Úkimet jappaı jalaqy kóterý bastalatynyn jarııalady

6763
Adyrna.kz Telegram

Sportshylar, stýdentter, dárigerler, pedagogter, ǵalymdar, munaıshylar, temirjolshylar – jappaı jalaqy kóterý taǵy kimderge qatysty bolady? Bul tosyn jańalyqty Ulttyq ekonomıka mınıstrligi jarııalady, dep jazady "Adyrna" ulttyq portaly inbusiness.kz-ke silteme jasap. 

Bul bas ekonomıst Álibek Qýantyrov komandasynyń kezekti usynysy emes. Bul – tikeleı Qasym-Jomart Toqaevtyń tapsyrmasy. "Qasiretti qańtar" oqıǵalaryna baılanysty Májilistiń otyrysynda sóz sóılegen Prezıdent budan bylaı azamattardyń ál-aýqaty jáne olardyń áleýmettik kóńil-kúıi – basty máselege aınalatynyna jáne árdaıym memlekettiń nazarynda bolatynyna ýáde etti.

"ıfrlarmen oınaýdy qoıyp, naqty isterge kóshý kerek. Áıtpese memorgandar qalyptasqan kúrdeli ahýaldy "ónimdi ózin-ózi jumyspen qamtyǵandar", "beıresmı ózin-ózi jumyspen qamtý" sııaqty termındermen búrkemeleýge áýestenip aldy. Saldarynan kóptegen adam jumyssyzdyq, áleýmettik qorǵansyzdyq qubylysy aldynda jalǵyz qalady. Bul áleýmettik-eńbek salasyn sapaly jańǵyrtýdy talap etedi. Osy maqsatta sharalar kesheni qabyldanady", – degen Toqaev Úkimetke el tabysyn arttyrý baǵdarlamasyn ázirleýdi júktedi.

Tapsyrmany oryndaý aıasynda ekonomıka vedomstvosy "Halyqtyń kirisin arttyrý boıynsha 2025 jylǵa deıingi sharalar keshenin" ázirledi.

Kimniń jalaqysy kúrt kóterilýge tıis?

Qujat densaýlyq saqtaý, mádenıet, ǵylym, basqa sala jumyskerleriniń ortasha jalaqysyn ulǵaıtýdy qarastyrady. Ekonomıka mınıstrligi bári qarjymen qamtamasyz etilgenine sendirdi.

1) 2023 jylǵa qaraı dárigerlerdiń jalaqysy orta eseppen 561 myń teńgeni quraıtyn bolady. Osy maqsatta respýblıkalyq bıýdjetten (RB) 431,8 mıllıard teńge bólinedi (2022 jyly – 162,7 mlrd; 2023 jyly – 269,1 mlrd). Buǵan qosa, MÁMS qory esebinen 98,5 mlrd teńge (2022 jyly – 30,8 mlrd; 2023 jyly – 67,7 mlrd) aýdarylady.

2) 2023 jylǵa qaraı orta medıınalyq personaldyń jalaqysy ortasha 210 myń teńgeni quraýǵa tıis. Osyǵan jetkizý úshin RB-dan 186,4 mlrd teńge (2022 jyly – 92,4 mlrd; 2023 jyly – 124 mlrd), MÁMS júıesinen 141,8 mlrd teńge (2022 jyly – 44,3 mlrd; 2023 jyly – 97,5 mlrd) beriledi.

3) 2023 jylǵy 1 qańtardan bastap, mektepke deıingi, orta, tehnıkalyq jáne kásiptik, orta bilimnen keıingi bilim berý uıymdary pedagogteriniń laýazymdyq jalaqysy 25%-ǵa kóteriledi. Nátıjesinde elimiz boıynsha 600 myńnan astam pedagogtiń jalaqysy artpaq. Oǵan RB-dan 3 trln 59 mlrd teńge (2022 jyly – 822 mlrd, 2023 jyly – 1 trln 118 mlrd, 2024 jyly – 1 trln 118 mlrd) bólinedi.

