋ jüregıŋ tynyştalǧanda ǧana paida bolady. Jüregıŋnıŋ tynyştalǧany senınıŋ densaulyǧyŋnyŋ artqandaǧysy.Sondyqtan sen kez-kelgen aurudyŋ aldyn alǧyŋ kelse aldymen jüregıŋdı imanǧa toltyruyŋ kerek eken. Men ony 48 jasymda ūqtym, keş qala jazdappyn, oǧanda şükır etemın. Basqa dıni ortada ösken ataqty adamdardyŋ nege islam dının qädırleitını olardyŋ jürgegı tek islam dının ūqqanda ǧana tynyştalǧan boluy kerek. İslam dınınıŋ özınıŋ ara - jıkterın ajyrata bılmei, basqa elge ketkender turaly jelıden estıp jürmız. Olardy qūdai aiasyn... Qazaq elınde islam dınıne degen közqaras aqyryn-aqyryn öz deŋgeiınde jaqsy tüsınık qalyptasyp kele jatyr. İmandy käsıpkerler köbeiıp qaiyrymdy bolyp, auyldastaryna demeuşılk körsetu jolǧa qoiyla bastady. Jalǧan dünienıŋ uaqytşa dep tüsıngen ärbır qazaq dının de,tılın de joǧalpaq emes. Men qyzmet atqaryp jürgen Manǧystau audany Şetpe degen auylda Serıkbol Qondybai muzeiınıŋ özı ruhani qūndylyqtarǧa toly.
Serıkbolşa : "Bız mynau jalǧan dünienı tek simvoldar arqyly qana keskındei alamyz,öitkenı şeksız ǧalamnyŋ keskının de, qandai materialdan jäne qandai jolmen paida bolǧanynda, Jaratuşy ienıŋ ony qalai jasaǧanyn şyn mänınde köre, bıle almaimyz. Sondyqtan geometriialyq simvol nüetemen ,(kındık nemese sentr) rodan şyqqan säule "Nūr". Nūr - Alla taǧalanyŋ jasampazdyq qareketıne paidalanatyn material ǧana. Alla taǧalanyŋ özı emes,onyŋ būiryǧynyŋ nemese ämırınıŋ kelbetı. Körılmes (neproiavlenost)-közben köruge bolmaityn. Serıkboldyŋ sözınıŋ qūdıretı osynda. Körınetın bızder, körınbeitınder ruhtar. Ruh degenımız-Allanyŋ Nūry- Qūdıret. Alǧaş qazaq mifologiiasynyŋ negızın saluşy degen atuynyŋ özı - onyŋ eŋbekterınde ūlttyq qūndylyqtarymyzdy baiaǧy ata babalarymyzdyŋ nanym -senımderınen alǧan. Al, nanym- senımderımızdıŋ astarynda bızdıŋ islam dını jatyr". Men sözımdı säuletşı, aqyn jerles aǧamyz saiyn Nazarbekūlynyŋ "Adal sözdıŋ ǧūmyry ūzaq" dep aiaqtaǧym keledı.
Berdieva Rima Qanatbaiqyzy
