Aq jol partııasy "Qańtar oqıǵasynda zardap shekken kásipkerlerge qurǵaq ýáde emes, naqty kómek qajet" dep, bul týraly «Aq jol» frakııasynyń depýtattyq saýalynda Erlik Ómirǵalı QR Premer-Mınıstri Á.A. Smaıylovqa saýal joldady, dep habarlaıdy "Adyrna" ulttyq portaly.
Táýelsizdik tarıhyndaǵy buryn-sońdy bolmaǵan, adam shyǵyny kóp qańtardaǵy qaıǵyly oqıǵa búkil elge úlken zııan keltirdi. Orasan shyǵynǵa kásipkerler de tap boldy.
Mysaly, ALSER, Belyı Veter, Sulpak Mi.com.kz, Satel dúkender jelisi jáne basqa da kásipkerler shyǵyndar týraly dáleldi bazasy bola tura, bankterdegi qaryzdarǵa qatysty tólemderdi jabý, sondaı-aq salyqtar, jetkizýshiler men saqtandyrý polıýsi barlarǵa qatysty máseleler alańdatady.
SOO jáne basqa jyljymaıtyn múlik ıeleri jáne olardyń jalǵa alýshylary qysqa merzimde ózderiniń kásipkerlik qyzmetin qalpyna keltirýge umtylýda, alaıda ǵımarattyń ınfraqurylymy (elektr kabelderi, sý qubyry) zaqymdaldy, bul jóndeý jumystaryn qıyndatýda.
Aldyn ala esepteýler boıynsha shyǵyn somasy júzdegen myńnan birneshe mıllıard teńgege deıin túrlenýde.
Kóptegen adamdar úshin shyǵyndar tolyq bankrottyqpen jáne ómir boıy qaryzǵa jumys isteý perspektıvasymen teńesedi. Qazirgi ýaqytta olarǵa qandaı da bir saraptama men is-qımyl algorıtmderi qajet ekenin túsindirýde, biraq eshkim budan ári ne bolatynyn jáne bıznesti qalaı saqtaý kerektigin naqty bilmeıdi.
Bıznes qaýymdastyq kelesi máselelerge alańdaıdy:
- qaryzdary bar adamdardyń tólemderi boıynsha másele.
- ónim berýshiler aldyndaǵy taýardy tóleý mindettemesi máselesi.
- salyqtar boıynsha suraqtar. Bul shottarǵa tikeleı tólem nemese qandaı da bir salyq jeńildikteri bola ma? Joǵalǵan aktıvter somasyna QQS tóleýden bosatý nemese taǵy basqa jeńildetýler bolýy múmkin be?
- saqtandyrý tólemderiniń máselesi - saqtandyrý kompanııalary keltirilgen zalaldy óteıdi dep málimdegender bar; sonymen birge, bızneske «saqtandyrý saıası táýekelder men fors-majordy ótemeıdi» dep jaýap bergen jaǵdaılar kóp.
Keshiktirýdiń ár kúni kásipkerler úshin jańa shyǵyndar men jańa máselelerdi kóbeıtedi.
Túrli ýádelerge qaramastan, bıznes ári qaraı ne isteý kerektigin tolyq bilmeıdi. Kóptegen kásipkerlerdiń jetkizýshilermen sharttyq mindettemelermen jáne jaqyn arada ótelýi tıis tólem sharttarymen qoldary baılanǵan. Biraq jaı ǵana tonalǵan taýar úshin qalaı tólem jasaýǵa bolady?
Bul kúnderi UKP-nyń atyna kóptegen syn aıtylyp jatyr, ol kásipkerlerge praktıkalyq kómektiń ornyna kásipkerlik basqarmalary men quqyq qorǵaý organdary olarsyz jınaıtyn zalaldyń qandaı da bir statıstıkasyn jınaýda.
Olar fors-major týraly anyqtama berýde, alaıda ol Azamattyq kodekstiń 374-babyna sáıkes aqshalaı mindettemelerge qoldanylmaıdy, demek mundaı anyqtamalardyń paıdasy az.
Qazir kásipkerlerge anyqtama emes, saqtandyrý kompanııalaryna qoıylatyn talaptar qajet – túrli syltaý oılap tapaı, bıznesti jedel qutqarý kerek. Áıtpese, ol saqtandyrýdy satyp alǵanda kezde ne úshin aqsha tóledi?
Úkimetke qoıylatyn talaptar qajet - memleket árqashan qaýipsizdikke jaýap berýi kerek, bul azamattardyń memleketpen qoǵamdyq kelisiminiń negizi. Máseleni tek salyqtarmen ǵana emes, sonymen qatar Prezıdent aıtqandaı, bizdiń qalalarymyzǵa jasalǵan shabýyldy «qalys jibergen» memlekettik organdardyń kinásinen týyndaǵan basqa da mindettemelermen sheshýde kómek qajet.
Iá, bankter merzimin ótkizip alǵany úshin aıyppul eseptemeıtinin jáne TJ kezeńinde kredıtter boıynsha merzimin uzartatynyn habarlady. Al tótenshe jaǵdaı aıaqtaldy. Biraq bıznes qalpyna keltirý boıynsha jumystar bastaǵan joq, al buzylǵan nysandardyń jumysshylary áli kiris ala almaı otyr.
Baıandalǵannyń negizinde mynalardy usynamyz:
- Qarjy monıtorıngi agenttigi barlyq bankter men mıkrokredıttik uıymdardy keıinge qaldyrý aıaqtalǵannan keıin aǵymdaǵy tólemderdi ulǵaıtpaý úshin qaryz merzimderin uzarta otyryp, zańdy tulǵalar úshin de, jeke tulǵalar úshin de kiristerdi jóndeý jáne qalpyna keltirý úshin barlyq qaryzdardy 90 kúnge keıinge qaldyrýdy mindetteý.
- Dál sol sebeptermen jáne dál osy merzimder boıynsha salyqty keıinge qaldyrý.
- Terrordan zardap shekken úı-jaılar men turǵyn úılerge jóndeý jumystaryn júrgizýge paıyzsyz nesıeler berý týraly máseleni pysyqtaý.
- Bas prokýratýra men qarjy naryqtaryn retteý jónindegi agenttik saqtandyrý kompanııalarymen daýlarda kásipkerlerdi qorǵaýy qajet, óıtkeni saqtandyrý kompanııalary kásipkerler tarapynan jasalatyn turaqty tólemderge qaramastan saqtandyrý tólemderin tóleýden bas tartýda
