1986 jylǧy 16 jeltoqsan künı ötken Ortalyq partiia komitetınıŋ plenumy 18 minuttan aspaǧan edı. Sol künı keşke barlyq aqparat qūraldary - Qazaq SSR-n şirek ǧasyr basqarǧan Dınmūhamed Qonaev ornynan alynyp, onyŋ ornyna Qazaqstanǧa belgısız G.Kolbin otyrdy- dep, barşa älemge jarysa jariialap, jazyp jatty. Būndai suyq habardy estıgen namysty ūl-qyzdar, jataqhanalarda,talqylap jatty. Keibıreulerı sol keştıŋ özınde, alaŋǧa baryp jatty.
Üş künge sozylǧan köterılısten keiın ūstau,qamau, beleŋ aldy. Alǧaşqy sottar 87 jyldyŋ qaŋtar aiynyŋ orta kezınen bastalǧan edı.
Bızderdıŋ jinaǧan aryz şaǧymdarymyz boiynşa,21 tomnan asatyn materialdar jinaldy. Sol,90 jylǧy derekter boiynşa 16 000 nan astam adamdar ūstalypty. 8000 nan astamyna är türlı deŋgeidegı ıster qozǧaldy. Almaty qalasy boiynşa sottalǧan 99 köterılısşılerdıŋ 82 är türlı jazaǧa kesılıp, aidauǧa kettı. 15 adam şartty (uslovno) türde sotalsa-ekı batyrdy ölım jazasyna kestı. Olar, Qairat Rysqūlbekov (marqūm), Myrzaǧūl Äbdıqūlov, Qūdaiǧa şükır, tırı-70 assada qoǧamdyq jūmystarmen ainalysady.
Sol zamanda sanauly ǧana intelligensiia ökılderı batyldyq körsettı.1986- jyldyŋ 19 jeltoqsanynda ǧylym akademiiasynyŋ konferensiia zalynda,Razumovskii,Solomensov, Kolbin, Nazarbaev t.b.şeneuınıkterdıŋ aldynda, özınıŋ oiyn batyl aityp, jastardy jazalauǧa qarsylyq bıldırgen-Salyq Zimanov akademik aǧamyz boldy. Jany jännatta bolsyn! Sol aidyŋ iaǧni jeltoqsannyŋ 25 künı Joǧarǧy Keŋestıŋ partiia jinalysynda jazuşy, tarihşy aǧamyz-Beibıt Qoişybaevta özınıŋ batyl oiyn aitty. Sol üşın bıraz quǧynǧa ūşyrady. Aǧamyzdyŋ ǧūmyr jasy ūzaq bolsyn!
30 jeltoqsanda jazuşylar odaǧynda bolǧan Kolbinmen kezdesude, aqiyq aqyn aǧamyz-Jūban Moldaǧaliev özınıŋ tarihi sözderın aitqan edı. Jany jännatta bolsyn!
1987 jyldyŋ mamyr aiynda ötken jazuşylar odaǧynyŋ jiynynda, belgılı jazuşy aǧamyz Safuan Şaimerdenov, Kolbinnıŋ közıne şūqyp tūryp, jalyndy, sözderın aityp edı. Jany jännatta bolsyn!
1989 jyldyŋ säuır aiynda, syrtqy ıster ministrı bolǧan-Mihail Esenäliev aǧamyz, Jeltoqsan oqiǧasyn qaita qarau kerek dep, deputattyq saual tastaǧany üşın qyzmetınen alyndy. Jany jännatta bolsyn!
1989 jyldyŋ mamyr aiynda, kinoşy aǧamyz, Qaldybai Äbenov, özınıŋ Qazaq filmındegı kabinetınde türmeden kelgen bır top jeltoqsanşylardyŋ basyn qūrap, alǧaşqy "Jeltoqsan" ūiymyn astyrtyn aşqan bolatyn. Alǧaşqy töraǧasy Baqytbek İmanqojaev boldy.
Aron Atabekte, alǧaşqy jeltoqsanşylarmen bırge bolǧan edı.
Deputat Şahanovtyŋ söileuı basqa äŋgıme.
