جۇرسىڭدەر مە جالعان دۇنيەنى جالپاعىنان باسىپ؟...
- يا!...
جۇرسىڭدەر!...
تىرلىك پەن تىرشىلىكتىڭ اراسىن جالعاپ جۇرە دە بەرەرسىڭدەر، ولمەستەي بولىپ ءومىر سۇرەرسىڭدەر! ول انىق.
ءبىز دە توپىراق ۇستىندە تىرشىلىك ەتىپ كورگەنبىز.
ەەەە، بىلەسىڭدەر مە، ءبىز سەندەرگە بارمايمىز، سەندەر بىزگە كەلەسىڭدەر! سەندەر ءبىزدى ساعىناسىڭدار، ال ءبىز ءجاي عانا سەندەردى كۇتەمىز، سوڭعى جىلدارى سەندەردەن بىزگە كەلگەن ەلشىلەردىڭ قاراسى كوپ. سوعان قاراعاندا ءبىر كەساپاتتىڭ بولىپ جاتقانى انىق. تۋرا مىلتىقسىز مايدان دەرسىڭ! اشىق مايداندا - الاڭ جاۋىنگەردىكى. جاۋىنگەر دەمەكشى، جاۋىنگەر مەن قالامگەردىڭ ايىرماشىلىعىن بىلەسىڭدەر مە؟...
جاۋىنگەر نايزاسىمەن سىرتتان كەلگەن جاۋدى تۇيرەسە، قالامگەر ىشتەن شىققان دۇشپاننان دا، سىرتتان شاپقان جاۋدان دا قالامىن قىلىش، قاعازىن قالقان ەتىپ ەلىنە اراشا تۇسپەك. ءبىز سول قالامگەرلەر وكىلى ەدىك. قالامگەردى نەگە ايتىپ وتىر دەيسىڭدەر مە؟ جوعارىدا ايتقان كەساپات قوي. وسىنداي قيىن ساتتە ەلدىڭ مۇڭىن مۇڭداپ، جوعىن جوقتايتىن قالامگەر، حالىق پەن حان اراسىن جالعايتىن التىن كوپىر بولاتىن. قانە ولار؟... كەشەگى قارا ورمانداي قاپتاعان، قالامگەرلەردىڭ سارقىتىنان قالعاندارى شامالى-اۋ دەيمىن... "ادەبيەت - اردىڭ ءىسى". شىندىقتى ايتىپ شىرىلداپ، شىندىق وتىنا شىجعىرىلىپ جاتقان ەشكىمنىڭ اششى داۋىسى ەستي المادىم. ءبىز بىرەۋگە جاقپاساق بىلىمسىزدىكتەن ەمەس، مىنەزىمىزدەن جاقپاعان ەدىك. ءبىز شىندىقتى ايتىپ، شىنايى جازىپ ءسوز كيەسىنەن قورىققان ەدىك.
اشتىقتان، سوعىستان، شەشەك اۋرۋىنان، قۋعىن-سۇرگىننەن قىرىلعانىڭ از با ەدى قازاعىم !
ەل امان، جۇرت تىنىشتا دارىگەردىڭ ازىنان، ءدارىنىڭ جوعىنان قىناداي قىرىلۋ دەگەن نە ماسقارا؟ سوعىسسىز جارىلىس، سەلسىز سۋ باسقانى نەسى؟!...، ءتىپتى، ورتكە ورانعان نارەستەلەرگە ءبىر تامشى سۋ بۇركي الماۋلارىڭ نە دەگەن سۇمدىق ەدى؟!... ءبارى ءۇشىن سۇراۋ بولادى، ءبارى ءۇشىن جاۋاپ بەرەسىڭدەر!... دارالارى ءدۇبارا، تۇلعالارى توبىر بولعان قوعام-اي!...
تىرلىگىمدە وبلىستان وبلىسقا، مينيسترلىكتەن مينيسترلىككە تۇك بىتىرمەي كوشىپ-قونىپ جۇرگەن بىرەۋلەردى كورسەم، جايلى جەر ىزدەپ كولىن تاستاپ ۇشىپ-قونىپ جۇرگەن ۇيرەكتەرگە سۇڭقاردىڭ;
- "مىنا كوتەندەرىڭ امان بولسا، ونى دا ساسىتارسىڭدار" دەگەن ءاپسانا ەسىمە ءجيى ورالادى.
-تۋ، پاپ. قويىڭىزشى، بولدى... ءسىزدى "راحىمجان ارالىنان" كەزىكتىرەم دەپ ويلاعان جوق ەدىم. ءسىزدى ساعىنعاننان با، بالكىم جابىققاننان با وسى ارالدىڭ تۇراقتى تۇرعىنىنا اينالا باستاعاندايمىن، ودان دا
سىرلاسايىقشى پاپ...
-ارالىمدى يەسىز قالدىرماي كەلىپ جۇرگەنىڭ جاقسى ەكەن، راياجان. سەن ءجيى كەلگەنىڭمەن ءوزىم قۇرعان" راحىمجان پاتشالىعىنا" وتە سيرەك كەلەتىندى شىعاردىم. بالا كۇنگىدەي بۇل جاقتا جالعىز ەمەسپىن، سودان دا بولار...
