ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتىڭ جالپى قازاقستانعا كەرى اسەرى جايلى ءسان مارتە ساراپشىلار ايتىپ تا، جازىپ تا كەلەدى. ءبىرى ونىڭ ساياسيلانىپ كەتۋىنەن ساقتانۋ كەرەك دەسە، ەندى ءبىرى وداق اياسىندا قازاقاستان ۇلكەن شىعىندارعا تاپ بولۋدا دەپ دابىل قاعىپ جاتىر. ءبىر قىزىعى ەندى اتالمىش وداقتى سىلتاۋراتىپ، قازاقستاننىڭ ىشكى ماسەلەسىن سىرتقا شىعارىپ، رەسەيدەن كومەك سۇرايتىندار سانى ارتقان سىڭايلى. 2021 جىلدىڭ اقپانىندا قازاقستاندىق كاسىپكەرلەر رەسەي بيلىگىنە حات جازىپتى. 6 اي بۇرىنعى حاتتى رەسەيلىك الەۋمەتتىك جەلى قولدانۋشىلارى ەندى تالقىلاپ جاتىر. «مەتالل سىنىقتارىن، ءوندىرىس پەن تۇتىنۋ قالدىقتارىن وڭدەيتىن كاسىپورىنداردىڭ ۇلتتىق ءوزىن-ءوزى رەتتەيتىن ۇيىمى» قاۋىمداستىعىنىڭ ديرەكتورى كوۆشەۆنىي ۆيكتور ۆيكتوروۆيچ پەن «ەكىنشى رەتتىك مەتاللۋرگيا ونەركاسىپشىلەرىنىڭ رەسپۋبليكالىق وداعى» قاۋىمداستىعىنىڭ توراعاسى ۆلاديمير ياكوۆلەۆيچ دۆورەتسكي رەسەي پرەمەرى ميشۋستينگە مۇڭىن شاعىپ، حات جازىپتى. حاتتىڭ ءمانى بىلاي. قوس كاسىپكەر ميشۋستينگە «قۇرمەتتى ميحايل ۆلاديميروۆيچ!» دەپ سىپايى نەگىزدە ءسوز باستاپ، قىسقارتىپ العاندا كەلەسىدەي ءماتىندى جازعان.
«ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق (بۇدان ءارى - ەاەو) شەڭبەرىندە ەكونوميكالىق قارىم -قاتىناستىڭ تابىستى دامۋىنا مۇددەلى قازاقستان مەن رەسەي كاسىپكەرلەرى وزەكتى ماسەلەلەرگە نازار اۋدارۋدى جانە ءوز قۇزىرەتىڭىز شەگىندە ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كەڭەستىڭ شەشىمىنىڭ ورىندالۋىنا كۇش سالۋدى سۇرايدى.
2020 جىلدىڭ اقپان ايىنان باستاپ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ مينيسترلىگى ءتۇستى جانە قارا مەتالداردىڭ سىنىقتارى مەن قالدىقتارىن ەكسپورتتاۋعا تولىق تىيىم سالۋ تۋرالى باستامانى جۇزەگە اسىرۋعا تىرىسۋدا. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋماعى. كاسىپكەرلەر وكىلدەرىمەن قوعامدىق تالقىلاۋلار مەن كونسۋلتاتسيالاردان، سونداي-اق وداقتىق كەلىسىم نورمالارىنا ايقىن قايشىلىقتان كەيىن، مينيسترلىك سىنىقتاردىڭ ەكسپورتىنا تىيىم سالىنبايتىنىن حابارلادى.
الايدا، 2020 جىلدىڭ مامىر ايىنىڭ ورتاسىنان باستاپ، قانداي دا ءبىر نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكت بولماعاندىقتان، قتج قازاقستان رەسپۋبليكاسىنان تىس جەردە سىنىقتاردى جونەلتۋ ءۇشىن اۆتوكولىكتەردى بەرۋدى توقتاتتى. كەيىننەن قتج ەكسپورتقا جىبەرىلگەن قارا جانە ءتۇستى مەتالداردىڭ قالدىقتارى مەن قالدىقتارى بار ۆاگونداردى تاسىمالداۋعا قابىلداۋعا تىيىم سالاتىن №39 بۇيرىعىن قابىلداۋ ارقىلى مۇنداي تىيىم سالۋدى زاڭداستىرۋعا تىرىستى. بۇل بۇيرىق ىشكى قۇجات بولىپ تابىلادى جانە زاڭدىق نەگىزى جوق.
ەاەو ەلدەرىنىڭ ۋاكىلەتتى مەملەكەتتىك ورگاندارىمەن جۇرگىزىلگەن مونيتورينگ پەن بىرقاتار كونسۋلتاتسيالاردان كەيىن، ەەك قازاقستان رەسپۋبليكاسىنان قارا جانە ءتۇستى مەتالداردىڭ سىنىقتارى مەن قالدىقتارىن ەكسپورتتاۋعا شەكتەۋلەر بار ەكەنىن راستادى.