Sol jyldyŋ küzınen bastap,"Jeltoqsan" ūiymynyŋ jūmystary jandana bastady. Bilık tarapynan bolǧan kedergılerge qaramastan - Jeltoqsan köterılısınıŋ 3 jyldyǧyna jylqy soiyp,as berıp, Qūran baǧyştady. Aron Atabektıŋ"Jerūiyq" ūiymymen "Jeltoqsan" ūiymy bırlesıp, ötkızıp edı. Sol jyldyŋ qaraşa aiynda medisinalyq institutta Jeltoqsan köterılısıne bailanysty,jiyn ötkızgen soŋ, bilık ürkerdei ǧana jeltoqsanşylardy amalsyz moiyndai bastady. Qaldybai Äbenov jazbalarynda būl tarihi oqiǧalar naqty baiandalǧan. Keiın olardy da jariialaimyz!1990 jyldyŋ qaŋtarynda iaǧni 13 jūldyzynda,Sas mädeniet saraiynda bırınşı hatşy Nazarbav qala jastarymen kezdestı. Būǧan mūryndyq bolǧandar-Aron Atabek jäne "Jeltoqsan" ūiymynyŋ jıgıtterı edı. Osy kezdesuge deiın būlar Nazarbaev jolyqqan bolatyn.
Sas mädeniet saraiynda ötken jiynnan soŋ, bilık amalsyz"Jeltoqsan" ūiymyn moiyndai bastady. Eŋ alǧaşqy mitingımız aqpan aiynda ötken edı.
Kök bazardan, bastap, plakattar men qazırgı Dostyq köşesın boilap, jaiau jürıp,qala qazaqtaryn şaqyrdyq! Köbı bızden qorqyp, qaşatyn edı.
Qosylǧan adamdar da boldy.
Ekı aiǧa sozylǧan komissiiasynyŋ jūmysyna aryz şaǧym jinap, talai mekemenıŋ basşylarynyŋ közderın baqyraitqan edık. Sondaǧy üzeŋgıles dostarymyz-Erlan Dekelbaev, Meiırhan Äbdımanapov, Ermūhan Quandyqov, Rasul Qūdaibergenov, Qūrmanbai Qalmūratov,Qūttybek Aimahanov, Ötkırhan,Qadyr,Şäkım t.b. boldy. Talai jeltoqsanşylarǧa bardyq aryz jazyp berıŋderşı dep. Ökınışke qarai bas tartqandary da boldy.
Bızge iaǧni memlekettık komissiia müşelerıne san kerek boldy. Sol üşın jantalasyp jürdık. Amanjol Nälıbaev,Hasen Qojahmet jäne Şora Qarabaev aǧalarymyzdyŋ aitqandary ol kezde zaŋ bolatyn edı.
Amanjol Nälıbaev pen Erlan Dekelbaev jeltoqsanşylar atynan komissiiaǧa kırgızıldı. Aryzdardyŋ bärın E. Dekelbaevpen Nälıbaevqa ötkızıp jürdık. Eŋ şuaqty, köŋıldı künderımız bolatyn.
Jeltoqsannyŋ mäselelerı tek aiqaimen şeşılıp keledı.
90 jyldyŋ mamyr aiynda aştyqqa jatty. Türmedegı jeltoqsanşylardy bosatu maqsatynda, oǧan da, qol jetkızdık!
1994 jyly taǧyda aştyqqa jatty, jıgıtter. Köbınıŋ densaulyqtary syr berıp, jedel järdemge jügınuge mäjbür yboldy.
Qaitpaityn qaisar börı-Meiırhan Äbdımanapov 45 kün jatyp, jeŋıske jettı.
13-18 kilo salmaq tüsırıp edı.
Keiınnen densaulyq jaǧdaiy bolmai bırazy dünieden öttı.
Jandary jännatta bolsyn!
Ökınışke,karai älı saiasi baǧa ala almai keledı.
Zaŋger Sabyr Qasymov aǧamyzda 30 jyldan berı alysyp, qartaisa da küresıp keledı. Alla quat bersın!
Kömekşılerı : Jeltoqsan köterılısınıŋ basty ūiymdastyruşysy dep tanylǧan, Qūrmanǧazy Aitmurzaev, Şoqai tanuşy, jurnalist, qoǧam qairatkerı Aqaidar Ysymūly, käsıpker jeltoqsanşy, zaŋger Nūrlan Eskaliev jäne jeltoqsanşy pedagog Güljamal Baimenova. Qūdai kuat bersın!
Qysqaşa şoluymyz osy. Älı bul taqyrypqa talai oralamyz!
P.S. Aitmurzaev päterın satyp, Jeltoqsan köterılısıne älemdık status alyp bergen edı.Ol basqa taqyryptyŋ äŋgımelesı.
Amankeldı JŪMAŞŪLY,
"Adyrna" ūlttyq portaly