- قوعام قاتەلىگىن جىپكە تىزگەندەي ەتىپ ايتۋدان ءسىز، تىڭداماۋدان قوعام جالىقپادى، پاپ. ايتارىڭىزدى ايتىپ، جازارىڭىزدى جازىپ كەتكەن جوق پا ەدىڭىز؟! تۇسىنەتىن جۇرت "باس" رومانىنداعى ماحامبەتتىڭ ەمەس، تۇتاس قازاقتىڭ باسىن تاپپاي جۇرگەنىن، «بەيبارىسىڭىزدان» ەر تۋعان ەلدىڭ قادىرىن ، «اباي سوت»، «جاڭگىر»، «سىرىم باتىر»، «مۇستافا شوقايىڭىزدان» قازاققا كىمدەردىڭ كەرەكتىگىن جەتەسىنە جەتكىزىپ-اق جازعانىڭىزدان ءتۇسىنۋى كەرەك ەدى عوي.
- تەنتەگىم-اۋ! تۇڭعىشىم- اۋ! ادام بار جەردە ارامدىق، مەملەكەت بار جەردە مەيىرىمسىزدىك، ۇلت بار جەردە ۇياتسىزدىق، ساتقىندىق بار بولا بەرەدى. مەنى قويا بەرشى ، اباي اتاڭ سوڭىنان ەرتە الماعان قازاق مەنىڭ شيمايىما شيراي قالادى دەپ پە ەدىڭ؟ اۋىزى بارلار ەمەس، اقىلى بارلار ايتۋ كەرەك. كۇرەسكەرلىك - دەگەن وسى. اتتەڭ!...
- پاپ، تۇتاس حالىق كۇرەسكەر بولىپ كەتسە ءتاتتى ءومىردى كىم سۇرەدى؟
كىم عاشىق بولادى؟
كىم ماقسات قويادى؟
كىم ارمان قۋادى؟!...
ءار ادامنىڭ ءوز تابيعاتى، ءوز جولى، ءوز تاعدىرى بار ەمەس پە؟...
- انالارىڭ اشىنعاننان الاڭعا شىقسا، قىزدارىڭ قىتىعىنان ايىرىلعاننان كوشە جاعالاپ كەتسە، ۇلدارىڭدا ۇلتشىلدىق قالماسا قانداي وت مىنەزدى تۇلعا، ەت جۇرەكتى ازامات ءتوزىمى تاۋسىلىپ، قاسقايىپ قارسى تۇرۋى مۇمكىن ەدى، ايتشى ماعان؟!
بولتىرىك شەشەن ەمەس، بلوگەردى، كەنەسارى ەمەس كوميكتەردى ءپىر تۇتىپ جۇرگەن جاستاردا قايدان ۇلتتىق مۇددە بولسىن؟!
عىلىم جولىن ۇيرەتەم دەپ شىبىن جانىن شىرقىراتىپ جۇرگەن ءبىر ازاماتتى كوردىڭ بە؟...
ءبارى بايۋدىڭ توتە جولىن ۇيرەتەمىز دەپ ءدۇبارا بولىپ ءجۇر...
- ويىڭىزدى بىلگىم كەلگەن، قوعامنىڭ بەينەسىن اينىتپاي ايتتىڭىز، وسى ارالدا جۇرگەنىم، بالكىم، سول ءبىر ورتادان الىستاعىم كەلگەنى بولار، پاپ.
- ەەەە، نەسىن ايتاسىڭ! ايتىپ تاۋىسۋ، كۇرەسىپ جەڭۋ مۇمكىن ەمەس زامان ورنادى، راياجان!
قيال بيىگىندە كەزىگىپ تە ساعىنىش ءشولىن باسۋعا بولادى ەكەن عوي، ءا، ەسەنسىڭ بە، قىزىم؟
- باسىمىز امان، پاپ. قىزدارىڭىز ءار اۋلەتتىڭ وتىن تۇتەتىپ وتىر. جيەندەرىڭىز ءوسىپ جاتىر. كىشكەنتاي ءماديىمنىڭ ءوزى ءسىزدىڭ سۋرەتىڭىزدى كورسە "اتام عوي",- دەپ ەنتەلەپ تۇرادى.
بىراق، ءوزىڭىزدىڭ قولداۋىڭىزعا مۇقتاج ەكەنمىن، سىرىمدى ايتاتىن، ءومىر سالماعىن بەل قايىسا بىرگە كوتەرەتىن، تۇيىققا تىرەلگەندە جول كورسەتەر ادام تابىلماي قينالعاندا سول باياعى بالا كۇنگىدەي ءسىزدى ىزدەيمىن، پاپ.
- ۋاقىتشا، ءبارى ۋاقىتشا، سونى ۇق. مەن دە سان رەت ادامدار اراسىندا ءجۇرىپ اداسقانمىن. تىرىلەر ىشىندە ءجۇرىپ تىرشىلىكتەن بەزگەن ساتتەرىمىز قانشاما بولدى!...
