«ەڭ ادەمى كيىم – ۇلتىڭنىڭ كيىمى»، - دەگەن ۇلى ادامدار. قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق كيىمدەرىنىڭ ءتۇرى دە، ۇلگىسى دە ەش حالىقتان كەم بولعان جوق. ونىڭ كوركەم ۇلگىلەرى الەمنىڭ ەتنوگرافيالىق مۇراجايلارى مەن كورمەلەرىنەن ورىن العان. ۇلت مادەنيەتىندە باعالى كيىمدەر سىي-سىياپات، ديپلوماتيالىق قاتىناستاردا ەسكەرتكىش، بەلگى رەتىندە جۇرگەن. ات، شاپان سىيلاۋ قۇرمەتتەۋدىڭ كورىنىسى دەپ باعالانعان.
ەرتەدە حالىق شەبەرلەرى قازاقتىڭ بولمىسىنا ءتان، كيگەندە ىڭعايلى ءار ءتۇرلى كيىم ۇلگىلەرىن جاساعان.
كيىم – ادام كيەتىن، دەنەسىن ىستىق، سۋىقتان قورعايتىن بۇيىم.
تىماق – اڭ، مال تەرىسىنەن جاسالعان قىستىق باس كيىم.
بورىك – جيەگىنە اڭ تەرىسىن سالعان، توبەسىنە ۇكى قادالعان، سىرتى اشەكەيلەنگەن، ەرلەر دە، قىزدار مەن جاس كەلىنشەكتەر دە كيەتىن باس كيىم.
بوكەباي – تۇبىتتەن توقىلعان ايەلدەردىڭ باس كيىمى.
تاقيا – قىزداردىڭ ۇكىلەگەن، اسەم زەرگەرلىك بۇيىمدار تاعىلعان باس كيىمى.
قاسابا – قىمبات ماتادان تىگىلەتىن قىزداردىڭ باس كيىمى.
قالپاق – ەر ادامداردىڭ باس كيىمى.
توبەتەي – توبەگە كيەتىن جازدىق شاعىن باس كيىم.
قۇلاقشىن (مالاقاي) – قىستىق باس كيىم.
جالباعاي – مالشىلاردىڭ جازدىق باس كيىمى.
ساۋكەلە – ۇزاتىلاتىن قىزداردىڭ قىمبات باس كيىمى.
سالدە – مولدالاردىڭ وراپ كيەتىن باس كيىمى.
جەلەك – ساۋكەلەنىڭ نەمەسە قىزدار باس كيىمىنىڭ جەلكە تۇسىنان توگىلىپ تۇراتىن جىبەك ماتا.
جىعا – مويىنعا سۋ كەتپەۋ ءۇشىن دۋلىعانىڭ نەمەسە باس كيىمنىڭ جەلكە تۇسىنان تاعىلعان قالىڭ ماتا.
كۇلاپارا – سۋ نەمەسە قار تۇسپەس ءۇشىن باس كيىمنىڭ سىرتىنان قاپتاي كيەتىن، برەزەتتەن تىگىلگەن باس كيىم.
كۇندىك – ەگدە ايەلدەر باسىنا وراي تارتاتىن جاۋلىقتىڭ ءبىر ءتۇرى.
جاۋلىق – تۇرمىستاعى ايەلدەردىڭ تارتاتىن باس كيىمى.
كيمەشەك – اجەلەردىڭ تەك بەتى اشىق، باسىن، يىعىن جاۋىپ تۇراتىن باس كيىمى.
شالما – تۇبىتتەن توقىلعان ەرلەردىڭ مويىنوراعىشى.
ءشالى (سالى) – ايەلدەردىڭ باسقا تارتاتىن شاشاقتى، ساندىك ورامالى.
جەيدە – ىشتەن كيەتىن ەرلەر كيىمى.
كويلەك – ايەل كيىمى.
كيىت (كادە) – قۇدالىققا ۇسىناتىن كيىم، بۇيىم.
كۇرتە – ەرلەردىڭ جەيدە سىرتىنان كيەتىن جۇقا كيىمى.
كەۋدەشە – جىلىلىق ءۇشىن كەۋدەگە كيەتىن جەڭسىز كيىم.
بەشپەنت - ەرلەردىڭ جازدا كيەتىن سىرت كيىمى.
شاپان – تىزەدەن تومەن تۇسەتىن قالىڭ سىرت كيىم. تۇرلەرى: قاپتال شاپان، قيمالى شاپان، سىرمالى شاپان.
