Astanada QR Prezidentı Qasym-Jomart Toqaevtyŋ töraǧalyǧymen VIII Düniejüzılık jäne dästürlı dınder liderlerınıŋ sezı ötude. Forum aiasynda beibıtşılık, dınaralyq dialog, gumanistık qūndylyqtar, sondai-aq jasandy intellekt etikasy mäselelerı talqylanuda. Prezident öz sözınde dınaralyq yntymaqtastyqtyŋ maŋyzdylyǧyn, ruhani liderlerdıŋ qoǧamdaǧy qaqtyǧystardyŋ aldyn aludaǧy rölın, sondai-aq zamanaui älemde etikalyq normalardy qalyptastyrudaǧy jauapkerşılıgın atap öttı.
Sezdtıŋ maŋyzdylyǧyna Qyrǧyz Respublikasy Joǧarǧy Keŋes deputaty Elvira Surabaldieva toqtalyp öttı.
Qazaqstan Prezidentı VIII Düniejüzılık jäne dästürlı dınder sezı dialog üşın maŋyzdy jahandyq alaŋǧa ainalatynyn aitty. Būl Qazaqstannyŋ halyqaralyq bedelın qanşalyqty küşeitude?
Düniejüzılık jäne dästürlı dınder sezınıŋ arqasynda Qazaqstan halyqaralyq arenada senımdı nyǧaituǧa naqty mehanizm jasauda. Sezdıŋ tūraqty ötkızıluı jäne mazmūndy, oilastyrylǧan kün tärtıbı ony tiımdı dialog alaŋyna ainaldyrdy.
Sezd 2003 jyldan berı ötkızılıp keledı jäne osy uaqyt ışınde halyqaralyq deŋgeide Qazaqstannyŋ brendıne ainaldy, türlı mädenietter men dınderdı qūrmetteitın eldıŋ simvolyna ūlasty. Būl tek Qazaqstannyŋ imidjıne ǧana emes, bükıl Ortalyq Aziia aimaǧyna da oŋ äserın tigızude, sebebı būl jerde beibıt ömır, kelısım men kürdelı mäselelerdı konstruktivtı talqylau dästürge ainaldy.
Aita keterlıgı, sezdegı ruhani dialog praktikalyq baǧytpen tolyqtyrylady: ol damu, bılım beru jäne äleumettık özara äreketke baǧyttalǧan. Sol sebeptı būl dialogtar şynaiy nätije beredı, Qazaqstannyŋ halyqaralyq bedelın arttyrady jäne eldıŋ jahandyq dınaralyq jäne mädenietaralyq yntymaqtastyq ortalyǧy retındegı pozitivtı imidjın qalyptastyrady.
Qasym-Jomart Toqaev dın liderlerınıŋ senımdılıktı nyǧaitudaǧy jäne qaqtyǧystardyŋ aldyn aludaǧy erekşe rölın atap öttı. Sız olardyŋ bügıngı taŋda beibıtşılık pen kelısım ideialaryn ılgerıletuge qosqan ülesın qalai baǧalaisyz?
Bügınde dın liderlerı öte maŋyzdy röl atqaruda, äsırese qazırgı jahandyq tūraqsyzdyq pen äleumettık turbulenttılık jaǧdaiynda. Olar adamgerşılık tılınde söilep, qoǧamdaǧy poliarizasiiany azaituǧa, ärtürlı senımdegı adamdar arasynda syilastyq pen özara tüsınıstıktı saqtauǧa kömektesedı.
Olardyŋ qatysuy saiasi jäne qūqyqtyq qūraldardy tolyqtyryp, qoǧamdardyŋ tūraqtylyǧyn qamtamasyz etedı. Būl äsırese qauymdastyqtar, diasporalar jäne ūlttar arasyndaǧy qatynastarda, sondai-aq jastarmen jūmys jasauda maŋyzdy. Dın liderlerı beibıtşılık pen kelısım qūndylyqtaryn taratyp, senım men syilastyq ornatady, ony eşqandai formaldy mehanizm almastyra almaidy.
Osylaişa, olardyŋ ülesı tek moraldyq qoldau emes, naqty äleumettık tūraqtylyqty nyǧaituǧa, qoǧamda üilesımdılıktı saqtauǧa jäne qūrmettı, örkeniettı dialog mädenietın qalyptastyruǧa baǧyttalǧan.
