سىبايلاس جەمقورلىق — مەملەكەتتىك قۇرىلىمداردىڭ ەكونوميكا اياسىندا قىلمىستى قۇرىلىمدارمەن قايناسۋى

1954
Adyrna.kz Telegram

جەمقورلىق-ياعني بۇل ساتىپ الۋ دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. بۇل مەملەكەتتىك باسقارۋ قۇرىلىمدارىنداعى لاۋازىمدى قىزمەتكەرلەردىڭ وزدەرىنە تاپسىرىلعان قىزمەت مۇمكىندىكتەرىن جەكە باستارىنىڭ پايداسى مەن مۇددەسى ءۇشىن پايدالانۋ ماقساتىندا جاساعان قوعامعا قاۋىپتى قىلمىستىڭ ءىس-ارەكەتتەرى. جەمقورلىقتىڭ جالپىلاما بەلگىلەرى: لاۋازىمدى ادامنىڭ ءوزىنىڭ نەمەسە دەلدال ارقىلى پارا بەرۋشىنىڭ نەمەسە ونىڭ وكىلى بولعان ادامنىڭ پايداسىنا جاساعان ءىس-ارەكەتى ءۇشىن اقشا، باعالى قاعازدار، وزگەدە مۇلىك، مۇلىك قۇقىعى نەمەسە مۇلىك سيپاتىنداعى پايدا تۇرىندە پارا الۋ، تۋىستىق، جەرلەستىك ت.ب جاقىندىقتارىنا بايلانىستى قىزمەتكە رەتسىز قابىلداۋ جانە كوتەرمەلەۋ، سونداي-اق، مەملەكەتتىك جانە قوعامدىق مۇلىكتەردى تالان-تاراجعا سالۋ.

مەملەكەتتە جەمقورلىقتىڭ بەل الۋى كولەڭكەلى ەكونوميكانىڭ پايدا بولىپ، ەكونوميكالىق ءوسۋ قارقىنىنىڭ تەجەلۋىنە جانە الەۋمەتتىك، ساياسي شيەلەنىستەردىڭ اسقىنۋىنا ۇرىندىرادى. سونىمەن قاتار جوعارعى لاۋازىمدى مەملەتتىك قىزمەتكەلەر جاپپاي جەمقورلىققا سالىنعان جاعادايدا قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى ولاردى جاساعان قىلمىستارى ءۇشىن قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتا المايتىن جاعداي قالىپتاستىرادى.

سىبايلاس جەمقورلىق — مەملەكەتتىك قۇرىلىمداردىڭ ەكونوميكا اياسىندا قىلمىستى قۇرىلىمدارمەن قايناسۋى، سونداي-اق مەملەكەتتەردەگى لاۋازىمدى ادامداردىڭ، قوعامدىق جانە ساياسي قايراتكەرلەردىڭ ساتىلعىشتىعى، پاراقورلىعى قازاقستاندا سونداي-اق سىبايلاس جەمقورلىق ءۇشىن قىلمىستىق، تارتىپتىك، اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىكتى رەتتەيتىن ارنايى نورماتيۆتىك – قۇقىقتىق اكتىلەر دە قابىلدانادى. ولارعا «مەملەكەتتىك قىزمەت تۋرالى» (1995) جانە «سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس تۋرالى» (1998) قر زاڭدار جاتادى. سونىمەن قاتار وسى سالاداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى حالىقارالىق اكتىلەر دە بار.

«سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل» تۋرالى زاڭ تالابىنىڭ اياسىندا جەمقورلىققا قارسى ءىس-ارەكەتتەر ءار سالادا جۇزەگە اسىرىلۋدا. سىبايلاس جەمقورلىقپەن كۇرەستى جەكە قاراۋ مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان، كەز-كەلگەن ورتادا پارا بەرۋ مەن پارا الۋدىڭ جولىن كەسۋدە قوعام بولىپ بەلسەندىلىك تانىتۋىمىز كەرەك.

جەمقورلىق مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ءتيىستى قىزمەت اتقارۋىنا كەرى اسەرىن تيگىزىپ، بەدەلىنە نۇقسان كەلتىرەدى، زاڭدى قاعيدالاردى تەرىسكە شىعارىپ، ازاماتتاردىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇقىقتارى مەن زاڭدى مۇددەلەرىنىڭ بۇزىلۋىنا تۇرتكى بولادى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل تۋرالى» زاڭىنا سايكەس سىبايلاس جەمقورلىقپەن كۇرەستى بارلىق مەملەكەتتىك ورگاندار مەن وندا قىزمەت اتقاراتىن لاۋازىمدى تۇلعالار جۇرگىزۋى ءتيىس. مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ، ۇيىمداردىڭ، جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋ ورگاندارىنىڭ باسشىلارى ءوز وكىلەتتىگى شەگىندە كادر، باقىلاۋ، زاڭگەرلىك جانە وزگە دە قىزمەتتەرىن تارتا وتىرىپ، زاڭ تالاپتارىن ورىندالۋىن قامتاماسىز ەتۋگە مىندەتتى.

سىبايلاس جەمقورلىق ارەكەتتەرى بويىنشا ءتيىستى شارا قولدانۋدىڭ نەگىزى-ول ازاماتتاردىڭ ارىز-شاعىمى مەملەكەتىمىزدىڭ ءاربىر ازاماتى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسياسىن جانە زاڭدارىن ساقتاۋعا، باسقا ادامداردىڭ قۇقىقتارىن بوستاندىقتارىن، ابىرويى مەن قادىر قاسيەتىن قۇرمەتتەۋگە مىندەتتى.

ءبىزدىڭ ەلىمىزدە قازىرگى زامانعى سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى زاڭناما جۇمىس ىستەۋدە، ونىڭ نەگىزى «سىبايلاس جەمقولىققا قارسى كۇرەس تۋرالى» جانە «مەملەكەتتىك قىزمەت تۋرالى» زاڭدار بولىپ تابىلادى، بىرقاتار باعدارلامالىق قۇجاتتار ىسكە اسىرىلۋدا، مەملەكەتتىك قىزمەت جانە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل سالاسىنداعى فۋنكتسيونالدى كەشەندى تۇردە ىسكە اسىراتىن ارنايى ۋاكىلەتتى ورگان قۇرىلدى، سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى قىزمەت سالاسىنداعى حالىقارالىق ىتىماقتاستىق بەلسەندى جۇزەگە اسىرىلۋدا.

 

پىكىرلەر