قامزول – ايەلدەردىڭ كويلەك سىرتىنان كيەتىن كيىمى.
شەكپەن – سۋ وتپەس ءۇشىن كيەتىن سىرت كيىم. ەڭ باعالىسى تۇيە جۇنىنەن تىگىلەدى.
جاقى (قۇلىن جاقى، تاي جاقى) – جىلقى تەرىسىن ءجۇنىن سىرتىنا قاراتىپ تىگەتىن كادلى كيىم.
جاداعاي – تۇيە جۇنىنەن توقىلعان استارسىز شاپان.
تون – اڭ، مال، قوي تەرىلەرىنەن تىگىلەتىن جىلى كيىمدەر. تۇرلەرى: قىرمىزى تون، قامقا تون ت.ب.
تۇلىپ – قاسقىر، قوي تەرىسىنەن تىگىلگەن، قىستا توڭباس ءۇشىن كيىم سىرتىنان كيەتىن كەڭ كيىم.
ىشىك – اڭ تەرىلەرىنەن تىگىلگەن، قىستا كيەتىن ءساندى كيىم. تۇرلەرى: قاسقىر ىشىك، بوتا ىشىك، تۇلكى ىشىك، جانات ىشىك، كۇزەن ىشىك، قۇندىز ىشىك، قويان ىشىك، قارساق ىشىك، بۇلعىن ىشىك.
كۇپى – ىشىنە جاباعى ءجۇن سالىپ سىرىعان شاپان ءتۇرى.
كەبەنەك – جاۋىندى، بوراندى كۇنى كيىم سىرتىنان كيەتىن سۋ وتپەيتىن كيىم.
بەلدەمشە – ءۇي شارۋاسىندا پايدالاناتىن بەلدەن بايلاناتىن الجاپقىش.
بەلبەۋ – كيىم سىرتىنان بۋىلاتىن، بىلعارىدان، ماتادان جاسالاتىن بۇيىم.
شالبار – ەرلەردىڭ بالاقتى بۇت كيىمى.
دامبال – ۇزىن بالاقتى ءىش كيىم.
لىپا – بالاقسىز ءىش كيىم.
جارعاق شالبار – تىقىر تەرىدەن تىگىلگەن شالبار.
تەرى شالبار – ءجۇنىن ىشىنە قاراتىپ تىگىلگەن قىستا كيەتىن شالبار.
يتكويلەك – جاڭا تۋعان نارەستەگە كيگىزەتىن جورمەپ تىككە كويلەكشە.
ەتىك – بىلعارىدان تىگىلەتىن قونىشى ۇزىن اياق كيىم.
ساپتاما ەتىك – بايپاق سالىپ كيەتىن قىسقى ەتىك.
بايپاق – ەتىك ىشىنەن كيەتىن كيىزدەن تىگىلگەن اياق كيىم.
جىم ەتىك – وكشەسى الاسا قيسىق تابان ەتىك.
شوڭقايما ەتىك – ەركەككە دە، ايەلگە دە ارنالعان بيىك وكشەلى، ءتۇرلى ءتۇستى جىپپەن ادىپتەلگەن ءساندى ەتىك.
ۇلتارما – جۇمىسقا كيەتىن وڭاي تىگىلەتىن ەتىك ءتۇرى.
كەبىس – بىلعارىدان قونىشسىز تىگىلەتىن اياق كيىم.
ءماسى – كەبىسپەن كيەتىن قونىشتى، وكشەسىز اياق كيىم.
شوقاي ەتىك – جۇمىسقا كيەتىن اياق كيىم.
ۇلتاراق – اياق كيىم ىشىنە جىلىلىق ءۇشىن سالىناتىن كيىز.
شۇلىق – جالاڭ اياققا كيەتىن جۇننەن توقىلاتىن كيىم.
شاركە – جازدا كيەتىن جۇقا اياق كيىم.
ساندال – ءۇستى اشىق جازدىق اياق كيىم.
شۇلعاۋ – ەتىك، ءماسى ىشىنەن اياققا ورايتىن جۇمساق ماتا.
پيما – جۇننەن باسىلعان جىلى، قىستىق اياق كيىم.
قولعاپ – قىستا نەمەسە جۇمىس جاساعاندا كيەتىن كيىم.
تۇيمە – كيىم ءوڭىرىن قاۋسىرىنعاندا بەكىتەتىن بۇيىم.
قۇرىسقاق – تىماق جەلكەسىن توبەسىنە ءىلىپ بەكىتەتىن اعاش تيەك.
bilim-all.kz
