Foto: AFP via Getty Images
AQŞ-taǧy Djordj Vaşington universitetı janyndaǧy amerikalyq ükımettık emes ūiym – Ūlttyq qauıpsızdık arhivı 2001, 2005 jäne 2008 jyldary Resei prezidentı Vladimir Putin men AQŞ prezidentı Djordj Buş arasynda ötken kelıssözderdıŋ qūpiiasyzdandyrylǧan stenogrammalaryn jariialady. Qūjattarǧa qaraǧanda, Kreml basşysy alǧaşqy kezdesudıŋ özınde-aq Reseidıŋ «myŋdaǧan şaqyrym aumaqtan öz erkımen bas tartqanyn» aityp, NATO-nyŋ keŋeiuıne qarsy bolǧan. Būl turaly BBC jazdy, dep habarlaidy "Adyrna".
Alǧaşqy qūjat 2001 jylǧy 16 mausymda Sloveniia astanasy Liubliana maŋyndaǧy Brdo qamalynda ötken Putin men Buştyŋ alǧaşqy jeke kezdesuıne qatysty. Stenogrammaǧa säikes, taraptar kezdesudı dostyq jaǧdaida bastap, Resei men Batys arasyndaǧy yntymaqtastyqty damytuǧa niettı ekenın bıldırgen.
Alaida äŋgıme barysynda Vladimir Putin kütpegen jerden tarihi jäne aumaqtyq mäselelerge köşıp, Reseidıŋ Keŋes Odaǧy taraǧannan keiın «myŋdaǧan şarşy şaqyrym aumaqty öz erkımen bergenın» aitqan. Ol Ukrainany, Qazaqstandy jäne Kavkaz aimaǧyn mysalǧa keltırıp, mūny sol kezdegı partiialyq basşylyqtyŋ şeşımımen bailanystyrǧan.
Sol kezdesude Putin NATO-nyŋ keŋeiuıne qarsylyq bıldırıp, Reseidıŋ alians şeşımderıne yqpal ete almai otyrǧanyn atap ötken. Sondai-aq ol 1950 jyldary KSRO-nyŋ NATO-ǧa müşe bolu turaly ötınışı qabyldanbaǧanyn eske salǧan.
Putinnıŋ aituynşa, postkeŋestık keŋıstıktegı jaŋa täuelsız memleketterdıŋ paida boluy «tarihi ädıletsızdık» retınde qabyldanǧan. Būl mälımdeme Resei basşysynyŋ būrynǧy KSRO aumaǧyn bırtūtas yqpal aimaǧy retınde qarastyrǧanyn aŋǧartady.
Sarapşylardyŋ pıkırınşe, mūndai közqaras Reseidıŋ keiıngı jyldardaǧy syrtqy saiasatyna, sonyŋ ışınde Ortalyq Aziiaǧa qatysty ūstanymyna ideologiialyq negız qalyptastyrdy.
Stenogrammalarda Vladimir Putin NATO-nyŋ keŋeiuıne bırneşe ret qarsylyq bıldırgen. Ol alianstyŋ būrynǧy keŋestık respublikalarǧa jaqyndauyn Resei qauıpsızdıgıne tıkelei qater retınde baǧalaǧan.
2008 jylǧy Sochidegı kezdesude Putin Ukrainany «keŋestık kezeŋde jasandy türde qūrylǧan memleket» dep atap, onyŋ NATO-ǧa qosyluy Resei üşın ūzaqmerzımdı qaqtyǧys tudyratynyn mälımdegen. Būl tezister keiın Ukrainaǧa qarsy saiasattyŋ negızgı uäjıne ainaldy.
Saiasattanuşylardyŋ aituynşa, Ukrainaǧa qatysty qoldanylǧan argumentter Ortalyq Aziia elderı, sonyŋ ışınde Qazaqstan üşın de maŋyzdy signal boldy. Öitkenı Reseidıŋ postkeŋestık keŋıstıktı «erekşe yqpal aimaǧy» retınde qarastyruy aimaqtaǧy qauıpsızdık pen egemendık mäselelerın kün tärtıbıne şyǧardy.
Jariialanǧan stenogrammalar Qazaqstannyŋ täuelsızdıgı men aumaqtyq tūtastyǧy mäselesınde halyqaralyq qūqyqtyŋ maŋyzyn taǧy bır märte aiqyndaidy. Qazaqstan resmi türde köpvektorly saiasatty ūstanyp, Reseimen de, Batys elderımen de teŋgerımdı qarym-qatynas ornatuǧa tyrysyp keledı.
Sonymen qatar būl qūjattar Ortalyq Aziia elderı üşın geosaiasi saqtyqtyŋ, syrtqy saiasattaǧy pragmatizmnıŋ jäne halyqaralyq kepıldıkterdıŋ maŋyzyn körsetedı. Sarapşylardyŋ pıkırınşe, Ukraina täjıribesı postkeŋestık memleketterge, onyŋ ışınde Qazaqstanǧa, qauıpsızdık arhitekturasyn qaita oilastyru qajettıgın aŋǧartty.
