بالانى ورىس مەكتەبىنە بەردىڭ بە، ول بالا قايتىپ قازاق بولمايدى!

2873
Adyrna.kz Telegram
مەن – الىس-جاقىن شەتەلدەردە 18 جىل جۇمىس ىستەپ، سونان كەيىن قازاقستانعا قايتا ورالعان قازاقپىن. سونداعى ايتپاعىم – بىزدەگى كەيبىر «ماسەلەلەر» تۋرالى.
شەتەلدە ءبارى اشىق، ءبارى جاريا ىستەلەدى عوي. ماسەلەن، ۇيدەگى ءبىر بالامىز وتە قورقاق دەلىك. «بالامىز تىم قورقاق…» دەيمىز دە، ءوزىمىز جايباراقات جۇرە بەرەمىز. ال شەتەلدە الگى بالانى پسيحولوگقا، دارىگەر-عالىمعا الىپ بارادى. ويتكەنى، قورقاقتىق – اۋرۋ. اۋىر دەرت.
شەتەلدە جۇرگەنىمدە وسى شە­تەلدىكتەردىڭ ەلگەزەكتىگىنە تالاي رەت تاڭعالدىم. ەگەر جاپو­نيا­دا جاپون بالالارى جاپون ءتىلىن بىلمەي، وزگە تىلدە سويلەي باستاسا (ارينە، جاپو­نيا بۇعان ەشۋاقىتتا جول بەر­مەيدى! مەن مۇنى تىلگە تيەك رە­تىندە الىپ وتىرمىن), سول كۇنى-اق بۇكىل جاپونيادا دابىل قاعىلادى. بۇل نە؟ بۇل قانداي قۇبىلىس؟ بۇل نەدەن شىققان؟ جاپون بالاسىنىڭ جاپون ءتىلىن بىلمەۋى دەگەن نە سۇمدىق؟ مەم­لەكەت قايدا قاراپ وتىر؟ ۇكىمەت شە؟ نە كەرەك، بۇل ماسەلە بۇگە-شىگەسىنە دەيىن تەكسەرىلىپ، مەملەكەت تاراپىنان ءتيىستى شارا قولدانىلادى. ال بىزدە شە؟ وت­باسىن بىلاي قويىڭىز، تۇتاس اۋىل، تۇتاس اۋدان، تۇتاس وبلىس قازاقشا سويلە­مەسە دە ەشتەڭە دەمەيمىز.
گەرمانيادا ءدال قازىر 8 ميل­ليونعا جۋىق تۇرىك تۇرادى. بۇلاردىڭ دەنى – قارا جۇ­مىسشى­لار. بىراق، گەرمانيا ۇكىمەتى «بىزدە 8 ميلليون تۇرىك تۇرا­دى عوي، بۇلارعا ءوز تىلىندەگى مەكتەپ، گازەت-جۋرنال، مادەني ورتالىق اشىپ بەرەيىك» دەگەن ەمەس. دەگە­نىڭىز نە، سول 8 ميلليون تۇرىك تاراپىنان وسىنداي ۇسىنىستار بولعان كەزدە، وعان قاتاڭ تىيىم سالىپ، تۇرىكتەردى ەندىگارى اۋزىن اشپايتىنداي ەتىپ تاستايدى. ال ەندى ءبىز ءتۇرلى ۇلتتاردىڭ مادەني ورتالىق­تارىن، مەكتەپتەرىن اشىپ تاستادىق. بۇل قاي مىرزاسىنۋ؟
شەتەلدە جۇرگەنىمدە، ءاسى­رەسە، «ورىس تىلىندە جازاتىن قا­زاق جازۋشىسى» دەگەندى شەتەل­دىك ارىپتەستەرىمە تۇسىندىرە الماي-اق قويدىم عوي. سونان كەيىن ولار ءمان-جايدى سۇرايدى. مەن تۇگەل ايتىپ شىعام. سودان سوڭ ولار «ە،ە، ونداي جازۋشىنى ورىس جازۋشىسى» دەپ اتاساڭدار دا بولادى عوي. جازۋشىنىڭ ۇلتىن انىقتايتىن نە؟ ءتىلى. ءتىل – جازۋشىنىڭ قاي ۇلتتان ەكەندىگىن بىلدىرەتىن بىردەن-ءبىر شارت. كىمدە-كىم قاي ۇلتتىڭ، ەلدىڭ مادەنيەتىن ويى مەن بويىنا كوبىرەك سىڭىرسە، ول سول تىلدە جازادى. ورىس تىلىندە جازا ما، ول – ورىس جازۋشىسى. جانە دە ول سول جازعانىمەن، از دا بولسا ورىس ادەبيەتىنىڭ، ورىس ءتىلىنىڭ، ورىس مادەنيەتىنىڭ اياسىن كە­ڭەيتتى. سوعان ۇلەس قوستى. دەمەك، ول – ورىس جازۋشىسى. ونى «قازاق جازۋشىسى» دەپ نەگە وزدەرىڭدى وزدەرىڭ الدايسىڭ­دار؟» دەيتىن. قازىر قاراپ وتىرسام، سولاردىكى دۇرىس ەكەن.
ال ءبىز ءالى كۇنگە دەيىن ورىس ءتىلىن، ورىس ادەبيەتىن، ورىس مادەنيەتىن، ورىس ونەرىن دامىتىپ جۇرگەن قازاقتاردى «قازاق جازۋشىسى»، «قازاق مادەنيەت­تانۋشىسى» جانە ت.ب. دەپ ءوزى­مىز­دى دە، وزگەنى دە الداپ ءجۇرىپپىز.
بالانى ورىس مەكتەبىنە بەردىڭ بە، ءبىتتى، ول بالا قايتىپ قازاق بولمايدى. ولە-ءول­گەنشە ورىس ءتىلىنىڭ، ورىس مادەنيەتىنىڭ ءمۇد­دەسىن كوزدەپ وتەتىن بولادى. ءبىز بايعۇس ەڭ بولماسا وسىنى دا ايتا المايمىز عوي. ال شەتەلدە مۇنىڭ ءبارى اشىق، جاريا ايتىلادى. ءبىز دە وسىنداي اشىق­تىققا، جاريا­لىلىققا قاشان قول جەتكىزەر ەكەنبىز؟
ساعادات سىرىمۇلىنىڭ 
فەيسبۋك پاراقشاسىنان
پىكىرلەر