تۇركىتىلدەس مەملەكەتتەردىڭ ىنتىماقتاستىق كەڭەسىنىڭ VIII ءسامميتى ىستانبۇل قالاسىنىڭ وڭتۇستىك-شىعىسىندا ءمارمار تەڭىزىندە ورنالاسقان دەموكراتيا جانە بوستاندىق ارالىندا ءوتتى. القالى جيىنعا قازاقستان پرەزيدەنتىنەن باسقا ازەربايجان پرەزيدەنتى يلحام اليەۆ، قىرعىزستان پرەزيدەنتى سادىر جاپاروۆ، تۇركيا پرەزيدەنتى رەجەپ تايىپ ەردوعان جانە وزبەكستان پرەزيدەنتى شاۆكات ميرزيوەۆ قاتىستى. سونداي-اق سامميتكە باقىلاۋشى ەلدەردىڭ باسشىلارى تۇرىكمەنستاننىڭ پرەزيدەنتى گۋربانگۋلى بەردىمۇحامەدوۆ پەن ماجارستاننىڭ پرەمەر-ءمينيسترى ۆيكتور وربان قاتىناستى، دەپ حابارلايدى «ادىرنا» ءتىلشىسى اقورداعا سىلتەمە جاساپ.
قازاقستان پرەزيدەنتى تۇركىتىلدەس مەملەكەتتەردىڭ باسشىلارىمەن ىستانبۇل قالاسىندا جۇزدەسكەنىنە جانە رەجەپ تايىپ ەردوعانعا انادولى جەرىندە كورسەتكەن قوناقجايلىعى ءۇشىن شىنايى ريزاشىلىعىن ءبىلدىردى.
قاسىم-جومارت توقاەۆ قازاقستان، ازەربايجان، قىرعىزستان، وزبەكستان جانە تۇرىكمەنستان حالىقتارىن بيىلعى ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 30 جىلدىعىمەن قۇتتىقتاپ، بۇنىڭ تاريحي بەلەس ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
– ءبىز وسى كەزەڭدە ىرگەمىزدى بەكىتىپ، ەڭسەمىزدى تىكتەدىك. مەملەكەتتەرىمىزدىڭ اراسىنداعى دوستىق قاتىناستى نىعايتا تۇستىك. بيىلدىڭ وزىندە ەكى رەت باس قوسىپ، جوعارى دەڭگەيدە سامميت وتكىزدىك. بۇل – مىزعىماس باۋىرلاستىعىمىزدىڭ ايقىن كورىنىسى. قازاقتا «تورتەۋ تۇگەل بولسا، توبەدەگى كەلەدى» دەگەن ۇلاعاتتى ءسوز بار. وسى جەردە جينالعان ەلدەردىڭ جوعارى دەڭگەيدەگى وكىلدەرىنىڭ نيەتى ءتۇزۋ. ءبىز بارلىق مەملەكەتتەردى ىنتىماقتاستىققا شاقىرامىز، سوندىقتان بۇگىنگى باسقوسۋ تامىرى ءبىر، تاريحى ورتاق ەلدەردىڭ اۋىزبىرشىلىگىن ارتتىرا تۇسەرى ءسوزسىز، – دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.
مەملەكەت باسشىسى ەكى جىلدان بەرى اتالعان كەڭەسكە ءتيىمدى توراعالىق ەتىپ كەلە جاتقان ازەربايجان باسشىلىعىنا العىس ءبىلدىردى. سونداي-اق ولاردىڭ كەڭەس جۇمىسىن جانداندىرا تۇسۋگە زور ۇلەس قوسقانىن اتاپ ءوتىپ، الەمدى جايلاعان ىندەتكە قاراماستان، تۇركى كەڭىستىگىندە بىرقاتار جاقسى جاڭالىق بولعانىن ايتتى. تۇركىتىلدەس مەملەكەتتەر پاندەمياعا قارسى كۇرەستە كۇش بىرىكتىرۋ ءۇشىن العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ توتەنشە سامميت وتكىزدى، تۇركىستان قالاسى تۇركى الەمىنىڭ رۋحاني استاناسى اتاندى، سونداي-اق تاۋلى قاراباق ماسەلەسى دە بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ قارارىنا سايكەس وڭ شەشىمىن تاپتى. ەندى كەڭەستىڭ توراعالىعى تۇركيا رەسپۋبليكاسىنا وتەدى.
– انادولى ەلى بۇل مىندەتتى ابىرويمەن اتقارىپ، ىنتىماقتاستىعىمىزدى ودان ءارى نىعايتا تۇسەدى دەپ سەنەمىن. تۇتاس تۇركى جۇرتىن تاريحي تامىرلاستىق پەن ورتاق مۇددە بىرىكتىرەدى. ءبىز ءبىر-بىرىمىزگە ءاردايىم تىلەكتەسپىز، سىيلاستىعىمىز دا ەرەكشە. بۇگىنگى القالى جيىن – وسىنىڭ ايقىن دالەلى. تۇركى كەڭەسىنىڭ ىقپالى مەن بەدەلى جىل وتكەن سايىن ارتىپ كەلەدى. ءبىزدىڭ قۇرىلىمعا حالىقارالىق قاۋىمداستىق ەداۋىر قىزىعۋشىلىق تانىتۋدا. تۇركى الەمىنىڭ گەوساياسي الەۋەتىن ءتيىمدى پايدالانۋ كەرەك. بۇل ءبارىمىز ءۇشىن ماڭىزدى، – دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.
