Almaty, KazGU, Almabek
Aǧaryp atqan taŋda kep, Alaulap ot bop janǧan ek. Esimde, bäri esimde, Almaty, KazGU, Almabek… (Studenttik folklordan)
Almaty – qalyŋ eldiŋ jüregin jaulaǧan äsem qala. KazGU – jalpaq jūrtqa belgili oqu ordasy. Al Almabekti köpşilik bile bermeidi. Ony biludiŋ de qajeti joq. Ol arman qala – Almatyǧa oqu izdep kelip, alma aǧaşy jaiqalǧan şaharǧa top ete qalǧan auyl balasynyŋ obrazy. Iаǧni, almaly şahardyŋ Almabegi. Qatardaǧy köp studenttiŋ biri. Biraq bireu üşin syrşyl, taǧy bireu üşin syraşyl, endi bireu üşin qol jetpes arman… Sol Almabekke köŋili şyndap qūlaǧan qazaqtyŋ bir aru qyzy tömen etektige tän ädettegi ädep-mädebiŋdi jinap qoiyp, baq işine baryp, osylai dep «syŋsypty». Qalaşyqtyŋ biraz qyzynyŋ jüregin aunatqan Almabek seri jurfakty da auyq-auyq şulatyp jüretin. Bügingi belgili professor, ol kezdegi örimdei jas oqytuşy, dekannyŋ orynbasary Şärban Nūrǧojina Almabekti jer tübinen izdep tauyp alyp, irep soiyp jatatyn.Şärbanu şaqyryp ap Almabekti, Endigäri sabaqtan qalma deptı.., –dep ändetetinbiz mūndaida. Sol Almabek büginde jer basyp jürgenderdiŋ qatarynda joq. Būl jalǧanmen erterek qoştasty. Tek osylai KazGU-diŋ aŋyzdaryn eske alǧanda ǧana onyŋ eles-beinesi jarq ete qalady. Biyl KazGU-diŋ qūrylǧanyna 88 jyl toldy. Talaidy tületip ūşyrǧan qasietti qūtmekenniŋ seksen segızınşı belesi. Bizdiŋ student şaǧymyzda KazGU öziniŋ elu jyldyǧyn atap ötti. Künde duman, künde toi... Jurfaktyŋ törtinşi kurs studenti Bauyrjan Jaqypov: «Keudesi qys gulegen, jaz gulegen, Bireu bar elu jasta KazGU degen», – dep jūmbaqtap jyrlasa, filfaktyŋ üşinşi kurs studenti Svetqali Nūrjanov: «KazGU-im eludegi aman bolsyn, Sau jürsin KazGU-imniŋ qūrdastary!» – dep ūstazdaryna aq tilek aitty. Ol kezde jurfak pen filfak bir-birimen jaǧalasyp künde aitysyp jatar edi. Jurfaktyŋ jyn quǧan aqyny: «Betiŋnen filfakskii bir süieiin, Qasyma yŋǧailanyp kelşi, qalqam», – dep ūmtylǧanda, onymen aitysyp otyrǧan körşi fakultettiŋ kermaraly: «Ö-l-ä-ä!» – dep tūra qaşatyn. Basyna kigen börki keremet jarasatyn jyr äleminiŋ «balapany» Beibit Qūsanbekov: «Bizbenen aityspai ma, qaida filfak? Basynan jibereiik sipap-sipap», – dep qodilanyp tūrar edi. Almatynyŋ Jerūiyǧyna ainalǧan KazGU qalaşyǧynyŋ tabiǧaty bölek-ti. Qalyŋ kök maisa şalǧyn, syŋsyǧan toǧai... Batys betkeide gülderi jaiqalǧan Botanika baǧy... Qaltasy qaǧylǧan studentter taŋerteŋ emtihan bastalardan būryn ūstazdyŋ aldyna qoiu üşin osy baqtan şoq-şoq gül jūlyp äkeledi. Söitsek, ol özimizdiŋ ösimdiktanuşy äriptesterimizdiŋ maŋdai terin tögip äzirlep jatqan dissertasiiasynyŋ ǧylymi jaŋalyqtary eken ǧoi. Qaiteiik, obal-sauapty bilmeitin beibaq