4) Bıylǵy jyl ishinde Mádenıet jáne sport mınıstrligine vedomstvolyq baǵynyshty shyǵarmashylyq joǵary oqý oryndarynyń professorlyq-oqytýshylyq quramy men basshy jumyskerleriniń jalaqysy 75%-ǵa nemese qazirgi 163 myń teńgeden 353 myń teńgege deıin ulǵaıady. Bul bıýdjetke 2,9 mlrd teńgege túspek.

5) Bıyldan bastap, bazalyq qarjylandyrýǵa qosý arqyly jetekshi ǵalymdardyń jalaqysy joǵarylaıdy. "Bul shara 2022–2024 jyldar aralyǵynda júredi. Nátıjesinde, ol otandyq ǵalymdardyń ǵylymı áleýeti men quzyretteriniń ósýine, 74 ǵylymı-zertteý ınstıtýtynyń kadrlyq áleýetin nyǵaıtýǵa, 1 200 jetekshi ǵalymnyń eńbekaqysyn 69%-ǵa arttyrýǵa yqpal etedi. Osy maqsatta respýblıkalyq bıýdjetten 7,5 mlrd teńge: 2022 jyly – 2,5 mlrd teńge; 2023 jyly – 2,5 mlrd teńge; 2024 jyly – 2,5 mlrd teńge baǵyttalady. Sondaı-aq 7,5 mlrd teńgege qosymsha qarjy izdestiriledi", – dep málim etti ekonomıka mınıstrligi.

6) Birjolǵy granttyq konkýrstarda kórsetken nátıjelerine qaramastan, irgeli-fýndamentaldy zertteýlermen aınalysatyn 11 ǵylymı-zertteý ınstıtýtyn tikeleı qarjylandyrý artady. Bul sharany 2023–2025 jyldar aralyǵynda júzege asyrý kózdelgen. Jalpy shtat sany 1 116 adamnan turatyn 11 ǴZI konkýrstyq rásimderden tys kepildi jalaqyny alatyn bolady. Bularǵa RB aıasynda 19,8 mlrd teńge qarastyrylady.

7) "Azamattarǵa arnalǵan úkimet" memlekettik korporaııasy" KEAQ-tyń halyqqa qyzmet kórsetý ortalyqtary (HQKO) jumyskerleriniń jalaqysyna 34% qosylmaq. Bıýdjetten 4,6 mlrd teńge bólinedi.

8) Bıyldan bastap, BǴM, DSM-ge qarasty JOO-larda oqıtyn jastardyń shákirtaqysy ósedi: JOO stýdentteriniki – 2020 jylmen salystyrǵanda 2 ese, magıstranttar men doktoranttardyki – 1,5 ese. DSM jelisi boıynsha stýdentterdiki: bakalavrıatta – 20%-ǵa, magıstratýra, doktorantýra, rezıdentýrada – 15%-ǵa. Bul shara 130 myńǵa jýyq stýdenttiń kirisin arttyrady, olardyń ata-analarynyń kirisin saqtaýǵa múmkindik beredi jáne oqytý sapasyna jaǵymdy áserin tıgizedi. Bıýdjetten buǵan 133 mlrd teńge jumsalmaq.

9) 2022 jyly chempıondar men júldegerler sanalatyn sportshylar men olardyń jattyqtyrýshylaryna ómir boıy tólenetin aı saıynǵy tólemaqy qazirgi 24 AEK-ten (73 512 teńgeden) 100 AEK-ke (306 300 teńgege) deıin kóbeıtiledi.

Eń tómengi jalaqy endi jyl saıyn artýy múmkin.

10) Bıýdjetten tólemaqy alatyn sportshylar sany kúrt artady: 2022 jyly olardyń álemdik arenadaǵy básekege qabilettiligin arttyrý, sport rezervin qalyptastyrý jáne júlde alýshylar sanyn ósirý úshin sporttyń 170 túri boıynsha sportshylardyń shtat sany búgingi 1 000-nan 3 000 birlikke deıin ulǵaıtylady. Bul maqsatta jyl saıyn 5 mlrd teńge qosymsha shyǵyndalady.