ۇكىمەت باسشىلارى دەڭگەيىندە ەۋرازيالىق ۇكىمەتارالىق كەڭەستىڭ 2020 جىلعى 4 جەلتوقسانداعى ماسەلەنى قايتا قاراۋ كەزىندە ەەك القاسىنىڭ №125 شەشىمىندە كورسەتىلگەن توسقاۋىلدىڭ بارىن راستاۋىمەن اياقتالدى. ەاەو-عا مۇشە ەلدەردىڭ ۇكىمەت باسشىلارى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتىنە وسى شەكتەۋلەردى الىپ تاستاۋدى جانە ەاەو-عا مۇشە مەملەكەتتەرگە سىنىقتاردى كەدەرگىسىز جەتكىزۋدى قايتا باستاۋدى ۇسىندى. ەاەو-عا مۇشە مەملەكەتتەر قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءوز مىندەتتەمەلەرىن ورىنداۋىن باقىلاۋعا جانە ەەك-كە حابارلاۋعا شەشىم قابىلدادى. 2021 جىلدىڭ 1 اقپانىنداعى جاعداي بويىنشا قازاقستان رەسپۋبليكاسى شەكتەۋلەردى جويعان جوق. مەتال سىنىقتارى ساۋداسى قالپىنا كەلتىرىلمەدى.
2020 جىلى قازاقستان رەسپۋبليكاسى رەسەي فەدەراتسياسىنا ءتۇستى جانە قارا ءتۇستى مەتالل سىنىقتارىن جەتكىزۋگە شەكتەۋلەر ەنگىزگەننەن بەرى قازاقستان كاسىپكەرلەرى 500 مىڭ توننادان ءونىمدى جەتكىزبەگەن. كاسىپكەرلەردەن قتج تاراپىنان ۆاگون بەرۋدەن باس تارتۋ شەشىمىن الىپ تاستاۋعا 200-دەن استام وتىنىشتەر تىركەلگەن. جوعالعان تاۋار اينالىمى 15 ميللياردتان استام تەڭگەنى قۇرادى.
ءبىز ەنگىزىلگەن شەكتەۋلەر مەن تىيىمداردىڭ قازاقستاننىڭ قارا جانە ءتۇستى مەتالدار تاپشىلىعىنا ەش قاتىسى جوق ەكەنىن جاۋاپكەرشىلىكپەن مالىمدەيمىز. سەبەبى قازاقستاننىڭ ىشكى نارىعى تولىعىمەن قامتاماسىز ەتىلگەن. قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا جىل سايىنعى سىنىقتاردىڭ شىعارىلۋى 5 ملن توننا دەڭگەيىندە. رەسپۋبليكانىڭ مەتاللۋرگيالىق زاۋىتتارىنىڭ ماكسيمالدى شىعىنى 1,4 ميلليون توننادان اسپايدى. 2019 جىلعى مالىمەتتەر بويىنشا رەسەي فەدەراتسياسىنا مەتال سىنىقتارىنىڭ ەكسپورتى 1,097 ملن توننانى قۇراعان.
بۇل جاعداي رەسەي، قازاقستان جانە ەاەو ەلدەرىنىڭ ەكونوميكاسىنا زيان كەلتىرەدى، سونىمەن قاتار بەلگىلەنگەن نورمالاردى، اتاپ ايتقاندا، 2014 جىلعى 29 مامىرداعى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق تۋرالى شارتتىڭ 28-بابىنىڭ 3-تارماعىن ورەسكەل بۇزادى.
ەەك القاسى شەشىمدەرى، سونداي-اق قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ شەكتەۋلەردى الىپ تاستاۋ تۋرالى كەپىلدىكتەرىنىڭ بولۋىنا قاراماستان، قازاقستاندىق لوببيستەر ەاەو شەڭبەرىندە مەتالل سىنىقتارىنىڭ ەركىن ساۋداسىنا ءساتتى كەدەرگى جاساۋدا. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەمەر-ءمينيسترى اسقار ءماميننىڭ بۇيرىعى ءىس جۇزىندە ورىندالماي كەلەدى.
وداقتىڭ بارلىق مۇشەلەرى جەرگىلىكتى لوببيستەردى ءۇشىن قويىلعان شەكتەۋلەر ءبىر جاققا قىسقا مەرزىمدى پايدا اكەلەتىنىن ءتۇسىنۋى ماڭىزدى. ۇزاق مەرزىمدى پەرسپەكتيۆادا كەز كەلگەن كەدەرگىلەر زاڭسىز شەكتەۋلەر ەنگىزە وتىرىپ، ەاەو-عا مۇشە ەلدەردىڭ ەكونوميكاسىنا، سونداي-اق ەلدىڭ وزىنە ەلەۋلى زيان كەلتىرەدى.
جوعارىدا ايتىلعانداردى ەسكەرە وتىرىپ، سىزدەن، قۇرمەتتى ميحايل ۆلاديميروۆيچ، ءبىزدىڭ ەلدەر اراسىنداعى ساۋداعا قاتىستى قولدانىستاعى شەكتەۋلەردىڭ جاعدايىنا ارالاسۋدى، ءتۇستى جانە قارا مەتالداردىڭ قالدىقتارى مەن سىنىقتارىنىڭ ءوزارا ساۋداسىندا كەدەرگىلەردى جويۋعا كۇش سالۋدى سۇرايمىز» دەپتى.
ارينە، دەموكراتيالىق قوعامدا كىمنىڭ كىمگە حات جازعانى ماڭىزدى ەمەس شىعار. الايدا كومەكتى ءوز بيلىگى تۇرعاندا، وزگە ەلدىڭ بيلىگىنەن سۇراۋ قانشالىقتى دۇرىس؟! قازاقستان كسرو قۇرامىندا ەمەس، ورتالىق تا ماسكەۋ بولىپ تۇرعان جوق. ءوز بيلىگى ءوز قولىنداعى ەل. كاسىپكەرلەردىڭ قازاقستان بيلىگىنەن كومەك سۇراماي، رەسەي باسشىلىعىنا حات جازۋى دا قىزىق...
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