kezimiz... Jalpy, ol kezde Almatynyŋ auasy tap-taza bolatyn. Jaŋbyrynyŋ tamşysyna deiin airyqşa möldir edi. Alataudyŋ basyna üiirilgen būlt bizdiŋ qalaşyqtyŋ töbesine tönip kelip, aq jauynyn seldetip jibergende jan saraiyŋ tazaryp qalady. Būlttyŋ eŋ bir töresi jaŋbyrdyŋ eŋ bir marjanyn KazGU qalaşyǧynyŋ üstine äkelip tögetin siiaqty. Mūndaida kökiregin öleŋ qyspasa jüre almaityn jurfaktyŋ qiiali qyzdary: «Jaratqanǧa, qūdiretke qyrsyǧyp, Täŋiriia jatqan şyǧar kir syǧyp», – dep Qadyr aqynnyŋ nöser turaly jyryn jatqa soǧyp tūrady. Qalaşyqtyŋ şalǧyndy sabalaǧan ädemi jaŋbyry aqyndardyŋ da şabytyn oiatady. Tau qozǧalsa qozǧalmaityn Baqytjannyŋ (Abyzov) jüregi jibip, maŋdaiy jipsip, közinen ot ūşqyndap, keudesinen jyr saulaidy:
Jerdiŋ beti nösermen şaiylǧasyn, Öleŋ basyp qalypty qaiyŋ basyn. Şyrqap ketip barady bir sūlu qyz, Meniŋ mahabbatymnyŋ qaiyrmasyn...Talai ret qalyŋ nöserdiŋ astynda qalsa da pana bolatyn jer izdemei, yrjalaŋdap tūra beretin kurstasymyz Qūtmaǧambet Qonysbaiǧa: «Sen osy ömiri malmandai su bolasyŋ da jüresiŋ. Nege qolşatyr satyp almaisyŋ?» – desek, ol: «Äi, ainalaiyn, Almatyda jylyna orta eseppen alǧanda bes ret küşti jaŋbyr jauady. Sonda sonyŋ jiyrmasyna şydap kelip, endi qalǧan beseuine bola qolşatyr alamyn ba?» – dep sözge des bermes edi. Sol qalǧan bes jaŋbyrǧa da qaisarlyqpen tötep berip, süiikti Qaraqalpaqstanyna tartyp tūrǧan Qūtekeŋ keiin bäribir Almatyǧa qaityp oraldy. Onyŋ özindik esebine jüginsek, odan keiin de äigili şaharda jüz seksenge juyq nöser jaŋbyr jauǧan siiaqty. Biraq bügingi jä degen ekonomikalyq şoluşy Qūtmaǧambet Qonysbaidyŋ bala bolyp, qolyna qolşatyr ūstaǧanyn äli künge deiin körmeppiz. Qazir tuǧanyna toqsan bes jyl tolyp jatqan, bügınde aramyzda joq ūstazdarymyzdyŋ bäri de ol kezde jap-jas edi. Eludegi Zeinolla Qabdolov pen Tūrsynbek Käkişev bir-birin qaljyŋmen qajap, qatarlasyp ketip bara jatatyn. Qalaşyqtyŋ kiesi edi olar. KazGU qalaşyǧynyŋ är nysanyn perzentindei mäpelegen aty aŋyzǧa ainalǧan akademik Ömirbek Joldasbekov te eluge endi ǧana kelgen jigit aǧasy bolatyn. Onyŋ bükil bolmys-bitimi universitetpen bite qainasyp ketkeni közinen de, sözinen de sezilip tūratyn. Men birde Singapur eline barǧan saparymda ataqty Li Kuan Iýdi kördim. «Singapur ǧajaiyptarynyŋ» atasy bas-aiaǧy jiyrma-otyz jyldyŋ işinde adam aitqysyz därejede damyǧan öz memleketiniŋ är ǧimaratyna biik qonaq üidiŋ terezesinen tamsana qarap otyrdy. Sol kezde «Ei, ūly baqytty patşam!» – dep bastalatyn şyǧys aŋyzdarynyŋ bäri osy kisige arnalǧan sekildi körinip ketti. Qalaşyqqa är şybyq qadalǧan saiyn marqaia tüsetin qairan Ömirbek aǧamyz da sol Singapur sūltanynyŋ küiin keşken eken ǧoi.
