Baltash, balta, aıbalta... Aǵataı...
Mansap pen dúnıege masattanýdy, ataq pen dańqty, keýdege taǵatyn qańyltyrdy ary ıterip qoıyp, qazaǵym dep janyn salǵan aǵamyz da baqılyq boldy.
Qazaq Ǵylym Akademııasynyń tarıh jáne etnografııa ınstıtynda aspırant kezim. 86 –ń jeltoqsan lebi qazaq jastaryn rýhanı biriktirip, qazaq tilin saqtaý, baspanasyz otbasylardy jermen qamtamasyz etý, qazaq mektepteri men synyptaryn ashý, bilimdi jastardy daıarlap, elge qyzmet etý tárizdi asqaq armandar jalyndy júrektermen ushtasyp jatty.
Jeltoqsannan keıin, aǵa býyn, orta men kishi býyn bir-birimizdi ishteı qoldap, qamqorlyq tanytyp, «ısi qazaq» degen termın osy kezde asa bir salmaqty sóz boldy. «Úlken aǵanyń» bastan sıpap bodanda ustap otyrǵanyn, tarıhshy bolsaq ta kóp bile bermeppiz. Paradqa shyǵamyz, «halyqtar dostyǵy» dep ýralaımyz. Baıqońyrdan ushqan kosmonavtar men kommýnıstik partı Ortalyq Komıteti Saıası Bıýro músheleriniń portretterin ár jerge ilip, jattaımyz, paradta kóterip júremiz. Júre berippiz..
1990 jyldyń jazynda, Almaty mańyndaǵy jerlerdi, qazaq jastary bolyp basypala bastadyq. Baltash aǵany sonda alǵash kórýim. Ol kezde bılik qazekeńde emes edi. Keıinnen bildik qoı, aǵalardyń qazaq úshin «óz maıdandary» bar ekenin. Til, jer, mamndar daıarlaýda aǵalar ymmen qımyldap, tize qosyp amaldaǵanyn.
«Orbıtanyń» joǵary jaǵynda jatqan bizderge úlken adamdar kele bastady. Jer basyp alý zańsyz áreket,- dep qoıady. Qazaqtyń sózi ıntonaııa men tonǵa baılanysty, qatty sózder jınaǵy bolsa da qońyr daýspen sozyp aıtqanda, besik jyryndaı bolady emes pe. Baltash aǵamyzdyń túri susty bokserdaı bolǵanymen, júrek jylýyn ısi qazaq sezip qoıdyq.
«Ketpeımiz, osy jerdi siz ben bizdiń babalarymyz qasyq qanyn tógip júrip mura etken!»dep shýyldaımyz. Aǵalardyń aýzynan basqa sóz shyqsa da, meıirim men qazaǵym-aý,- degen lebiz kelip turdy. Bul jóninde 2020 jyly «Almatyny kim qazaqtandyrdy?» degen materıalym jaryq kórgen edi, sol jerden tolyq oqyrsyzdar. Siltemesin sońyna qoıarmyn.
Ǵumyrlaryn el erteńine arnaǵan asyl aǵalardyń eńbekteri men qyzmetteri týraly áli talaı jazylar, zertteler.
Halyq óziniń janashyrlaryn umyta qoımaıdy. Keler urpaq altyn árippen esimderin tize jatar. Qazaqtyń qalqany bola bilgen aǵalarymyz birtindep Jaratýshynyń quzyryna ketip jatyr. Sán-saltanatsyz, orkestr men salıýtsiz. Shynymen de, bul dúnıedegi qur dańǵyrdyń qajeti qansha?
Ol jaqta suralatynyń jasaǵan amaldaryń. Eliń men jerińdi, artyńdaǵy urpaǵyńdy oılap, júgirgen qyzmetiń. Baltash aǵamyz qolynan kelgenin jasady. Alla kúnálaryn keship, jany jannatta bolýyn násip etsin.
Iá, qazaq eli taǵy bir ótkir aıbaltasynan aıyryldy..Aǵalardyń ornyn basatyn qalqandar men aıbaltalar jas urpaqta tárbıelenip, rýhtary shyńdalyp jatyr ma eken...
https://kaz.zakon.kz/5021679-almatyny-k-m-aza-tandyrdy.html
Madııarov Mırhat – tarıh ǵylymdarynyń kandıdaty, qoǵamtanýshy, saıasattanýshy, dintanýshy
17.08.2022jyl.