Prezident sezdtegı sözınde jasandy intellekt etikasy boiynşa arnaiy komissiia qūrudy ūsyndy. Dın men ruhani qūndylyqtar bolaşaq tehnologiialar etikasyn qalyptastyruda röl atqara ala ma?
Bügıngı taŋda tehnologiialar ekonomika men kündelıktı ömırdı öte jyldam özgertude. Olar adamnyŋ paidasyna qyzmet etuı tiıs, kerısınşe emes; adam öz ıs-äreketın algoritmder men sifrlyq jüielerge täueldı etpeuı qajet. Sol sebeptı aiqyn jäne tüsınıktı etikalyq standarttardy qalyptastyru maŋyzdy, olar diskriminasiiany boldyrmai, sifrlyq keŋıstıkte qauıpsızdık pen adamnyŋ qadır-qasietın saqtauǧa baǧyttaluy kerek.
Tehnologiiany damytatyndardyŋ jauapkerşılıgı men şeşımderdıŋ aşyqtyǧy negızgı röl atqarady. Būl tūrǧyda dındık jäne ruhani qūndylyqtar asa maŋyzdy, sebebı olar tehnologiialyq progreske gumanitarlyq tepe-teŋdık beredı. Dın men moraldık qaǧidalar tek tiımdılık nemese paida üşın emes, adamnyŋ müddesın qorǧaityn etikalyq negız ūsyna alady.
Osylaişa, ruhani jäne moraldık tūrǧydan qaraǧanda, tehnologiialyq progress qauıpsız, ädıl jäne adamǧa baǧyttalǧan bolady. Al «algoritmderge arnalǧan zapovedter» damytuşylar men qoǧam üşın naqty etikalyq baǧdar retınde qyzmet ete alady.
Prezident dıni qauymdastyqtardyŋ äleumettık mäselelerdı şeşudegı rölın atap öttı. Olar qoǧamdy nyǧaituǧa qalai üles qosa alady?
Tarihi tūrǧydan, dıni qauymdastyqtar adamdarǧa qoldau körsetu jäne äleumettık mäselelerdı şeşude maŋyzdy röl atqarǧan, äsırese Ortalyq Aziiada. Olar äleumettık saiasattaǧy olqylyqtardy toltyryp, naqty kömek körsetedı, otbasylardy qoldaidy, jastarǧa baǧyt beredı jäne täueldılıkterdıŋ aldyn alady.
Memlekettık baǧdarlamalar qauymdastyq bastamalarymen üileskende äleumettık kapital artady. Eŋ bastysy adamdar arasyndaǧy senım men memlekettık instituttarǧa senımnıŋ küşeiuı. Mūndai üilesım qoǧamnyŋ tūraqty damuynyŋ myqty negızın qalyptastyrady, tūlǧalyq jäne qauymdastyqtyq bailanystardy nyǧaitady, qoǧamdy bırtūtas ärı üilesımdı etedı.
Qauymdastyqtardyŋ atqaratyn būl jūmysy senımdılıktı arttyrady, memlekettık bastamalardy jergılıktı deŋgeide tiımdı jüzege asyruǧa mümkındık beredı jäne äleumettık qoldaudy halyqqa qoljetımdı ärı nätijelı etedı
Prezident Toqaevtyŋ jeke bastamasy men köşbasşylyǧy Qazaqstandy örkenietter arasyndaǧy dialog ortalyǧy retınde tanuǧa qanşalyqty äser etedı?
Prezident Toqaevtyŋ jeke bastamasy jäne Sezden bastap sifrlyq transformasiiaǧa deiıngı dialogqa baǧyttalǧan däiektı jūmysy Astanany tabiǧi kelıssöz jäne talqylau alaŋyna ainaldyrdy.
Aimaq elderı, mysaly Qyrǧyzstan üşın būl yntymaqtastyq qosymşa mümkındıkter aşady: sifrlandyru, logistika, su resurstaryn basqaru, qarjylyq jobalar jäne basqa da maŋyzdy salalarda täjıribe almasu. Mūndai saiasat bükıl öŋırge naqty paida äkeledı, memleketter arasyndaǧy bailanystardy nyǧaitady jäne Qazaqstannyŋ örkenietter arasyndaǧy dialog ortalyǧy retındegı bedelın arttyrady.
Osylaişa, Prezident Toqaevtyŋ bastamalary dialog pen bırlesken damuǧa arnalǧan strategiialyq platformany qalyptastyryp, Qazaqstandy halyqaralyq arenada beibıtşılık, kelısım jäne yntymaqtastyqty nasihattauşy köşbasşy etude.