Qapaly köŋil Qasymhan
KazGU-diŋ qalaşyǧy, Közderimniŋ tūŋǧiyq qaraşyǧy. Sezimderim sekildi möldireidi, Şalǧynda – dala şyǧy. (Qasymhan Begmanov)
«KazGU-diŋ qalaşyǧy – Közimniŋ qaraşyǧy!». Ekiniŋ biri jatqa aitatyn, halyqtyq tirkeske ainalyp ketken osyndai öleŋ joldary bolady. Tipti qapelimde avtory da eske tüse qoimauy mümkin. Biraq älgi oralym jadyŋda myqtap jattalyp, miyŋda şegelenip qalady. Būl – bügingi belgili aqyn Qasymhannyŋ äigili öleŋiniŋ alǧaşqy nūsqasy. Keiin Qasekeŋ kemeline kelip, aqyndyǧy tolysa tüsken soŋ älgi öleŋdi eptep modernizasiianyŋ tezine salǧan sekildi. Keiingi jinaqtarynda «Közderimniŋ tūŋǧiyq qaraşyǧy» degen tirkes paida boldy. Biraq sekseninşi jyldar jastarynyŋ zerdesinde ädepki nūsqa saqtaldy. Būl öleŋdi jazǧan kezde, Qasymhan Begmanov aqyndyq önerge bir büiirden kep qosylǧan politehnikalyq instituttyŋ studenti edi. Jalpy, Almatynyŋ oqu oryndarynyŋ işinde ädebietimizdi damytuǧa airyqşa üles qosqan politehtyŋ orny bölek. İranbek Orazbaev, Şämşädin Äbdiraman, Älibek Faizullaev, Aisūlu Rüstemova, Jäniia Erälieva, Darhan Beisenbekūly siiaqty tanymal aqyn-jazuşylar, osy şaŋyraqtyŋ perzentteri. Politehtyŋ qyz-jigiteri «Temir-tersektiŋ işinen jöni tüzu aqyn şyǧuşy ma edi?!» degen baǧzy zamanǧy dümbilezdeu dolbardyŋ byt-şytyn şyǧardy. Būl oqu orny qazaq önerin de biik beleske köterdi. Äigili «Dos-Mūqasan» ansambliniŋ osy oqu ordasynda qūrylǧanyn, halqymyzdyŋ daryndy ūly Bekbolat Tileuhannyŋ sol institutta oqyǧanyn aitsaq ta jetkilikti bolar. Oquǧa tüsuin tüsip alyp, öz besigine äli de boi üirete almai, jüregi jyr aŋsap jürgen bolaşaq maşina jasau injeneri Qasymhan Begmanov KazGU qalaşyǧyna, jurfaktyŋ jataqhanasyna jii keletin. Biraq erterek kelip enip almasaŋ, keşke qarai KazGU-diŋ oqaly äskeri – OKD jataqhananyŋ janyna mysyq jorǧalatpaidy. «Mastanyp alyp ataqqa, Qūtyrsa kergip jas peri, Jibere qoimas jataqqa, Qūrekeŋderdiŋ äskeri», – dep Ertai Aşyqbaev bastaǧan aqyndardyŋ öleŋdetip jüretin kezi osy tūs. Qūrekeŋ degenimiz – qalaşyqtaǧy barlyq jataqhananyŋ Jeglovy sanalatyn Qūrmanhan Nūrymbetov. Sol Qūrekeŋniŋ saiypqyran sarbazdarynyŋ tegeurindi tosqauylynan öte almai, jurfaktyŋ erni dirildegen, közi külimdegen qyzdaryna jete almai qinalǧan qapaly Qasymhan aqynnyŋ keudesin äueli yza, sosyn jyr buady. Endi şe... Qalaşyqtyŋ işi siqyrly älem. Samaladai jarqyraǧan şam. Ekeu-ekeuden jūptasyp, en toǧaiǧa enip kele jatqan jastar. Alaida qyzyqtyŋ bäri armandai bolǧan jurfak pen filfaktyŋ jataqhanasynyŋ işinde qalyp barady. Sodan ekinşi kurstyŋ balasy äbden qapalanyp, janary jasqa şylanyp, kökireginen jyr tögedi. «KazGU-diŋ qalaşyǧy – Közimniŋ qaraşyǧy!» osylai tuyp edi. Qalaşyqqa qarap qanşama ret qasqyrşa ūlyǧanymen, Qasymhan oquyn orta jolda tastap ketpei, maşina jasau fakultetin täp-täuir bitirip şyqty. Biraq onyŋ mamandyǧyna säikes maşina jasap jüruge uaqyty da, qūlqy da bolmady. Onyŋ esesine jyr destesiniŋ ädemi ülgilerin jasady. Öziniŋ tirşiligin jasady. Ailyǧy şailyǧyna jetpeitin şaiyrlarǧa qamqorlyq jasady. Söitip, Qasekeŋniŋ är türli sebeppen jasauǧa qoly timegen maşinalarynyŋ orny tolǧan siiaqty. Endi äbden saqaiǧan belgili aqynǧa: «Jigeriŋ seniŋ jasi ma, Şabytyŋ seniŋ tasi ma? Mamandyǧyŋdy qor qylmai, Jasap ber maǧan, maşina!» – dep eşkim de qataŋ talap qoimaityn şyǧar... Qalaşyqqa qyzyǧu bir Qasymhannyŋ basyndaǧy ahual ǧana emes. Äbilhan Qasteev sekildi suretşi bolam dep, KazPİ-diŋ körkemsuret-grafika fakultetine tüsken Qazbek İsaevtyŋ da, Ybyrai Altynsarin sekildi ūstaz bolam dep mūǧalimder daiarlaityn institutqa tüsken Kädirbek Qūnypiiaevtyŋ da, Safi Ötebaev sekildi mūnaişy bolam dep qara altyn öndirudiŋ qūpiiasyn igerip jatqan Jäniia Erälievanyŋ da ortaq mūŋy osy edi. Arqaly aqyndarymyz soǧys jyldarynda «Mūnaişylar, mūnai ber! Sony sizden sūraidy el», – dep jyrlasa, biz endi mūnaişy qyzdan öleŋ sūraityn boldyq. Olar qoldary qalt etse, özderine armandai bolǧan KazGU-diŋ qalaşyǧyna jetip keletin. Äsirese, şabyty asyp, qany tasyp jatatyn jurfaktyŋ jataqhanasyn dala qasqyrlary siiaqty jii toruyldaityn. Ilgeride Qyzdar institutynyŋ jataqhanasyn «Işinde köriktiler, syrtynda böriktiler tūrady. Ol ne?», – dep jūmbaqtaityn edik. Sol siiaqty qalaşyqtyŋ qadirin işindegilerden göri syrtyndaǧylar köbirek biletin. Qalaşyqtyŋ abyroi-bedelin de solar arttyratyn.Esimde, äli esimde...
