سپورتشىلار، ستۋدەنتتەر، دارىگەرلەر، پەداگوگتەر، عالىمدار، مۇنايشىلار، تەمىرجولشىلار – جاپپاي جالاقى كوتەرۋ تاعى كىمدەرگە قاتىستى بولادى؟ بۇل توسىن جاڭالىقتى ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگى جاريالادى، دەپ جازادى "ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى inbusiness.kz-كە سىلتەمە جاساپ.
بۇل باس ەكونوميست الىبەك قۋانتىروۆ كومانداسىنىڭ كەزەكتى ۇسىنىسى ەمەس. بۇل – تىكەلەي قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ تاپسىرماسى. "قاسىرەتتى قاڭتار" وقيعالارىنا بايلانىستى ءماجىلىستىڭ وتىرىسىندا ءسوز سويلەگەن پرەزيدەنت بۇدان بىلاي ازاماتتاردىڭ ءال-اۋقاتى جانە ولاردىڭ الەۋمەتتىك كوڭىل-كۇيى – باستى ماسەلەگە اينالاتىنىنا جانە ءاردايىم مەملەكەتتىڭ نازارىندا بولاتىنىنا ۋادە ەتتى.
"تسيفرلارمەن ويناۋدى قويىپ، ناقتى ىستەرگە كوشۋ كەرەك. ايتپەسە مەمورگاندار قالىپتاسقان كۇردەلى احۋالدى ء"ونىمدى ءوزىن-ءوزى جۇمىسپەن قامتىعاندار", "بەيرەسمي ءوزىن-ءوزى جۇمىسپەن قامتۋ" سياقتى تەرميندەرمەن بۇركەمەلەۋگە اۋەستەنىپ الدى. سالدارىنان كوپتەگەن ادام جۇمىسسىزدىق، الەۋمەتتىك قورعانسىزدىق قۇبىلىسى الدىندا جالعىز قالادى. بۇل الەۋمەتتىك-ەڭبەك سالاسىن ساپالى جاڭعىرتۋدى تالاپ ەتەدى. وسى ماقساتتا شارالار كەشەنى قابىلدانادى", – دەگەن توقاەۆ ۇكىمەتكە ەل تابىسىن ارتتىرۋ باعدارلاماسىن ازىرلەۋدى جۇكتەدى.
تاپسىرمانى ورىنداۋ اياسىندا ەكونوميكا ۆەدومستۆوسى "حالىقتىڭ كىرىسىن ارتتىرۋ بويىنشا 2025 جىلعا دەيىنگى شارالار كەشەنىن" ازىرلەدى.
كىمنىڭ جالاقىسى كۇرت كوتەرىلۋگە ءتيىس؟
قۇجات دەنساۋلىق ساقتاۋ، مادەنيەت، عىلىم، باسقا سالا جۇمىسكەرلەرىنىڭ ورتاشا جالاقىسىن ۇلعايتۋدى قاراستىرادى. ەكونوميكا مينيسترلىگى ءبارى قارجىمەن قامتاماسىز ەتىلگەنىنە سەندىردى.
1) 2023 جىلعا قاراي دارىگەرلەردىڭ جالاقىسى ورتا ەسەپپەن 561 مىڭ تەڭگەنى قۇرايتىن بولادى. وسى ماقساتتا رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن (رب) 431,8 ميلليارد تەڭگە بولىنەدى (2022 جىلى – 162,7 ملرد; 2023 جىلى – 269,1 ملرد). بۇعان قوسا، ءمامس قورى ەسەبىنەن 98,5 ملرد تەڭگە (2022 جىلى – 30,8 ملرد; 2023 جىلى – 67,7 ملرد) اۋدارىلادى.
