ءبىراز جەر قىتايعا كەتىپ قالدى، 5 مىڭداي قىتاي قازاقستان ازاماتتىعىن الىپتى، قازاق قىزدارى قىتاي جىگىتتەرىنە تۇرمىسقا شىعىپ جاتىر دەگەن ەل اراسىندا ءورىپ جۇرگەن سىبىس بار.
مۇنىڭ بارلىعىن قوعام بەلسەندىسى مۇحتار تايجان Sputnik قازاقستان پورتالىنا بەرگەن سۇقباتىندا جوققا شىعاردى.
رەسەيدىڭ ىقپالىندا وتىرىپ، قىتايدان قورقۋدىڭ ءوزى كۇلكىلى ەمەس پە؟..
– ارينە، دەليميتاتسيا، دەماركاتسيا بولعان كەزدە، ءبىراز جەر كەتتى، ونى مويىنداۋىمىز كەرەك. بىراق ول 90-شى جىلداردىڭ باسى عوي. ەستۋىمشە، حان ءتاڭىرى شىڭى دا قىتايعا كەتتى، الايدا بۇل ناقتى اقپارات ەمەس، راس-وتىرىگىن انىقتاپ الۋ قاجەت. سارىتاۋ بار، تاعى باسقا بىزگە ماڭىزدى جەرلەر ءوتىپ كەتتى دەيدى. مۇمكىن، ونى زەرتتەۋ كەرەك. قىتايعا كەلسەك، مەنىڭ اكەم، ول ءوزى ارابتانۋشى، اشىق پىكىرتالاستا قىتايتانۋشى مۇرات اۋەزوۆكە: «ءبىز رەسەيدىڭ ىقپالىندا تۇرعاندا، اناۋ الىستا تۇرعان قىتايدان سەسكەنەمىز» دەگەن ەدى.
راسىندا، كەدەندىك وداق كادىمگى بوداندىق، ءبىزدى ەكونوميكالىق جاعىنان وتار ەل قىلدى. سويتە تۇرا قىتايدان قاۋىپتەنۋ ءبىزدىڭ نە تەڭىمىز؟
اقپارات جاعىنا كەلسەك، تەلەديدار، راديو ورىسشا سايراپ تۇر. پوليگون قىتايدىكى ەمەس، رەسەيدىكى. سوندىقتان مەن قىتايدان قورىقپايمىن. ويتكەنى تاريحتا دا ءبىزدىڭ بابالارىمىز قىتايدان قورىققان ەمەس. كەرىسىنشە ولار بىزدەن سەسكەنەتىن.
مەن قىتايدا بولعانىمدا، جەرگىلىكتى حالىقپەن سويلەستىم. ولار وتە جۋاس، مومىن حالىق، اگرەسسيۆتى ەمەس. قاراپايىم حالىق كوشپەندىلەر مىقتى، ولاردان اۋلاق جۇرەيىك دەپ ويلايدى. موڭعولداردان قورقادى. ارينە، پارا بەرىپ، جەردى ساتىپ الۋعا دايىن. بىراق سەن ءوزىڭ «مەن پارا المايمىن، تەك ادال بيزنەس جاسايمىن» دەسەڭ، اڭگىمە جوق.
سوندىقتان ءبىز قىتايدان قورىقپاي، ەكى جاققا ءتيىمدى بيزنەس جاساۋىمىز كەرەك. ولار قولدارىنا قارۋ الىپ، بۇل جەر مەنىكى دەپ كەلمەيدى. سەبەبى سوڭعى 40 جىلدا قىتايدىڭ ساياساتى ونداي ەمەس.
ماسەلە قازاق قىزىندا ەمەس…
بۇدان بولەك مۇحتار تايجان قازاق قىزدارى جايىنا دا توقتالدى.
– قازاق قىزدارى قىتايلارعا ءتيىپ جاتىر دەگەن اقپارات، بۇل جاي عانا ىشتەگى ۇرەي.
كونستانتين سىروەجكين دەگەن مىقتى قىتايتانۋشى بار، ول ءبارىن كورسەتتى. مەن ستاتيستيكانى بىلەم، ونداي جوق. قازاق قىزدارىنا دا سەنەمىن. ارينە، قازاقستاندا 13 ميلليونداي قازاق تۇرادى. ۇلكەن ۇلت بولعاننان كەيىن، الاسى دا، قۇلاسى دا بولادى. بىراق ءبىرلى-جارىم ادام ءۇشىن، تراگەديا جاساۋدىڭ قاجەتى جوق. قىتايمەن دە قورىقپاي، ادال، وركەنيەتتى بيزنەس جاساۋعا بولادى. ال
ەگەر بيلىك ۇلتتىق مۇددەمىزدى ساتىپ جۇرسە، ول قىتايلاردىڭ ەمەس، ءبىزدىڭ كىنامىز.