KazGU-diŋ arulary, Arman quǧan sonau bir auyldaǧy. Senderdi aŋsap jyr jazǧan Beimazalau Jüregim januda äli... (Qasymhan Begmanov)
KazGU qalaşyǧynyŋ özindik mentaliteti birden qalyptasa qoiǧan joq. Öitkeni Bas poştanyŋ janyndaǧy ejelgi tarihi ǧimaratqa el äbden köz üiretken-di. Kirov köşesindegi 136-üi talai ūrpaqty tületip ūşyrdy. Universitettiŋ qarsy aldynda ataqty «Aqqu» kafesi bar edi. Kafe janyndaǧy toǧanda qos aqqu jüzip jüredi. Sabaqtan şyqqan seriler sonda baryp «mamyrlaidy». Qaladaǧy baq-baq pişindi eŋ ädemi fontan da osy maŋda. Şabyt qysyp, jüregiŋdi jyr buyp bara jatsa, Jazuşylar odaǧy irgeŋde tiip tūr... Bas poştanyŋ aldyndaǧy ūzynnan-şūbaq ornatylǧan gazetter taqtasy respublikanyŋ eŋ oqylymdy aqparat minberi sanalatyn. Sabaqtan qaşyp-pysyp jürgenderdiŋ özi de sony oqyp sauatyn aşatyn. Universitet studentteri erteli-keş poştadan şyqpaidy. Elden aqşa kütedi. Hat jazady. Jedelhat jiberedi. Äiteuir sonyŋ maŋaiynda üiiriledi de jüredi. Ol kezde jastar arasynda keŋ tanymal aqyn Baqytjan Abyzov: «Biz de amanbyz, aman äsem astana, Jaŋa jylda baram elge uaqytşa. Hat jazyp tūr jii Glavpochtaǧa, Köriskenşe, sälemmenen, Baqytjan» dep telegraftyq stilmen äldebir aruǧa öleŋhat joldap jatar edi. Jūrt sälemhat jazsa, būl öleŋhat... Söitken jūrt jetpis besinşi jyldan bastap, KazGU-diŋ qalaşyǧyna boi üiretti. Äueli jataqhanalar qonys tepti. Sodan soŋ biofak pen geofak, zaŋ fakulteti kelip, tu tikti. Seksen birinşi jyly jurfak pen filfak jalauyn qadady. Būrynǧy tarihi ǧimarat ta jetimsirep qalǧan joq. Oǧan Teatr jäne körkemsuret instituty kelip ornyqty. Soŋǧy kezde Ūlttyq öner akademiiasyna ainalǧan osy oqu ornyn bitirgen qyz-jigitter qolyna qalam ūstap, ädebietke aralasa bastady. Talai tarlanboz aqyn-jazuşyny besiginde terbetken qasterli şaŋyraqtyŋ qabyrǧasynan qasiet jūqqan şyǧar... KazGU-diŋ qalaşyǧy talaiǧa arman bolǧan şyraily mekenge ainaldy. Öziniŋ kinoteatry, poştasy, telefonmen söilesu beketi, birneşe dükenderi, tamaqtanu mekemesi bar aimaqta tūryp oquǧa qyz-jigitterdiŋ bäri qūmartty. Jastar qalaşyǧy qazaq poeziiasyna när berdi. Qalaşyqtyŋ arulary aqyndar jyrynyŋ basty nysanasy boldy. Qalaşyqta tūratyn qyz da – öleŋ, ony jataqhanasyna aman-esen alyp keletin avtobus ta – öleŋ. Alda-jalda jaŋaǧy aru sol avtobustyŋ işinde bolmai qalsa, ol da – öleŋ...Alau jūldyz, jaqty ol ūşqyn, När aldy jer kenezesi. Sensiz kelgen avtobustyŋ, Jylap ketti terezesi, –dep küŋirenetin Baqytjan Abyzov. Al qaşannan eti tiri, tirşilikke beiim Qasymhan Begmanov özi qūmartqan arudy köp adam minetin avtobusqa emes, tūrmysy täuirler taban iliktiretin taksige telip, jyrlaidy:
Esimde, äli esimde, Kök köilek kigen qyzbenen, Köktemniŋ möldir keşinde, Köşeden taksi izdegem... Şaryqta, qiial, alyp ūş, Şattyqtan syrt köz mas deidi. Aitqanmyn jalǧan adres, Toqtatyp talai taksidi...Ol kezdegi qyzdarǧa arnalǧan öleŋderde «Kök köilekti qyz» tirkesi köp kezdesetin. Kölbeŋdegen kök köilek jigitterdiŋ közine tez tüse me, älde sol tūsta moda boldy ma, äiteuir jastar poeziiasynda sondai bir ürdis qalyptasty. Kök köilekti arulardan qalǧysy kelmegen boluy kerek, jurfakqa keş tüsken, jasy egde tartqan jigit aǧasy Qarsybek Köpjasarov ünemi kök şalbar kiip jüretin. Ol da dualy auyzdardyŋ tiline ilikpei qalǧan joq: «KazGU-imde qara mūrtty köp şal bar. Sonyŋ biri – sary plaş, kök şalbar». Jastar qalaşyǧynda arular turaly talai än ömirge keldi. Bekjigit Serdäliev pen Nūrym Erǧaliev biri gitaramen, ekinşisi dombyramen qosylyp än salatyn. Dauystary sazdy, tyŋdaǧan jūrttyŋ jüregin şymyrlatady. Bekjigittiŋ öziniŋ şyǧarǧan änderi köp. «Senderge ärdaiym oryn bar, Aq otau törine qonyŋdar», – dep qaiyrylatyn tanymal änniŋ avtory osy Bekjigit ekenin bireu bilse, bireu bilmes. Qalaşyqtyŋ arularyna keide osynda oqyp jatqan şeteldik studentter de köz salady. Bizdiŋ keibir qyzdar da anda-sanda jeligip, gumanitarlyq kömek sekildi mūhittyŋ ar jaǧynan kelgen qaraqoşqyl jigitterdiŋ jeteginde jüretin. Bälkim, qaratorynyŋ ädemisi dep oilaityn şyǧar. Solar üşin qazaqtyŋ talai balasy tis syndyryp, tūmsyq qanatty. KazGU qalaşyǧynyŋ el-jūrttyŋ zäresin alyp, suyq tartyp ketken kezi de boldy. Sekseninşi jyldardyŋ aiaǧynda jataqhanalarda tūratyn qazaqtyŋ ürip auyzǧa salǧandai öŋkei bir kelisti qyzdary birinen soŋ biri joǧala bastady. Artynşa qalaşyq syrtyndaǧy qalyŋ jynystan olardyŋ öli deneleri tabylyp jatty. Söitsek, bir sūmyrai kitaphanadan keş oralyp kele jatqan boijetkenderge qapylysta tap berip, qūrbandyǧyna ainaldyrady eken. Söitip, KazGU-diŋ qalaşyǧy baqtyŋ da, sordyŋ da mekeni boldy.