2) 2023 جىلعا قاراي ورتا مەديتسينالىق پەرسونالدىڭ جالاقىسى ورتاشا 210 مىڭ تەڭگەنى قۇراۋعا ءتيىس. وسىعان جەتكىزۋ ءۇشىن رب-دان 186,4 ملرد تەڭگە (2022 جىلى – 92,4 ملرد; 2023 جىلى – 124 ملرد), ءمامس جۇيەسىنەن 141,8 ملرد تەڭگە (2022 جىلى – 44,3 ملرد; 2023 جىلى – 97,5 ملرد) بەرىلەدى.
3) 2023 جىلعى 1 قاڭتاردان باستاپ، مەكتەپكە دەيىنگى، ورتا، تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك، ورتا بىلىمنەن كەيىنگى ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارى پەداگوگتەرىنىڭ لاۋازىمدىق جالاقىسى 25%-عا كوتەرىلەدى. ناتيجەسىندە ەلىمىز بويىنشا 600 مىڭنان استام پەداگوگتىڭ جالاقىسى ارتپاق. وعان رب-دان 3 ترلن 59 ملرد تەڭگە (2022 جىلى – 822 ملرد، 2023 جىلى – 1 ترلن 118 ملرد، 2024 جىلى – 1 ترلن 118 ملرد) بولىنەدى.
4) بيىلعى جىل ىشىندە مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنە ۆەدومستۆولىق باعىنىشتى شىعارماشىلىق جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ پروفەسسورلىق-وقىتۋشىلىق قۇرامى مەن باسشى جۇمىسكەرلەرىنىڭ جالاقىسى 75%-عا نەمەسە قازىرگى 163 مىڭ تەڭگەدەن 353 مىڭ تەڭگەگە دەيىن ۇلعايادى. بۇل بيۋدجەتكە 2,9 ملرد تەڭگەگە تۇسپەك.
5) بيىلدان باستاپ، بازالىق قارجىلاندىرۋعا قوسۋ ارقىلى جەتەكشى عالىمداردىڭ جالاقىسى جوعارىلايدى. "بۇل شارا 2022–2024 جىلدار ارالىعىندا جۇرەدى. ناتيجەسىندە، ول وتاندىق عالىمداردىڭ عىلىمي الەۋەتى مەن قۇزىرەتتەرىنىڭ وسۋىنە، 74 عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ كادرلىق الەۋەتىن نىعايتۋعا، 1 200 جەتەكشى عالىمنىڭ ەڭبەكاقىسىن 69%-عا ارتتىرۋعا ىقپال ەتەدى. وسى ماقساتتا رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن 7,5 ملرد تەڭگە: 2022 جىلى – 2,5 ملرد تەڭگە; 2023 جىلى – 2,5 ملرد تەڭگە; 2024 جىلى – 2,5 ملرد تەڭگە باعىتتالادى. سونداي-اق 7,5 ملرد تەڭگەگە قوسىمشا قارجى ىزدەستىرىلەدى", – دەپ ءمالىم ەتتى ەكونوميكا مينيسترلىگى.
6) بىرجولعى گرانتتىق كونكۋرستاردا كورسەتكەن ناتيجەلەرىنە قاراماستان، ىرگەلى-فۋندامەنتالدى زەرتتەۋلەرمەن اينالىساتىن 11 عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىن تىكەلەي قارجىلاندىرۋ ارتادى. بۇل شارانى 2023–2025 جىلدار ارالىعىندا جۇزەگە اسىرۋ كوزدەلگەن. جالپى شتات سانى 1 116 ادامنان تۇراتىن 11 عزي كونكۋرستىق راسىمدەردەن تىس كەپىلدى جالاقىنى الاتىن بولادى. بۇلارعا رب اياسىندا 19,8 ملرد تەڭگە قاراستىرىلادى.
7) "ازاماتتارعا ارنالعان ۇكىمەت" مەملەكەتتىك كورپوراتسياسى" كەاق-تىڭ حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىقتارى (حقكو) جۇمىسكەرلەرىنىڭ جالاقىسىنا 34% قوسىلماق. بيۋدجەتتەن 4,6 ملرد تەڭگە بولىنەدى.
8) بيىلدان باستاپ، بعم، دسم-گە قاراستى جوو-لاردا وقيتىن جاستاردىڭ شاكىرتاقىسى وسەدى: جوو ستۋدەنتتەرىنىكى – 2020 جىلمەن سالىستىرعاندا 2 ەسە، ماگيسترانتتار مەن دوكتورانتتاردىكى – 1,5 ەسە. دسم جەلىسى بويىنشا ستۋدەنتتەردىكى: باكالاۆرياتتا – 20%-عا، ماگيستراتۋرا، دوكتورانتۋرا، رەزيدەنتۋرادا – 15%-عا. بۇل شارا 130 مىڭعا جۋىق ستۋدەنتتىڭ كىرىسىن ارتتىرادى، ولاردىڭ اتا-انالارىنىڭ كىرىسىن ساقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى جانە وقىتۋ ساپاسىنا جاعىمدى اسەرىن تيگىزەدى. بيۋدجەتتەن بۇعان 133 ملرد تەڭگە جۇمسالماق.
9) 2022 جىلى چەمپيوندار مەن جۇلدەگەرلەر سانالاتىن سپورتشىلار مەن ولاردىڭ جاتتىقتىرۋشىلارىنا ءومىر بويى تولەنەتىن اي سايىنعى تولەماقى قازىرگى 24 اەك-تەن (73 512 تەڭگەدەن) 100 اەك-كە (306 300 تەڭگەگە) دەيىن كوبەيتىلەدى.
ەڭ تومەنگى جالاقى ەندى جىل سايىن ارتۋى مۇمكىن.
10) بيۋدجەتتەن تولەماقى الاتىن سپورتشىلار سانى كۇرت ارتادى: 2022 جىلى ولاردىڭ الەمدىك ارەناداعى باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرۋ، سپورت رەزەرۆىن قالىپتاستىرۋ جانە جۇلدە الۋشىلار سانىن ءوسىرۋ ءۇشىن سپورتتىڭ 170 ءتۇرى بويىنشا سپورتشىلاردىڭ شتات سانى بۇگىنگى 1 000-نان 3 000 بىرلىككە دەيىن ۇلعايتىلادى. بۇل ماقساتتا جىل سايىن 5 ملرد تەڭگە قوسىمشا شىعىندالادى.
11) سپورت تورەشىلەرىنە تولەنەتىن اقى بيىل وسەدى: "حالىقارالىق جارىستاردىڭ، وليمپيادا ويىندارىنىڭ تورەشىلىگىنە تارتىلاتىن قازاقستاندىق جوعارى بىلىكتى سپورت تورەشىلەرىنىڭ سانىن كوبەيتۋ" ماقسات ەتىلىپ وتىر. بۇگىنگى كۇنى سۋديالىقتىڭ ءبىر كۇنىنە 1 239 تەڭگە عانا تولەنەدى. ەندى اقىنى تورەشىلەردىڭ ساناتىنا بايلانىستى 60–100%-عا (17 697 تەڭگەگە) جەتكىزۋ جوسپارلانۋدا. 2,7 ملرد تەڭگە تالاپ ەتىلەدى.
12) جالاقى ءوسىرۋ ناۋقانىنىڭ جەمىسىن مۇنايشىلار، پوشتاشىلار، تەمىرجولشىلار، اۆياكومپانيا ماماندارى، ەنەرگەتيكتەر، حيميا ونەركاسىبىندەگىلەر تەرمەك. وسى ايدان باستاپ، "سامۇرىق-قازىنا" ۇلتتىق ءال-اۋقات قورى، ۇلتتىق كومپانيالار ءوز قىزمەتكەرلەرىنىڭ بىرقاتار ساناتىنىڭ جالاقىسىن كوتەرۋى قاجەت.
