«الاش» قوزعالىسىنىڭ جەتەكشىسى ءاليحان بوكەيحاننىڭ تۋعانىنا بيىل 152 جىل تولدى
1866 جىلى 5 ناۋرىزدا قازاقتىڭ ۇلت-ازاتتىق «الاش» قوزعالىسىنىڭ كوسەمى ءاليحان بوكەيحان دۇنيەگە كەلدى. 1937 جىلى 27 قىركۇيەكتە ءا. بوكەيحانوۆ سوتتالىپ، اتۋ جازاسىنا كەسىلدى.
ءاليحان بوكەيحان مەملەكەت قايراتكەرى عانا ەمەس، وكسفورد، كەمبريدجدە مويىندالعان قازاق عالىمى.
ءاليحان نۇرمۇحامەدۇلى بوكەيحان – داڭقتى قوعام جانە مەملەكەت قايراتكەرى. ول قازاق حالقىنىڭ ءحىح عاسىردىڭ سوڭى – حح عاسىردىڭ باسىنداعى «الاش» ۇلت-ازاتتىق قوزعالىسىنىڭ يدەيالىق نەگىزىن قالاۋشى ءارى جەتەكشىسى، قازاقتىڭ «الاش» اتتى تۇڭعىش ساياسي پارتياسىنىڭ ءارى قازاق-قىرعىز ۇلتتىق-تەرريتوريالىق اۆتونومياسىنىڭ اتاسى ءارى توراعاسى بولدى. 1917 جىلدىڭ جەلتوقسانىندا پرەزيدەنتتىك باسقارۋ تەتىگى بار شىنايى دەموكراتيالىق پارلامەنتتىك رەسپۋبليكا رەتىندە دۇنيەگە كەلىپ، 1920 جىلدىڭ تامىزىنا دەيىن جاساعان الاش اۆتونومياسى بۇگىنگى قازاق ەلىنىڭ نەگىزىن، بەرىك ىرگەتاسىن قالاپ بەردى. ءا.ن. بوكەيحان – داڭقتى ەنتسيكلوپەديست عالىم 2 جوعارعى ءبىلىمى بويىنشا ورمانتانۋشى-عالىم، اگرونوم ءالى زاڭگەر، تابيعي دارىنى بويىنشا تاريحشى، ەكونوميست، ەتنوگراف، ادەبيەتتانۋشى، جۋرناليست ءارى پۋبليتسيست، سونداي-اق جەر پايدالانۋ مەن مال شارۋاشىلىعى بويىنشا تەڭدەسسىز مامان بولاتىن. ونىڭ وسى كۇنگە دەيىن تابىلىپ، جيناقتالعان عىلىمي-پۋبليتسيستكالىق مۇراسى 15 تومعا جەتتى.
1930-جىلداردان كەڭەس وداعى كۇيرەگەن 1991 جىلعا دەيىن دەرلىك ءا.ن. بوكەيحاننىڭ ەسىمىن اتاۋعا، ونىڭ ءومىرى مەن سان قىرلى قىزمەتىن زەرتتەۋگە قاتاڭ تىيىم سالىندى. ال ونىڭ اسا باي ءارى وتە مول ساياسي جانە عىلىمي-پۋبليتسيستيكالىق مۇراسى كىتاپحانالار مەن مۇراعاتتاردا، ونىڭ ىشىندە كسرو كگب-سى مەن قازاقستان كگب-سىنىڭ مۇراعاتتارىندا كوپشىلىك نازارىنان تاسادا شاڭ باسىپ جاتتى.
2016 جىلعى 25 قىركۇيەكتە قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ اكىمشىلىگى قاراعاندى قالاسىنداعى وكتيابر اۋدانىن ءاليحان بوكەيحان اتىنداعى اۋدان ەتىپ وزگەرتۋگە رۇقسات بەردى. استانا مەن كوكشەتاۋدا قايراتكەر اتىنا كوشە بەرىلدى.
سول جىلى استانادا الاش كوسەمى ءاليحان بوكەيحاننىڭ 150 جىلدىعىنا ارنالعان سالتاناتتى شارا– قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق بانكى شىعارعان مەرەيتويلىق ەستەلىك مونەتا تانىستىرىلدى. مونەتادا جاڭا تەحنولوگيا مۇمكىندىگىمەن «قازاق» گازەتى بەينەلەنگەن ترافارەت العاش رەت قولدانىلعان.
qazaquni.kz