Bizdi bölegen besik
KazGU-diŋ aqyndary Naizaǧaily nöser bop şatyrlady. Naǧaşym joq KazGU-de, Nege ekenin, Äiteuir jaqyn bäri... (Qasymhan Begmanov)
KazGU qalaşyǧy studentti bes jyl boiy alaqanǧa salyp äldileidi. Alǧaşqy jyly qalaşyqtyŋ qaqpasyn imene attaǧan qoŋyrqai öŋdi auyl balasy oqu bitirgende symdai tartylyp şyǧady. Qadyrdyŋ öleŋin säl özgertip aitsaq, «Birinşi jyl auyly esten ketpei, Dekan tügil Aibastan jasqanady». Aibas – studentter keŋesiniŋ qaharly töraǧasy. Onymen oinauǧa bolmaidy. Aiaǧyŋdy qiia bassaŋ, jataqhanadan alastap jiberedi. Qalaşyqtyŋ qara aǧaştarynyŋ saiasyna tünegiŋ kelmese, arystandy «apa» dep, jolbarysty «jezde» dep kün köresiŋ. Sosyn «Bastyqtardyŋ bäri birdei qoimas bizdi ūǧyp, Kündiz-tüni aiqailaidy Aibas Syzdyqov», – dep üniŋ qūmyǧyp ändetesiŋ. Bes jyl ötken soŋ:Jabdyq daiyn, köş-keruen tüzeldi, Äŋgime bar aitylar: Aman-esen tapsyraiyq biz endi, Almatyŋdy qaityp al, –dep Ertai Aşyqbaev aitqandai, elge bet tüzeisiŋ. Alys audanǧa baryp, qalamyŋmen nesibe teresiŋ. Qalasaŋ, astanaǧa qaityp oralasyŋ. Jataqhanalardyŋ işi ǧana emes, syrty da külkige toly. Qalaşyqtyŋ universitetke qarai bastaityn jolynda şaqyraiǧan kün astynda jalǧyz fotograf tūrar edi. Qasynda eliktiŋ müsini bar. Sonyŋ maŋaiyna studentterdi tūrǧyzyp qoiyp suretke tüsirmek. Biraq älgi paqyrdyŋ janyna eşkim de jolamaidy. Sirä, özi de adamǧa jūǧymy joq bireu bolsa kerek. Fotograf degen joldan ary-beri ötip jatqan jūrtty şaqyryp, eldiŋ nazaryn audarmas pa?! Al mynau auzyn buǧan ögizdei melşigen birdeŋe. Eşkimde şaruasy joq. Eligimen ekeui keşke deiin künge qaqtalyp tūra beredi. Sony kelemejdep mynadai öleŋ şyǧardyq:
KazGU-gradta fotograftyŋ baǧy asty, Janyndaǧy elik qandai jarasty! Demaluǧa mūrşa bermei baiǧūsqa, Studentter öşiretke talasty.Qalaşyqtyŋ aulasyndaǧy äskeri kafedra sabaqtary – özgeşe ömir mektebi. Būl kafedra jastardy batyldyqqa, eptilikke, şiraqtyqqa baulidy. Taltaiyp jatyp atatyn ZU-23 zenittik qondyrǧysynyŋ o jer, bū jerin şūqylap jürip, biraz närse üirenip şyǧasyŋ. «Kiimiŋniŋ bäri de özgeniki, Öziŋdiki tek soqqan jürek qana», – dep Qadyr aqyn aitqandai, sabaq bolatyn küni äskeri formany da basqadan sūrap, sabylyp jürgen jūrt. Äsirese, tömengi kurstyŋ studentteri aqköŋil, qoly aşyq aqyn Qairat Älimbekovti köp jaǧalaidy.