- پاپ، سىزگە قانشاما سىرىمدى ايتقىم كەلەدى، كول-كوسىر ەتىپ توككىم كەلەدى، بىراق وسىلاي قيال كەڭىستىگىندە بەتپە-بەت كەزىككەندە ءتىلىم بايلانادى دا تۇرادى. نەگە؟
- قىزىم، قۇسالىق دەگەن وسى. قۇلاق بارىندە بار، ءبارى ەستيدى، بىراق جۇرەكتەن وتكىزە المايدى، اۋىز بارىندە بار، ءبارى سويلەيدى، بىراق اقىل ەلەگىنەن وتكىزە المايدى. ءبىر سوزىمدە; -"وتىرىگىمىز جاراسىپ دوس بولىپ ەدىك، ورتاعا شىندىق ءتۇستى دە، اجىراتىپ جىبەردى",- دەگەنىم ەسىمدە، سىرىمىز جاراسىپ، شەر تارقاتار ەدىك، ومىرىمىزگە ءولىم اراعا ءتۇسىپ، اجىراتىپ جىبەردى، نە امال بار راياجان؟!...
- پاپ، ارالىڭىزعا ءجيى كەلىڭىزشى، ءجيى سىرلاسايىقشى، سىزگە ايتارىم دا، سىزدەن سۇرارىم دا كوپ. سانامدا مازمۇنسىز، ءمانسىز، جۇيەسىز ساۋالدار تولىپ جاتىر، تازارتقىم كەلەدى.
- مەن كەتتىم....
- توقتاشى، پاپ! سىرلارىم مەن جاۋاپسىز جۇرگەن ساۋالدارىم شە؟..، پاپ، توقتاڭىزشى!...
- ءسىز قاشان قوشتاسۋدى ۇيرەنەسىز؟
وسىمەن ءۇشىنشى رەت قوشتاسپاي كەتتىڭىز. ال مەن ءسىزدى قۇتتىقتاپ تا ۇلگەرمەدىم!...
اكەمە دەگەن ساعىنىشىم جانىمدى قيناپ، جۇرەگىمدى سىزداتقاندا ەرىكسىز قابىرعادا ىلىنگەن سۋرەتىڭىزگە قارايمىن... بۇل سۋرەتتى قىزىڭىز اينۇر (ايچۇرەگىم دەيتىنسىز) ءسىزدىڭ دۇنيەدەن وتكەنىڭىزگە 40 كۇن تولعان كۇنى قابىرعاعا ءىلىپ ەدى. ەسىمدە، سول كۇنى ءبارىمىز ءۇنسىز تاڭىرقاپ، جانارىمىزعا جاس تولعان بولاتىن. ول قولىنا قىل قالام ۇستاپ كورمەگەن، اللانىڭ قۇدىرەتى شەكسىز، قولىنا قالام الىپ ءبىر تۇندە اكەگە دەگەن ساعىنىشىن، قايعىسىن قاعاز بەتىنە تۇسىرگەن ەكەن. ول سۋرەتشى ەمەس، سوندا دا سۋرەتتە ءسىزدى سويلەتە العانداي ما؟... ءسىزدى ساعىنعاندا ءسىزدىڭ كوزدەرىڭىزگە ءۇنسىز قارايتىن بولدىم. كوزدەرىڭىز كەيدە مۇڭايىپ، كەيدە ۋايىمداپ، كەيدە ويلانىپ، قەيبىر كۇندەرى قاھارلانىپ، وت شاشىپ تۇرادى... جوق الدە بۇل سەزىم مەنىڭ كوڭىل-كۇيىمە قاراي وزگەرىپ تۇرا ما ەكەن؟... ۇرلانىپ، تاعى دا كوزدەرىڭىزگە قارايمىن. مەنى بايقامايسىز، باسقاشا ءبىر تەرەڭ ويعا شومىپ كەتكەندەيسىز بە؟... سارعايعان ساعىنىشىم ساپ-سارى جاپىراقتاي ءۇزىلىپ ءتۇستى...كوزدەرىڭىز سويلەپ قويا بەردى...
ءسىزدىڭ پورتىرەتىڭىزگە قاراپ ىشتەي وسىنداي كۇي كەشتىم. ءسىز جاۋاپ قاتقانداي بولدىڭىز، ءتىپتى قۇلاعىما ءۇنىڭىز ەستىلدى. ەگەر دە ومىردە جولىققانىمىزدا، كوڭىلىڭىز تولماعان وسى قوعامنىڭ قاسىرەتىن تۋرا وسىلاي ايتىپ بەرەر ەدىڭىز-اۋ!... مەن راسىمەن راحىمجان ارالىنىڭ تۇراقتى، قيالشىل تۇرعىنى بولا باستاعاندايمىن. قۇتتىقتاپ تا ۇلگەرمەدىم.
تۋعان كۇنىڭىزبەن، پاپ!...
رايا وتارباەۆا،
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
