Kóshedegi retsiz saýdamen kúres kóptegen jyldar boıy turaqty túrde júrgizilip keledi. Bundaı saýda túri Qazaqstannyń barlyq qalasynda beleń alǵan. Olar bazar mańynda, alleıalar men kóshelerde saýda jasaıdy. Satýshylar qatysty negizgi shaǵym – olar memleket qazynasyna salyq tólemeıdi. Biraq karantın engizilgennen keıin basqa da máseleler týyndap otyr. Retsiz saýda ıeleri sanıtarlyq normalardy saqtaı ma? Jáne «Ashyq» baǵdarlamasyna qatysa ala ma?
Shymkenttegi qyrǵy bazar mańyndaǵy bul alleıa retsiz saýda ıeleriniń súıikti orny. Bazardaǵydaı jer úshin munda tólem talap etilmeıdi. Sondyqtan jemis -jıdek, kókónis pen ystyq nan satýshylar óz taýarlaryn jyljymaly ústelderge, tipti oryndyqtarǵa jaıyp, saýda jasaıdy.
Al satyp alýshylar sanynda shek joq. Jabaıy bıznes saýdagerlerimen kúres únemi júrgizilip turǵanymen, ondaǵylar kóp uzamaı bul oryndarǵa qaıta oralady. Osy jyldyń 7 aıynda Shymkentte belgilenbegen jerde saýda jasaǵan 2856 adamǵa aıyppul salynypty. Zańsyz satýshylar memleket qazynasyna 7 mln. teńgeden astam aıyppul tólegen.
Muhtar Buharbaev, Shymkent qalalyq PD jergilikti polıııa basqarmasynyń bastyǵy: «Qazaqstan Respýblıkasynyń Ákimshilik quqyq buzýshylyq týraly Kodeksiniń 204-babyna sáıkes belgilenbegen jerde saýda jasaý eskertý jasaýǵa nemese 5 AEK mólsherinde aıyppul salýǵa ákep soǵady. Biraq satýshylar qaıtadan buzyp jatady. Bul jaǵdaıda aıyppul 10 aılyq eseptik kórsetkishke deıin artady. Osy jyly qaıtalanǵan buzýshylyqtar úshin 61 adamǵa jalpy somasy 1 mıllıon 779 myń teńge aıyppul salyndy».
Satýshylar aıyppuldy tóleı salyp, ári qaraı jumysty jalǵastyrý tıimdi deıdi. Alaıda olar jýrnalıstermen kamera aldynda sóılesýden bas tartady. Qala turǵyndary da osy saýdagerler jaǵynda. Aıtýlarynsha, halyq jumys istep, otbasyn asyraýy qajet.
«Al bizde jumys isteıtin kásiporyndar bar ma? Joq? Sondyqtan adamdar otyrady osy jerde, ómir súrý kerek», deıdi.
Bıyl retsiz saýda aımaqtaryna reıdter kúsheıtildi. Sanıtarlyq dárigerler muny mundaı satýshylardy baqylaý múmkin bolmaǵandyqtan deıdi. Olar kóbinese ekpe almaıdy jáne «Ashyq» baǵdarlamasyna qatyspaıdy.
Aldarqul Ahmetov, Shymkent qalalyq sanıtarlyq-epıdemıologııalyq baqylaý departamenti basshysynyń orynbasary: «Retsiz saýda oryndarynda sanıtarlyq erejeler normalary, satýshylardyń jeke gıgıenasy, saýda oryndarynyń talaptary árdaıym saqtalmaıdy. Retsiz saýda – bul zańsyz saýda, olar Ashyqqa qatysa almaıdy. Qaýly boıynsha olar Ashyq jobasy boıynsha jumys isteı almaıdy».
Retsiz saýda ıeleri kommýnaldyq qyzmetterlerge de bas aýrýǵa aınalyp otyr eken. Sebebi ol oryndarda qoqys kóptep jınalady. Jáne de, retsiz saýdagerler memleket qazynasyna salyq tólemeıdi.
