Qoǧamdaǧy mügedektıgı bar jandardyŋ ortaǧa tolyqqandy sıŋısıp, basqalarmen teŋ ömır süruı, eŋbek etuı, bılım aluy jäne qoǧam ömırıne erkın qatysuy üşın, sondai-aq belgılı bır şeşımder qabyldauyna mümkındık jasau maqsatynda kedergılerdı eŋseruge baǧyttalǧan naqty şaralar jüielı türde jüzege asyryluda. Osy oraida Batys Qazaqstan oblysynda da auqymdy jūmystar atqaryluda.
Öitkenı erekşe qajettılıktegı adamdarǧa qamqorlyq körsetu – qoǧam aldyndaǧy paryz. Mügedektıgı bar adamdardyŋ qūqyqtaryn äleumettık qorǧau jüiesınıŋ basty prinsipı – olardy qoǧamǧa etene aralastyru arqyly tynys-tırşılıktıŋ barlyq salasyna qosu bolyp tabylady.
BQO Jūmyspen qamtudy üilestıru jäne äleumettık baǧdarlamalar basqarmasy basşysynyŋ orynbasary Abdolov Jaqsylyq Karimollaūlynyŋ mälımetınşe, öŋırde jalpy mügedektıgı bar adamdar sany – 25 276 adam sonyŋ ışınde eŋbekke jaramdy jasta – 14 074 adam, zeinet jasynda – 7 888 adam bar.
I toptaǧy mügedektıgı bar adamdar – 3 503,
II toptaǧy – 9 232,
III toptaǧy –9 227 adam.
18 jasqa deiıngı mügedektıgı bar balalar sany –3 314, onyŋ ışınde 7 jasqa deiıngı balalar – 1 052.
Bırınşı toptaǧy balalar – 332, ekınşı toptaǧy –926, üşınşı toptaǧy – 1 004balany qūraidy.
«Äleumettık qyzmetter portaly» ıske qosyldy
2021 jyldyŋ basynan bastap «Oŋaltudyŋ tehnikalyq qūraldary» ūlttyq jospary şeŋberınde äleumettık qyzmetterdı aluşylar men jetkızuşılerge bıryŋǧai sifrlyq alaŋda tıkelei özara ıs-qimyl jasauǧa mümkındık beretın «Äleumettık qyzmetter portaly» avtomattandyrylǧan aqparattyq jüiesı ıske qosyldy.
2025 jyldyŋ 1 qazanyna deiın 16 381 mügedektıgı bar adamǧa berıletın tehnikalyq kömekşı (ornyn toltyruşy) qūraldar men äleumettık qyzmetter (ymdau tılı mamanynyŋ, jeke kömekşınıŋ qyzmetı) boiynşa 13 747 adam qamtamasyz etılgen, būl jalpy sanynyŋ 83,9% qūraidy.
Mügedektıgı bar adamdardy medisinalyq oŋaltu baǧytynda:
– 1 771 adam protezdık-ortopediialyq kömekpen,
– 1 761 adam sanatorii-kurorttyq emdelumen qamtyldy.
Äleumettık oŋaltu baǧytynda:
– 457 adam surdologiialyq kömekpen,
– 1 676 adam tiflotehnikalyq qūraldarmen,
– 581 adam kreslo-arbamen,
– 6 449 adam mındettı gigienalyq qūraldarmen qamtamasyz etıldı.
Sonymen qatar, jeke oŋaltu baǧdarlamasyna säikes jürıp-tūruy qiyn 784 adam jeke kömekşı qyzmetın, 268 adam ymdau tılı mamanynyŋ qyzmetın aldy.
BQO Jūmyspen qamtudy üilestıru jäne äleumettık baǧdarlamalar basqarmasy basşysynyŋ orynbasary Abdolov Jaqsylyq Karimollaūlynyŋ aituynşa, Qazaqstan Respublikasy Eŋbek jäne halyqty äleumettık qorǧau ministrlıgınıŋ inva.gov.kz portaly arqyly mügedekterdı äleumettık qorǧau turaly jaŋartylǧan «Qoljetımdılıktıŋ interaktivtı kartasy» engızıldı.
Atalǧan portalǧa barlyq 1 740 nysan tırkelgen, olardyŋ 1 222-sı nemese 71% tolyq beiımdelgen.
