«Men bárin bilem». Muhtar Taıjan qytaıǵa tıgen qazaq qyzdary týraly aıtty

2046
Adyrna.kz Telegram

Biraz jer Qytaıǵa ketip qaldy, 5 myńdaı qytaı Qazaqstan azamattyǵyn alypty, qazaq qyzdary Qytaı jigitterine turmysqa shyǵyp jatyr degen el arasynda órip júrgen sybys bar.

Munyń barlyǵyn qoǵam belsendisi Muhtar Taıjan Sputnik Qazaqstan portalyna bergen suqbatynda joqqa shyǵardy.

Reseıdiń yqpalynda otyryp, Qytaıdan qorqýdyń ózi kúlkili emes pe?..

– Árıne, delımıtaııa, demarkaııa bolǵan kezde, biraz jer ketti, ony moıyndaýymyz kerek. Biraq ol 90-shy jyldardyń basy ǵoı. Estýimshe, Han Táńiri shyńy da Qytaıǵa ketti, alaıda bul naqty aqparat emes, ras-ótirigin anyqtap alý qajet. Sarytaý bar, taǵy basqa bizge mańyzdy jerler ótip ketti deıdi. Múmkin, ony zertteý kerek. Qytaıǵa kelsek, meniń ákem, ol ózi arabtanýshy, ashyq pikirtalasta qytaıtanýshy Murat Áýezovke: «Biz Reseıdiń yqpalynda turǵanda, anaý alysta turǵan Qytaıdan seskenemiz» degen edi.

Rasynda, Kedendik odaq kádimgi bodandyq, bizdi ekonomıkalyq jaǵynan otar el qyldy. Sóıte tura Qytaıdan qaýiptený bizdiń ne teńimiz?

Aqparat jaǵyna kelsek, teledıdar, radıo oryssha saırap tur. Polıgon Qytaıdyki emes, Reseıdiki. Sondyqtan men Qytaıdan qoryqpaımyn. Óıtkeni tarıhta da bizdiń babalarymyz Qytaıdan qoryqqan emes. Kerisinshe olar bizden seskenetin.

Men Qytaıda bolǵanymda, jergilikti halyqpen sóılestim. Olar óte jýas, momyn halyq, agressıvti emes. Qarapaıym halyq kóshpendiler myqty, olardan aýlaq júreıik dep oılaıdy. Mońǵoldardan qorqady. Árıne, para berip, jerdi satyp alýǵa daıyn. Biraq sen óziń «men para almaımyn, tek adal bıznes jasaımyn» deseń, áńgime joq.

Sondyqtan biz Qytaıdan qoryqpaı, eki jaqqa tıimdi bıznes jasaýymyz kerek. Olar qoldaryna qarý alyp, bul jer meniki dep kelmeıdi. Sebebi sońǵy 40 jylda Qytaıdyń saıasaty ondaı emes.

Másele qazaq qyzynda emes…

Budan bólek Muhtar Taıjan qazaq qyzdary jaıyna da toqtaldy.

– Qazaq qyzdary qytaılarǵa tıip jatyr degen aqparat, bul jaı ǵana ishtegi úreı.

Konstantın Syroejkın degen myqty qytaıtanýshy bar, ol bárin kórsetti. Men statıstıkany bilem, ondaı joq. Qazaq qyzdaryna da senemin. Árıne, Qazaqstanda 13 mıllıondaı qazaq turady. Úlken ult bolǵannan keıin, alasy da, qulasy da bolady. Biraq birli-jarym adam úshin, tragedııa jasaýdyń qajeti joq. Qytaımen de qoryqpaı, adal, órkenıetti bıznes jasaýǵa bolady. Al

eger bılik ulttyq múddemizdi satyp júrse, ol qytaılardyń emes, bizdiń kinámiz.

Eki-aq mıllıony bar Mońǵolııa nege Qytaıdan qoryqpaıdy? Nege bes mıllıon qyrǵyzdar, tájikter qoryqpaıdy? Al biz 18 mıllıon bola tura, nege qorqamyz?! Kerisinshe, olar bizden qorqýy kerek.

Birinshiden, biz qazirgi zań jobasynda Qazaqstannyń keı azamattarynyń quqyǵyn shektedik. Iaǵnı,

shetel azamatyna kúıeýge shyqqan qyzǵa nemese sheteldik qyzǵa úılengen azamattyń quqyqtary shekteldi.

Qazaqstannyń mundaı azamattary shekara qasyndaǵy aýdandarda, tipti jalǵa da jerdi ala almaıdy. Tipti Qazaqstan azamaty da ala almaıdy. Bizdiń zańymyz moratorııdi de kúsheıtti. Moratorııde zańdy tulǵada 50 paıyz sheteldik bolsa, onda oǵan jer berilmeıdi dep aıttyq. Al bizdiń zańymyzda kez kelgen paıyz, ıaǵnı, nól, bir paıyz úlesi bolsyn, báribir, eshkimge jer berilmeıdi. Biz moratorııdi kúsheıtip otyrmyz.

Ýaqyt bar, biz bul máseleni qaǵıda turǵysynan sheship tastaımyz. Búgin de, erteń de jerimizdi eshkimge satqyzbaımyz da, sheteldikterge jalǵa bergizbeımiz. Men buǵan senimdimin.

Jer týraly zańdy toqtatsaq, eń birinshi, latıfýndıster qalpaǵyn kókke laqtyrady

Sondaı-aq ol el ishindegi úreı men jalǵan sózder latıfýndısterdiń oń jambasyna keletinin aıtady.

– Menińshe, latıfýndıster qazir qorqyp otyr. Mynadaı daý bolǵanyna qýanǵan da shyǵar, sebebi myna zań jobasyn toqtatsaq, olarǵa jaqsy bolady.

Birinshiden, ár adamnyń qolyndaǵy jeriniń kólemine shekteý qoıylady. Ár aýdan, óńir úshin norma bekitiledi. Buryn Qazaqstanda mundaı bolmaǵan. Ekinshiden, jer paıdalanylmaı bos tursa, onda memleketke qaıtarylady. Latıfýndıster jerdi ıgermeı jatyr. Eki maýsym, ıaǵnı bir jylda ıgermese, keri qaıtarady. Sosyn bos turǵan jerge salyqty on ese kóp tóleısiń.

Bankte kepilde turǵan jerler de kóp, olar da bos tur. Biraq banktiń ýáji mynadaı: jer ıesi alǵan nesıeni qaıtarmady, sondyqtan kepildi bosata almaımyz deıdi.

Biz bankterge kepildegi jerdi bosatyńdar dedik. Al olar bosatqan jaǵdaıda 30 paıyz mólsherinde qosymsha salyq tóleýimiz kerek dep shýlap otyr. Biz 30 paıyzdy alyp tastadyq, olar kóndi. Zań jobasyna osy normany da engizip otyrmyz. Iaǵnı bizdiń jospar, jerlerdi bosatyp, jergilikti halyqqa kóbirek berý. Sondyqtan bul zań jobasy sapaly. Árıne, arandatýshylyq bolady, sondyqtan zań biletin adamdar únemi suqbat berip, jerge qatysty nárselerdi osylaı aıtyp otyrý kerek.


kaz.365info.kz

Pikirler