ەكى-اق ميلليونى بار موڭعوليا نەگە قىتايدان قورىقپايدى؟ نەگە بەس ميلليون قىرعىزدار، تاجىكتەر قورىقپايدى؟ ال ءبىز 18 ميلليون بولا تۇرا، نەگە قورقامىز؟! كەرىسىنشە، ولار بىزدەن قورقۋى كەرەك.
بىرىنشىدەن، ءبىز قازىرگى زاڭ جوباسىندا قازاقستاننىڭ كەي ازاماتتارىنىڭ قۇقىعىن شەكتەدىك. ياعني،
شەتەل ازاماتىنا كۇيەۋگە شىققان قىزعا نەمەسە شەتەلدىك قىزعا ۇيلەنگەن ازاماتتىڭ قۇقىقتارى شەكتەلدى.
قازاقستاننىڭ مۇنداي ازاماتتارى شەكارا قاسىنداعى اۋدانداردا، ءتىپتى جالعا دا جەردى الا المايدى. ءتىپتى قازاقستان ازاماتى دا الا المايدى. ءبىزدىڭ زاڭىمىز ءموراتوريدى دە كۇشەيتتى. موراتوريدە زاڭدى تۇلعادا 50 پايىز شەتەلدىك بولسا، وندا وعان جەر بەرىلمەيدى دەپ ايتتىق. ال ءبىزدىڭ زاڭىمىزدا كەز كەلگەن پايىز، ياعني، ءنول، ءبىر پايىز ۇلەسى بولسىن، ءبارىبىر، ەشكىمگە جەر بەرىلمەيدى. ءبىز ءموراتوريدى كۇشەيتىپ وتىرمىز.
ۋاقىت بار، ءبىز بۇل ماسەلەنى قاعيدا تۇرعىسىنان شەشىپ تاستايمىز. بۇگىن دە، ەرتەڭ دە جەرىمىزدى ەشكىمگە ساتقىزبايمىز دا، شەتەلدىكتەرگە جالعا بەرگىزبەيمىز. مەن بۇعان سەنىمدىمىن.
جەر تۋرالى زاڭدى توقتاتساق، ەڭ ءبىرىنشى، لاتيفۋنديستەر قالپاعىن كوككە لاقتىرادى
سونداي-اق ول ەل ىشىندەگى ۇرەي مەن جالعان سوزدەر لاتيفۋنديستەردىڭ وڭ جامباسىنا كەلەتىنىن ايتادى.
– مەنىڭشە، لاتيفۋنديستەر قازىر قورقىپ وتىر. مىناداي داۋ بولعانىنا قۋانعان دا شىعار، سەبەبى مىنا زاڭ جوباسىن توقتاتساق، ولارعا جاقسى بولادى.
بىرىنشىدەن، ءار ادامنىڭ قولىنداعى جەرىنىڭ كولەمىنە شەكتەۋ قويىلادى. ءار اۋدان، ءوڭىر ءۇشىن نورما بەكىتىلەدى. بۇرىن قازاقستاندا مۇنداي بولماعان. ەكىنشىدەن، جەر پايدالانىلماي بوس تۇرسا، وندا مەملەكەتكە قايتارىلادى. لاتيفۋنديستەر جەردى يگەرمەي جاتىر. ەكى ماۋسىم، ياعني ءبىر جىلدا يگەرمەسە، كەرى قايتارادى. سوسىن بوس تۇرعان جەرگە سالىقتى ون ەسە كوپ تولەيسىڭ.
بانكتە كەپىلدە تۇرعان جەرلەر دە كوپ، ولار دا بوس تۇر. بىراق بانكتىڭ ءۋاجى مىناداي: جەر يەسى العان نەسيەنى قايتارمادى، سوندىقتان كەپىلدى بوساتا المايمىز دەيدى.
ءبىز بانكتەرگە كەپىلدەگى جەردى بوساتىڭدار دەدىك. ال ولار بوساتقان جاعدايدا 30 پايىز مولشەرىندە قوسىمشا سالىق تولەۋىمىز كەرەك دەپ شۋلاپ وتىر. ءبىز 30 پايىزدى الىپ تاستادىق، ولار كوندى. زاڭ جوباسىنا وسى نورمانى دا ەنگىزىپ وتىرمىز. ياعني ءبىزدىڭ جوسپار، جەرلەردى بوساتىپ، جەرگىلىكتى حالىققا كوبىرەك بەرۋ. سوندىقتان بۇل زاڭ جوباسى ساپالى. ارينە، ارانداتۋشىلىق بولادى، سوندىقتان زاڭ بىلەتىن ادامدار ۇنەمى سۇقبات بەرىپ، جەرگە قاتىستى نارسەلەردى وسىلاي ايتىپ وتىرۋ كەرەك.
kaz.365info.kz