11) Sport tóreshilerine tólenetin aqy bıyl ósedi: "halyqaralyq jarystardyń, Olımpıada oıyndarynyń tóreshiligine tartylatyn qazaqstandyq joǵary bilikti sport tóreshileriniń sanyn kóbeıtý" maqsat etilip otyr. Búgingi kúni sýdıalyqtyń bir kúnine 1 239 teńge ǵana tólenedi. Endi aqyny tóreshilerdiń sanatyna baılanysty 60–100%-ǵa (17 697 teńgege) jetkizý josparlanýda. 2,7 mlrd teńge talap etiledi.

12) Jalaqy ósirý naýqanynyń jemisin munaıshylar, poshtashylar, temirjolshylar, avıakompanııa mamandary, energetıkter, hımııa ónerkásibindegiler termek. Osy aıdan bastap, "Samuryq-Qazyna" ulttyq ál-aýqat qory, ulttyq kompanııalar óz qyzmetkerleriniń birqatar sanatynyń jalaqysyn kóterýi qajet.

"Bul rette tómen laýazymdarǵa basa nazar aýdara otyryp, óndiristik qyzmetkerlerdiń jalaqysy saralap ulǵaıtylady. Nátıjesinde "Samuryq-Qazyna" qorynyń kompanııalar tobyndaǵy ákimshilik-basqarýshy basshylyq personal men óndiristik personaldyń jalaqysyndaǵy alshaqtyq munaı-gaz salasynda – 10–30%-ǵa deıin; energetıka salasynda – 10–32%-ǵa deıin; hımııa salasynda – 24%-ǵa deıin, temir jol, áýe tasymaldary salasynda – 30–40 myń teńgege deıin; poshta baılanysynda – 7–25%-ǵa deıin qysqartylady", – dep túsindirdi ekonomıka vedomstvosy.

Bul sonda qansha adam? Munaı-gaz salasynda – 50 myńǵa jýyq jumyskerdiń, energetıka salasynda – 17,8 myńdaı jumyskerdiń; hımııa salasynda – 12 myńdaı; temirjol jáne áýe tasymaly salasynda – 100 myńǵa jýyq, poshta baılanysynda 14 myńǵa jýyq jumyskerdiń jalaqysyna aqsha qosylýǵa tıis.

13) 2022 jylǵy naýryzda "Samuryq-Qazyna" qoryna, ulttyq kompanııalarǵa qyzmet kórsetetin merdiger, servıstik kompanııalar qyzmetkerleriniń jalaqysyn "saladaǵy jalaqylardyń orta deńgeıine deıin" ulǵaıtý kózdelýde.

14) Eń tómengi jalaqy byltyrǵy 42 500 teńgeden bıyl 60 myńǵa deıin óskeni málim. Myna qujatqa sáıkes, endi ony jyl saıyn kezeń-kezeńimen arttyrý jóninde usynystar ázirlenbek. Bul qamqorlyq sharasy shamamen 2 mıllıon adamnyń aılyǵyn arttyrýǵa septespek. Sonymen qatar Úkimet iri kompanııalarmen "jumyskerleriniń jalaqysyn salalyq ortasha deńgeıge deıin arttyrý" jóninde kelissózder júrgizedi.

Budan basqa, memlekettik satyp alýlarǵa qatysatyn kompanııalardan shtat sany men jalaqyny kóbeıtý suralady. Eger qatysýshy Úkimettiń bul tilegin oryndasa, onda tender kezinde oǵan "shartty jeńildik beriledi" de, ol qarsylastarynyń aldyn orap, jeńis tuǵyryna kóterile alady. Sarapshylardyń baǵamdaýynsha, jalaqy kóterý sharasy eldegi eńbekke qabiletti azamattardyń jartysynan astamyn qamtýy múmkin.

"Adyrna" ulttyq portaly

Pikirler