"بۇل رەتتە تومەن لاۋازىمدارعا باسا نازار اۋدارا وتىرىپ، وندىرىستىك قىزمەتكەرلەردىڭ جالاقىسى سارالاپ ۇلعايتىلادى. ناتيجەسىندە "سامۇرىق-قازىنا" قورىنىڭ كومپانيالار توبىنداعى اكىمشىلىك-باسقارۋشى باسشىلىق پەرسونال مەن وندىرىستىك پەرسونالدىڭ جالاقىسىنداعى الشاقتىق مۇناي-گاز سالاسىندا – 10–30%-عا دەيىن; ەنەرگەتيكا سالاسىندا – 10–32%-عا دەيىن; حيميا سالاسىندا – 24%-عا دەيىن، تەمىر جول، اۋە تاسىمالدارى سالاسىندا – 30–40 مىڭ تەڭگەگە دەيىن; پوشتا بايلانىسىندا – 7–25%-عا دەيىن قىسقارتىلادى", – دەپ ءتۇسىندىردى ەكونوميكا ۆەدومستۆوسى.
بۇل سوندا قانشا ادام؟ مۇناي-گاز سالاسىندا – 50 مىڭعا جۋىق جۇمىسكەردىڭ، ەنەرگەتيكا سالاسىندا – 17,8 مىڭداي جۇمىسكەردىڭ; حيميا سالاسىندا – 12 مىڭداي; تەمىرجول جانە اۋە تاسىمالى سالاسىندا – 100 مىڭعا جۋىق، پوشتا بايلانىسىندا 14 مىڭعا جۋىق جۇمىسكەردىڭ جالاقىسىنا اقشا قوسىلۋعا ءتيىس.
13) 2022 جىلعى ناۋرىزدا "سامۇرىق-قازىنا" قورىنا، ۇلتتىق كومپانيالارعا قىزمەت كورسەتەتىن مەردىگەر، سەرۆيستىك كومپانيالار قىزمەتكەرلەرىنىڭ جالاقىسىن "سالاداعى جالاقىلاردىڭ ورتا دەڭگەيىنە دەيىن" ۇلعايتۋ كوزدەلۋدە.
14) ەڭ تومەنگى جالاقى بىلتىرعى 42 500 تەڭگەدەن بيىل 60 مىڭعا دەيىن وسكەنى ءمالىم. مىنا قۇجاتقا سايكەس، ەندى ونى جىل سايىن كەزەڭ-كەزەڭىمەن ارتتىرۋ جونىندە ۇسىنىستار ازىرلەنبەك. بۇل قامقورلىق شاراسى شامامەن 2 ميلليون ادامنىڭ ايلىعىن ارتتىرۋعا سەپتەسپەك. سونىمەن قاتار ۇكىمەت ءىرى كومپانيالارمەن "جۇمىسكەرلەرىنىڭ جالاقىسىن سالالىق ورتاشا دەڭگەيگە دەيىن ارتتىرۋ" جونىندە كەلىسسوزدەر جۇرگىزەدى.
بۇدان باسقا، مەملەكەتتىك ساتىپ الۋلارعا قاتىساتىن كومپانيالاردان شتات سانى مەن جالاقىنى كوبەيتۋ سۇرالادى. ەگەر قاتىسۋشى ۇكىمەتتىڭ بۇل تىلەگىن ورىنداسا، وندا تەندەر كەزىندە وعان "شارتتى جەڭىلدىك بەرىلەدى" دە، ول قارسىلاستارىنىڭ الدىن وراپ، جەڭىس تۇعىرىنا كوتەرىلە الادى. ساراپشىلاردىڭ باعامداۋىنشا، جالاقى كوتەرۋ شاراسى ەلدەگى ەڭبەككە قابىلەتتى ازاماتتاردىڭ جارتىسىنان استامىن قامتۋى مۇمكىن.
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