Osy rette, 2023 jyldan bastap jaŋadan – 20%, 2024 jyly – 40%, al 2027 jylǧa deiın barlyq nysandar 100% beiımdeluı tiıs.
Jyl basynan berı äleumettık inspektorlar äleumettık jäne kölık infraqūrylymy nysandaryna mügedektıgı bar adamdardyŋ qoljetımdılıgın qamtamasyz etu boiynşa 198 tekseru jürgızdı. Nätijesınde 44 ūiǧarym berılıp, jalpy somasy 18,1 mln teŋgege 49 äkımşılık aiyppūl salyndy. Biylǧy jyly 2 tekserıs jürgızılıp, 550,4 myŋ teŋge kölemınde aiyppūl salyndy.
İnvataksi qyzmetı tolyq jūmys ısteidı
Oral qalasy men audandarda qoljetımdılıktı qadaǧalau maqsatynda arnaiy monitoringtık top qūrylyp, jūmys ısteude. Onyŋ qūramynda memlekettık organ men ükımettık emes ūiymdar ökılderı bar.
Oblys boiynşa İnvataksi qyzmetıne äleumettık tapsyrys şeŋberınde jergılıktı biudjetten 546,3 mln teŋge qarastyrylǧan. Qazırgı uaqytta 1 360 mügedektıgı bar adam , sonyŋ ışınde 641 bala invataksi qyzmetın paidalanyp otyr.
Jüielı jūmyspen qamtu – mümkındıkterdıŋ kıltı
Mügedektıgı bar adamdardy jūmyspen qamtu – qoǧamnyŋ damuy men äleumettık ädıldıktıŋ aiqyn körsetkışı. Bügınde erekşe jandardyŋ eŋbek naryǧyna aralasuy, käsıbın tabuy jäne öz ısın aşuy baǧytynda Batys Qazaqstan oblysynda jüielı jūmystar jürgızılıp keledı.
2025 jyldyŋ basynan berı oblys boiynşa mansap ortalyqtaryna myŋnan astam mügedektıgı bar azamat jügıngen. Olardyŋ bırneşe jüz adamy jūmyspen qamtudyŋ belsendı şaralarymen qamtylyp, bır bölıgı tūraqty jūmysqa ornalassa, basqalary qoǧamdyq jūmystarǧa tartyldy, käsıptık oquǧa jıberıldı jäne öz käsıbın bastau üşın memleketten grant aldy.
Atap aitqanda,60 mügedektıgı bar adam öz biznes-jobasyn jüzege asyru maqsatynda memlekettık grantqa ie boldy. Būl olardyŋ öz ısın aşyp, qoǧam ömırıne belsendı aralasuyna ülken mümkındık berdı.
Sonymen qatar, erekşe jandar «Jastar praktikasy»,«Kümıs jas» jäne «Alǧaşqy jūmys orny» jobalaryna qatysyp, eŋbek täjıribesın jinaqtap keledı. Būl jobalar olardyŋ käsıbi beiımdeluıne jäne jūmys beruşıler tarapynan senım artuyna septıgın tigızude.
Mügedektıgı bar adamdar üşın jūmys oryndaryn arnaiy kvotalau jüiesı de jūmys ısteidı. QR Äleumettık kodeksı men tiıstı ministrlıktıŋ būiryǧyna säikes, jūmys beruşıler öndırıs sipatyna qarai jūmys oryndarynyŋ 2–4 paiyzy kölemınde erekşe qajettılıgı bar azamattarǧa arnap oryn belgıleidı.
Biyl oblys boiynşa 91 mügedektıgı bar adamǧa arnalǧan jūmys orny kvotalanǧan, al eseptı kezeŋde 42 azamat osy kvota aiasynda naqty jūmysqa ornalastyryldy. Būl – olardyŋ eŋbek naryǧynda öz ornyn tabuǧa baǧyttalǧan naqty nätijelı jūmystardyŋ bırı.
Jalpy alǧanda, memleket tarapynan körsetılıp jatqan mūndai qoldaulardyŋ tüpkı maqsaty – mügedektıgı bar adamdardyŋ äleuetın aşyp, olardyŋ qoǧam ömırıne belsene aralasuyna jol aşu. Eŋ bastysy – ärbır azamattyŋ qabıletı men eŋbegı elenıp, barşaǧa teŋ mümkındık jasaluda.
