Bügıngı künı äleumettık jelı betınde M. Şaxanovqa qatysty örıstegen jala men dau-damaiǧa köz jügırtkende orys xalqynyŋ: "Lomǧa qarsy täsıl joq" degen mätelı erıksız eske tüsedı eken. Būdan M. Şaxanov "opponentterınıŋ" qazaqtyŋ bır tuar aituly tūlǧasyna küie jaǧu üşın neden bolsa da taiynbaityndyqtaryn aŋǧaruǧa bolady. Soǧan qarap otyryp bügıngı qalam ielerınıŋ sonşalyqty ūsaqtalyp ketkenıne erıksız qynjylasyŋ. İä, Abai ǧūlama aitpaqşy, mölşerınen asqan qai närsenıŋ de "isı" şyǧady. Sondai "iıstıŋ" bırı... Jä, bärın retımen aitaiyq. Men özım qanşama jyldardan berı M. Şaxanovpen bırge kele jatqan üzeŋgıles ınısınıŋ bırımın. Osynşama jyldar aralyǧynda Mūxaŋa qatysty qanşama tarixi oqiǧalar men bügıngıdei örıstegen talai dau-damaily oqiǧalarǧa kuä boldym. Mūxaŋa bilık tarapynan jasalǧan teperış öz aldyna bır bölek äŋgıme. Sonyŋ bärı Mūxaŋnyŋ ömır jolyna öz ızın qaldyrdy. Jürekke salmaq tüstı. Qaita-qaita ota jasaldy. San ret ajalmen betpe-bet keldı. Sonyŋ bärın syrttan kelgen jau emes, özımız jasadyq. Ras, bırqatar daulardyŋ örısteuıne Mūxaŋnyŋ özı sebepker bolyp jatady. Sebepker bolǧanda "aituǧa bolmaityn" kei mäselelerdı Mūxaŋ öz şyndyǧy biıgınde körsetkısı keledı. Sondai mäseleler talqylanǧan kezde men: "Ol jerde "mina" bar, sondyqtan ol mäselenı qauzamai-aq ainalyp öteiık" desem, Mūxaŋ "Şyndyq bärıbır alǧa şyǧu kerek" dep öz degenınen qaitpai qoiady. Alaida sol alǧa şyqqan şyndyqtar bız aitqandai "minaly aimaqqa" ainalyp, bırınen keiın bırı jarylys tauyp jatady. Ondaida Mūxaŋ: "Endı şyndyqqa da tura qarai almaityn beişara qalge tüstık pe" dep, renjıp jatady. Sondai Mūxaŋ jariialaǧan M. Maxataevqa qatysty şyndyq äleumettık jelı betınde taǧy da dauǧa ūlasyp jatyr. Mūxaŋ "opponentterı" būl joly eşteŋeden de taiynbaityndyqtaryn aŋǧartty. Mūxaŋa jaǧylǧan jala men küie kün saiyn örıstep, bırınen bırı asyp tüsude. Aitylǧan balaǧat sözderdı qaitalauǧa tıl jetpeidı. Ou, aǧaiyn, jalpy ötırıktı de qisynyn tauyp aitu kerek qoi. Qazır japtym jala qabyldana beretın 37-şı jyl emes qoi. Ömır boiy SSSR KGB-synan qudalau körgen Mūxaŋdy sol sala "salpaŋqūlaǧy" deu de aqylǧa syimaityn qiianattyŋ bırı. Abyroi bolǧanda osy äŋgımenıŋ şyǧuyna sebepker bolǧan T. Täşenov bauyrymyz aqylǧa kelıp, äleumettık jelı betınde Mūxaŋnan keşırım sūrady. Bärınen būryn Nūrlan Orazalin atymen jariialanǧan feisbuk paraqşasynda M. Şaxanovty Zämzägül atty qaryndasymyzben köŋıldes etıp şyǧaruy, tıptı barlyq adami şeŋberden asyp kettı. Ras, qazırgı kezeŋde eşkımnıŋ auzyna qaqpaq qoia almaisyŋ. Bıraq adamgerşılıktı bylai jiyp qoiǧannyŋ özınde jalany da qisynyn tauyp aitu kerek qoi. Mūxaŋa küie jaǧamyn dep airandai ūiyp otyrǧan bır şaŋyraqtyŋ şyrqyn būzǧysy kelıp otyrǧandardyŋ būl ısın tıptı qai täsılge jatqyzarymyzdy bılmei otyrmyz. Mūxaŋ jastyq jeleŋmen sauyq-sairan qūratyn kezeŋdı artta qaldyrǧan adam. Onyŋ üstıne ondai toi-dumandy ömırden boiyn aulaq ūstaityny eşkımge qūpiia emes. Aşyq aitar bolsaq, ondai oiyn-sauyq ortasynda jüruge qarjylyq mümkındıgı de joq. Onyŋ üstıne 75 te az jas emes. Sonyŋ bärın esepke almai, "lommen ūru" ädısın alǧa şyǧaryp, bır otbasy şaŋyraǧyn ortaǧa tüsıruge äreket jasau, şekten şyǧudyŋ naǧyz soraqy körınısı. Onyŋ üstıne Mūxaŋ qasynda jürgender Zämzägül Äubäkırdı "Şaxanov oqularyn" jürgızıp kele jatqan ısker qyz retınde jaqsy bıledı. Zämzägüldıŋ küieuı Bauyrjanmen de sız-bızdıgımız bar. Bärınen būryn Zämzägül Mūxaŋnyŋ üiındegı Qanşaiym jeŋgemızben de apaly-sıŋılı retınde aralasyp tūrady. Myna äŋgımeden keiın olar betıne qarauǧa osy ösektı örıstetuşılerden būryn bız ūialyp otyrmyz. Sondyqtan şekten şyqpaiyq. Bolmasa müŋkıgen ösek iısı qolqany jaryp barady. Al sızder tarapyndaǧy sondai jerlerdı bız şūqylai bastasaq, onda... Jä, ösek-aiaŋdy örıstetıp meimanasy tasyǧan adamdy osy uaqytqa deiın körgenımız joq. Sondyqtan aqylǧa keleiık. Mūxaŋ kötergen mäselelerdı örkeniettı elderge tän, bolaşaǧy bar el siiaqty tüisınuge tyrysaiyq. Bärınen būryn Mūxaŋ tızbelegen aituly tūlǧalar pendelıgı eşkımge de qūpiia emes. Bärımızdıŋ estıp jürgen äŋgımemız. M. Şaxanov tek sol bız ot basy, oşaq qasynda küŋkıldep aityp jürgen mäselenı aşyq jariialady. Sondyqtan kımge de bolsyn jaqyn jerden jau ızdeudıŋ eşqandai da qajetı joq. Al sol bärımız bıletın şyndyqty erteŋgı künge osy jabuly qazan qalpynda bürkep jetkızgennen ne ūtamyz?! Sondyqtan jeke basqa şüilıkpei, mäselenı osy tūrǧyda tarazylaǧan jön.
Bıläl QŪDİIаR,
FB-daǧy paraqşasynan