Qairat aǧa, aiudai qorbaŋdaǧan, Däl kele me, voenka formaŋ maǧan? –dep şetinen qiylyp kelip, esik közinde möliip tūrady. «Bet degeniŋ jetedi, süiiŋder», – dep eldiŋ bärin qūşaǧyna tartyp jüretin jany jomart Qairekeŋ baryn aiamaidy. Birde jurnalistika fakultetiniŋ studentteri sol tūsta aty dürildep tūrǧan «Leninşil jastyŋ» jurnalisterin kezdesuge şaqyrdy. «Leninşil jastyŋ» qalamgerleri būl şaqyruǧa asqaqtyqpen jauap berdi. «Bir ǧana şartymyz bar. Jurfak kezdesu öte salysymen bizben futbol oinaityn bolsyn!». Jurfak kelisti. Jastar gazetiniŋ būlai dep talap qoiatyn jöni bar edi. Būl basylymdy qazaq sport jurnalistikasynyŋ bapkeri, ataqty Seidahmet Berdiqūlov basqaratyn. Seidaǧaŋnyŋ saiypqyran şäkirtteri sporttyŋ qai türine de, äsirese aiaqdopqa keremet beiim-di. «Leninşil jastyŋ» futbol komandasyna talai Olimpiadalar men älem chempionattaryn közimen körip, Pelemen tildesip, Platinimen pikirlesken Nesip Jünisbaevtyŋ özi jetekşilik etetin. Sol atyşuly komanda mine, KazGU-ge kele jatyr. Körgen de armanda, körmegen de armanda. Al endi olarmen oinap, şeberlik baiqasu degeniŋ... Kezdesu öte äserli ötti. Studentterdiŋ aǧalaryna qoimaǧan sūraǧy joq. Mynadai bedeldi kisilerdiŋ qolyn ūstap, qoltaŋba alǧandaryna masattanyp, baqyttan basy ainalǧan bozbalalar men boijetkender. Teginde, «Leninşiljastyqtar» osy asqaq abyroiymen tūrǧanda ketip qalǧandary jön bolatyn edi. Biraq olar qarap tūrmai: «Älgi futbol mäselesi ne boldy özi, oinaimyz ba, joq pa?» – degeni. Sodan jataqhana syrtyndaǧy alaŋǧa bettedik. Qalaşyqtyŋ tūrǧyndary būl oiyndy rahattanyp tūryp tamaşalady. «Leninşil jastyŋ» marǧasqalary aiaqpen de, baspen de önerdiŋ jeti atasyn körsetti. Negizinde būl basylymda atauy şartty türde qoiylǧan eki komanda bar edi. Tilşilerdiŋ komandasy – «Jalaŋtös», bölim meŋgeruşileriniŋ komandasy – «Apaitös». Al myna oinap jatqan sol ekeuiniŋ qūramasy. Men bolsam, ol kezde jurfaktyŋ besinşi kursynda oqimyn, äri «Leninşil jastyŋ» tilşisimin. Sondyqtan qai jaq jeŋse de, mereiim üstem bolmaq. Jurfaktyŋ futbolşylary da eşkimnen kem tüspeitin. Genii Tölegenov, Qairat Mūqatov, Falymjan Meldeşovter qarapaiym student bolsa da, känigi futbolşy retinde äldeqaşan moiyndalǧan jigitter edi. Ädepkide aǧalaryn syilap, tartynyp oinaǧan jurfaktyŋ komandasy kele-kele qyzyp ketse kerek, jurnalisterdi 4:1 esebimen jairatyp saldy. Qaityp kelemiz. Jurnalist aǧalardyŋ saly suǧa ketken. Bäri de ünsiz. «Jurfaktyŋ şiborbai studentteri ataqty «Leninşil jastyŋ» özin jeŋdik dep maqtanyp jatyr-au, ä?» – dedi bir kezde Nesip aǧa qalaşyqtyŋ qaqpasynan şyǧa beriste. Sol kezde qu tildi Ötegen Oralbaev aǧamyzdyŋ:
– Bizdiŋ ötirik jeŋilip qalǧanymyzdy qaidan bilsin! – demesi bar ma! Jaŋa ǧana qūrysyp-tyrysyp kele jatqandar du küldi. Lezde bäri de köŋildenip sala berdi. Būl qalaşyqtyŋ eşkimdi renjitpei qaitaratyn osyndai bir erekşe qasieti bar edi. Sol qasietinen äli de ajyramaǧan siiaqty.KazGU-diŋ qalaşyǧy bizdiŋ maqtauymyzǧa äste zäru emes. On maqala jazsaŋ da onyŋ bar qasietin aşa almauyŋ mümkin. Biraq qiiardy da piarmen jeitin zamanda öziŋdi terbetken altyn besik turaly jyly söz aitqannyŋ ne aiyby bar dep oiladyq... Onyŋ üstıne, taǧy bır tülekter toby oqu bıtırıp jatqan mezgıl...
Bauyrjan OMARŪLY
