قحا: ماقساتى، ناتيجەسى، جەتىستىگى

2174
Adyrna.kz Telegram

2007 جىلعى كونستيتۋتسيالىق رەفورما اسسامبلەيانى كونستيتۋتسيالىق مارتەبەسى بار ينستيتۋت رەتىندە بىرىكتىردى. اسسامبلەيا پارلامەنتتىك وكىلدىككە كەپىلدىك بەرەدى. بۇل ماقالادا قحا قۇرىلعان جىلدان بەرى ايتۋلى داتالارداعى، ەرەكشە جەتىستىكتەر لەگى توپتاستىرىلدى.

2008 جىلى «قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭى قابىلدانىپ، ونىڭ ەتنوسارالىق قاتىناستار سالاسىنداعى قىزمەتىنىڭ نورماتيۆتىك قۇقىقتىق نەگىزدەرى ايقىندالدى.

2011 جىلى قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ جارلىعىمەن اسسامبلەيانىڭ جانە ونىڭ قوعامدىق قۇرىلىمدارىنىڭ مارتەبەسى مەن وكىلەتتىكتەرىن بەكىتەتىن اسسامبلەيا تۋرالى ەرەجە بەكىتىلدى.

2018 جىلى ونىڭ قىزمەتىن ودان ءارى جەتىلدىرۋگە باعىتتالعان «قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭىنا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭى قابىلداندى.

اسسامبلەيانىڭ ينفراقۇرىلىمى نىعايتىلدى، ونىڭ ازاماتتىق قوعام مەن مەملەكەتتىك بيلىك جۇيەسىنە ينتەگراتسيالانۋى قامتاماسىز ەتىلدى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا 2009 جىلى اسسامبلەيانىڭ عىلىمي-ساراپتامالىق كەڭەسى قۇرىلدى. بارلىق وڭىرلەردە جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ بازاسىندا عىلىمي-ساراپشىلىق توپتار قۇرىلدى.

2011 جىلى قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ جانىنداعى مەملەكەتتىك باسقارۋ اكادەمياسىنىڭ جانىنان ورتالىق ازيا ايماعىنداعى ەتنوسارالىق جانە كونفەسسياارالىق قاتىناستاردى زەرتتەۋ ورتالىعى قۇرىلدى، ول عىلىمي-ساراپتامالىق كەڭەستىڭ جۇمىس ورگانى بولىپ تابىلادى.

اسسامبلەيا جۋرناليستەرىنىڭ كلۋبى قۇرىلدى. وسىنداي قۇرىلىمدار ايماقتىق دەڭگەيدە جۇمىس ىستەيدى.

بارلىق وبلىستاردا اسسامبلەيا جانىنان قوعامدىق كەلىسىم كەڭەستەرى مەن انالار كەڭەستەرى قۇرىلدى.

نازارباەۆتىڭ 2014 جىلعى جارلىعىمەن قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ جانىنان اسسامبلەيانىڭ اتقارۋشى ورگانى رەتىندە «قوعامدىق كەلىسىم» رەسپۋبليكالىق مەملەكەتتىك مەكەمەسى قۇرىلدى. وبلىستىق دەڭگەيدە وبلىستىق، رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالار، استانا اكىمدەرى اپپاراتتارى جانىنان «قوعامدىق كەلىسىم» كوممۋنالدىق مەملەكەتتىك مەكەمەلەرى قۇرىلدى.

قوعامدىق كەلىسىم مەن بىرلىكتىڭ قازاقستاندىق مودەلى ەۋروپاداعى قاۋىپسىزدىك جانە ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنا مۇشە ەلدەردىڭ 56 تىلىندە ۇسىنىلىپ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ شەتەلدەگى ەلشىلىكتەرىندە تاراتىلدى.

ەقىۇ-نىڭ از ۇلتتار ىستەرى جونىندەگى جوعارعى كوميسسارى، جاھاندىق ديالوگ جانە ىنتىماقتاستىق ورتالىعى، بىرقاتار ەلدەردىڭ مەملەكەتتىك جانە مەملەكەتتىك ەمەس قۇرىلىمدارىمەن ىنتىماقتاستىق تۋرالى مەموراندۋمدارعا قول قويىلدى.

2014 جىلى اسسامبلەيا مەن ازياداعى ءوزارا ءىس-قيمىل جانە سەنىم شارالارى جونىندەگى كەڭەس حاتشىلىعى اراسىندا ءوزارا تۇسىنىستىك تۋرالى مەموراندۋمعا قول قويىلدى.

قوعامدىق كەلىسىم مەن ۇلتتىق بىرلىكتى نىعايتۋدىڭ قازاقستاندىق ۇلگىسىنىڭ مىناداي ارتىقشىلىقتارى قالىپتاستى.

بىرىنشىدەن, ەلباسىنىڭ ماقساتتى ساياساتىنىڭ ارقاسىندا ن.ءا. نازارباەۆ، ەتنيكالىق جانە ءدىني كوزقاراسىنا قاراماستان ازاماتتىق تەڭدىكتى جۇزەگە اسىرۋ تەتىكتەرى جاسالدى جانە جەتىلدىرىلۋدە.

اسسامبلەيانىڭ جوعارى ورگانى – سەسسيانىڭ شەشىمدەرى بارلىق مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ قاراۋىنا مىندەتتى.

ەكىنشىدەن, ەلىمىزدىڭ پارلامەنتىندە ەتنوستاردىڭ مۇددەلەرىنىڭ كەپىلدەندىرىلگەن وكىلدىگى ءماجىلىستىڭ 9 دەپۋتاتىن اسسامبلەيانىڭ سايلاۋى ارقىلى قامتاماسىز ەتىلەدى.

ۇشىنشىدەن, جالپى ازاماتتىق ۇستانىمدارعا، ورتاق رۋحاني-مادەني قۇندىلىقتارعا جانە ۇلتتىق تاريحي ساناعا نەگىزدەلگەن قۇندىلىق نەگىزى قالىپتاستى.

تورتىنشىدەن, مەملەكەت قازاقستان حالقىنىڭ سالت-ءداستۇرىن، تىلدەرىن جانە مادەنيەتىن دامىتۋعا جاعداي جاساپ، قولداۋ كورسەتۋدە.

بەسىنشىدەن, ازاماتتىق باستاما مەن ازاماتتىق قوعام ينستيتۋتتارى مەن مەملەكەت اراسىنداعى سىندارلى ديالوگ نەگىزىندە قوعامدىق كەلىسىم مەن جالپىۇلتتىق بىرلىكتىڭ قازاقستاندىق مودەلى دامىپ كەلەدى.

قازاقستاندا ەتنوسارالىق قاتىناستار سالاسىندا جالپىعا بىردەي تانىلعان نورمالار ەنگىزىلدى. مەملەكەتتىك ورگاندار مەن ازاماتتىق قوعام ينستيتۋتتارىنىڭ ءتيىمدى ءوزارا ءىس-قيمىلى قامتاماسىز ەتىلدى. اسسامبلەيانىڭ ماقساتتارى مەن مىندەتتەرىن جۇزەگە اسىرۋدا ەتنومادەني بىرلەستىكتەردىڭ كۇش-جىگەرى بىرىكتىرىلگەن.

قازىرگى تاڭدا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ قوعامدىق كەلىسىم مەن جالپىۇلتتىق بىرلىكتىڭ قازاقستاندىق مودەلى الەمدە ەڭ تابىستى ۇلگىلەردىڭ ءبىرى بولىپ تانىلۋدا.

"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى

پىكىرلەر