كوشەدەگى رەتسىز ساۋدامەن كۇرەس كوپتەگەن جىلدار بويى تۇراقتى تۇردە جۇرگىزىلىپ كەلەدى. بۇنداي ساۋدا ءتۇرى قازاقستاننىڭ بارلىق قالاسىندا بەلەڭ العان. ولار بازار ماڭىندا، اللەيالار مەن كوشەلەردە ساۋدا جاسايدى. ساتۋشىلار قاتىستى نەگىزگى شاعىم – ولار مەملەكەت قازىناسىنا سالىق تولەمەيدى. بىراق كارانتين ەنگىزىلگەننەن كەيىن باسقا دا ماسەلەلەر تۋىنداپ وتىر. رەتسىز ساۋدا يەلەرى سانيتارلىق نورمالاردى ساقتاي ما؟ جانە «اشىق» باعدارلاماسىنا قاتىسا الا ما؟
شىمكەنتتەگى قىرعى بازار ماڭىنداعى بۇل اللەيا رەتسىز ساۋدا يەلەرىنىڭ سۇيىكتى ورنى. بازارداعىداي جەر ءۇشىن مۇندا تولەم تالاپ ەتىلمەيدى. سوندىقتان جەمىس -جيدەك، كوكونىس پەن ىستىق نان ساتۋشىلار ءوز تاۋارلارىن جىلجىمالى ۇستەلدەرگە، ءتىپتى ورىندىقتارعا جايىپ، ساۋدا جاسايدى.
ال ساتىپ الۋشىلار سانىندا شەك جوق. جابايى بيزنەس ساۋداگەرلەرىمەن كۇرەس ۇنەمى جۇرگىزىلىپ تۇرعانىمەن، ونداعىلار كوپ ۇزاماي بۇل ورىندارعا قايتا ورالادى. وسى جىلدىڭ 7 ايىندا شىمكەنتتە بەلگىلەنبەگەن جەردە ساۋدا جاساعان 2856 ادامعا ايىپپۇل سالىنىپتى. زاڭسىز ساتۋشىلار مەملەكەت قازىناسىنا 7 ملن. تەڭگەدەن استام ايىپپۇل تولەگەن.
مۇحتار بۇحارباەۆ، شىمكەنت قالالىق پد جەرگىلىكتى پوليتسيا باسقارماسىنىڭ باستىعى: «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى كودەكسىنىڭ 204-بابىنا سايكەس بەلگىلەنبەگەن جەردە ساۋدا جاساۋ ەسكەرتۋ جاساۋعا نەمەسە 5 اەك مولشەرىندە ايىپپۇل سالۋعا اكەپ سوعادى. بىراق ساتۋشىلار قايتادان بۇزىپ جاتادى. بۇل جاعدايدا ايىپپۇل 10 ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىشكە دەيىن ارتادى. وسى جىلى قايتالانعان بۇزۋشىلىقتار ءۇشىن 61 ادامعا جالپى سوماسى 1 ميلليون 779 مىڭ تەڭگە ايىپپۇل سالىندى».
ساتۋشىلار ايىپپۇلدى تولەي سالىپ، ءارى قاراي جۇمىستى جالعاستىرۋ ءتيىمدى دەيدى. الايدا ولار جۋرناليستەرمەن كامەرا الدىندا سويلەسۋدەن باس تارتادى. قالا تۇرعىندارى دا وسى ساۋداگەرلەر جاعىندا. ايتۋلارىنشا، حالىق جۇمىس ىستەپ، وتباسىن اسىراۋى قاجەت.
«ال بىزدە جۇمىس ىستەيتىن كاسىپورىندار بار ما؟ جوق؟ سوندىقتان ادامدار وتىرادى وسى جەردە، ءومىر ءسۇرۋ كەرەك»، دەيدى.
بيىل رەتسىز ساۋدا ايماقتارىنا رەيدتەر كۇشەيتىلدى. سانيتارلىق دارىگەرلەر مۇنى مۇنداي ساتۋشىلاردى باقىلاۋ مۇمكىن بولماعاندىقتان دەيدى. ولار كوبىنەسە ەكپە المايدى جانە «اشىق» باعدارلاماسىنا قاتىسپايدى.
الدارقۇل احمەتوۆ، شىمكەنت قالالىق سانيتارلىق-ەپيدەميولوگيالىق باقىلاۋ دەپارتامەنتى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى: «رەتسىز ساۋدا ورىندارىندا سانيتارلىق ەرەجەلەر نورمالارى، ساتۋشىلاردىڭ جەكە گيگيەناسى، ساۋدا ورىندارىنىڭ تالاپتارى ءاردايىم ساقتالمايدى. رەتسىز ساۋدا – بۇل زاڭسىز ساۋدا، ولار اشىققا قاتىسا المايدى. قاۋلى بويىنشا ولار اشىق جوباسى بويىنشا جۇمىس ىستەي المايدى».
رەتسىز ساۋدا يەلەرى كوممۋنالدىق قىزمەتتەرلەرگە دە باس اۋرۋعا اينالىپ وتىر ەكەن. سەبەبى ول ورىنداردا قوقىس كوپتەپ جينالادى. جانە دە، رەتسىز ساۋداگەرلەر مەملەكەت قازىناسىنا سالىق تولەمەيدى.