وسى جيىننىڭ قورىتىندىسى بويىنشا تۇركى كەڭەسىنىڭ ءۇشىنشى تاراپپەن ىنتىماقتاستىعى تۋرالى ەرەجەلەر قابىلدانباق. قازاقستان پرەزيدەنتى مۇنى ۋاقتىلى جانە زامان تالابىنا ساي ازىرلەنگەن قۇجات دەپ سانايدى.
قاسىم-جومارت توقاەۆ ۇيىمنىڭ جاھاندىق دەڭگەيدە لايىقتى ورنىن الاتىنىنا سەنىم ءبىلدىردى.
– مەنىڭ پىكىرىم بويىنشا ۇيىمىمىز، ەڭ الدىمەن، ەكونوميكالىق، گۋمانيتارلىق جانە ەكولوگيالىق ىنتىماقتاستىققا باسا ءمان بەرگەنى ءجون. ارىپتەستەرىم بۇل تۇجىرىممەن كەلىسەدى دەپ ويلايمىن. بىرلىگىمىز ءاردايىم بەكەم بولسىن، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.
قازاقستان پرەزيدەنتى قازىرگى كۇردەلى جاعدايدا سىن-قاتەرلەردى ەڭسەرىپ، ورنىقتى دامۋ ءۇشىن كۇش-جىگەر بىرىكتىرۋدىڭ، جاڭا تەحنولوگيالاردى يگەرۋ سالاسىندا ىنتىماقتاستىق ورناتۋدىڭ اسا ماڭىزدى مىندەت ەكەنىن ايتتى. قاسىم-جومارت توقاەۆ ۇيىمعا مۇشە مەملەكەتتەر جۇمىلا وتىرىپ، بىرلەسىپ ارەكەت ەتۋگە ءتيىس بىرنەشە ماڭىزدى باعىتتى اتادى.
– ءبىز جاڭارتىلاتىن قۋات كوزدەرىن دامىتا بەرەمىز. بۇل مىندەت «جاسىل ەكونوميكاعا» كوشۋ تۋرالى تۇجىرىمدامادا كورىنىس تاپتى. جوسپارلانعان شارالار 2060 جىلعا قاراي كومىرتەگىدەن ارىلۋعا جول اشادى. سونداي-اق، الداعى ون جىلدا پارنيكتى گاز شىعارۋدى 15 پايىزعا ازايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. وسىنىڭ اياسىندا ءبىز 2025 جىلعا دەيىن 500 مىڭ گەكتار جەرگە 2 ميلليارد ءتۇپ اعاش وتىرعىزۋدى جوسپارلاۋدامىز. بۇعان قوسا قازىر ەلىمىزدەگى جاڭارتىلاتىن قۋاتتىڭ ۇلەسىن 3 پايىزعا جەتكىزدىك. ونى 2030 جىلعا قاراي 15 پايىزعا دەيىن ارتتىرامىز. سول ماقساتپەن نۇر-سۇلتان قالاسىندا «جاسىل تەحنولوگيالار مەن ينۆەستيتسيالىق جوبالاردىڭ حالىقارالىق ورتالىعىن» اشتىق، – دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.
قاسىم-جومارت توقاەۆ سۋتەگى ەنەرگەتيكاسىن دامىتۋدى ەكىنشى ماڭىزدى ماسەلە رەتىندە اتادى. پرەزيدەنت الەمدە ونى «تازا» وتىننىڭ جاڭا ءتۇرى دەپ سانايتىنىن ايتا كەلىپ، قازاقستاندا جاسىل سۋتەگىنىڭ ونەركاسىپتىك كلاستەرىن قۇرۋعا مول مۇمكىندىك بار ەكەنىن اتاپ ءوتتى. وعان ەلىمىزدىڭ عىلىمي الەۋەتى دە، بىلىكتى ماماندارى دا جەتكىلىكتى.
– وسى ورايدا، ەلدەرىمىزدىڭ باستى عىلىمي مەكەمەلەرىن جۇمىلدىرىپ، حالىقارالىق كونسورتسيۋم قۇرۋدى ۇسىنامىن. بۇل قۇرىلىم سۋتەگىنى وندىرەتىن، ونى ساقتاپ، تاسىمالدايتىن جاڭا تەحنولوگيانى دامىتۋ ءۇشىن قاجەت. مۇندا عالىمدارىمىز باس قوسىپ، ءوزارا تاجىريبە الماسۋىنا بولادى، – دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
