تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ «رۋحاني جاڭعىرۋ: بولاشاققا باعدار» اتتى باعدارلاماسىنان باستاۋىن الاتىن رۋحاني جاڭعىرۋ باعىتىنداعى جوسپارلى دا جۇيەلى جۇمىستار وڭىرىمىزدە دە وزىندىك ورنەگى مەن ءورىسىن تابۋدا. ءوز كەزەگىندە مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىندە جاريالانعان «تاۋەلسىزدىك بارىنەن دە قىمبات» تاقىرىبىنداعى ماقالاسىندا دا وسى ءۇردىستى ودان ءارى جالعاستىرىپ، ونى وتكەن تاريمىزبەن ساباقتاستىرا وتىرىپ، جاڭاشا زەرتتەپ-زەردەلەۋ توڭىرەگىندە كەلەلى اڭگىمە قوزعالىپ، ورامدى وي تاستالدى. وسىعان وراي، اتقارىلاتىن مىندەتتەر ناقتىلانىپ، تاپسىرمالار دا بەرىلدى.
ح.دوسمۇحامەدوۆ اتىنداعى اتىراۋ ۋنيۆەرسيتەتىندە «اتىراۋ وبلىسى تاريحىنىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى» تاقىرىبىندا ۇيىمداستىرىلعان «دوڭگەلەك ۇستەلدى وسى باعىتتاعى تاعىلىمدى شارالاردىڭ ءبىرى رەتىندە اتاۋعا بولار ەدى. شارانى ۋنيۆەرسيتەت رەكتورى سالامات يدريسوۆ كىرىسپە سوزبەن اشتى.
ول پرەزيدەنت تاپسىرماسىنا سايكەس، بولاشاقتا اتىراۋ وبلىسى تاريحىنىڭ ءۇش تومدىعىن شىعارۋ كوزدەلىپ وتىرعانىن جەتكىزدى. ءبىلىم جىنە عىلىم مينيسترلىگى بەكىتكەن، مەملەكەتتەن قارجىلاندىرىلاتىن بۇل جوبانىڭ ۇيلەستىرۋشىسى ش.ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتى بولسا، وعان ح.دوسمۇحامەدوۆ اتىنداعى اتىراۋ ۋنيۆەرسيتەتى مەن اباي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ (الماتى قالاسى) تاريحشى-عالىمدارى، جەرگىلىكتى ولكەتانۋشىلار دا قاتىسىپ، قولتاڭبالارىن قالدىرىپ، ۇلەستەرىن الادى. وسى تۇرعىدا، تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى زيابەك قابىلدينوۆ جاڭا جوبانىڭ ماقسات-مازمۇنىمەن تانىستىرىپ، تولىققاندى تۇسىنىك بەردى.
- جوبا بويىنشا بولاشاقتا جارىق كورەتىن بۇل ءۇش تومدىق ەڭبەكتىڭ «تاس داۋىرىنەن ءحVىىى عاسىردىڭ باسىنا دەيىنگى سولتۇستىك كاسپي ايماعى» دەپ اتالاتىن ءبىرىنشى تومى «ەجەلگى داۋىردەن حVIII عاسىردىڭ باسىنا دەيىنگى سولتۇستىك كاسپي ايماعىن زەرتتەۋدىڭ تەوريلىق-مەتودولگيالىق نەگىزدەرى»، «ەجەلگى داۋىردەگى سولتۇستىك كاسپي ايماعى»، «تەمىر داۋىرىندەگى سولتۇستىك كاسپي ايماعى»، «تەمىر داۋىرىندەگى سولتۇستىك كاسپي ايماعى»، «V-حIII عاسىرلارداعى سولتۇستىك كاسپي ايماعى»، «سولتۇستىك كاسپي ايماعىن مەكەندەگەن رۋ-تايپالار»، «ءحىىى-حV» عاسىردىڭ باسىنداعى سولتۇستىك كاسپي ايماعى»، «نوعاي ورداسى»، «ءحVىى-ءحVىىى عاسىردىڭ باسىنداعى گۋرەۆ قالاسى» تاراۋلارىنان تۇرادى.
- ەڭبەكتىڭ ەكىنشى تومى «جاڭا زامانداعى اتىراۋ ايماعى ء(حVىىى-حح عاسىردىڭ باسى» دەپ اتالادى. مۇندا «اتىراۋ ءوڭىرىنىڭ جاڭا كەزەڭىن زەرتتەۋدىڭ تەوريالىق-مەتودولگيالىق نەگىزى»، «حVىىىعاسىردىڭ باسىنداعى اتىراۋ ايماعى»، «ءحVىىى عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسىنداعى اتىراۋ ايماعى»، «ءحVىىى-ءحىح عاسىرلارداعى ايماق حالقىنىڭ كۇندەلىكتى ءومىرى»، «ءبىرىنشى جارتىسىنداعى اتىراۋ ايماعى»، «ءحىح عاسىردىڭ ءبىرىنشى جارتىسىنداعى رەسەي يمپەرياسىنىڭ وتارلاۋ ساياساتىنا قارسى وڭىردەگى ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىستەر»، «ءحىح عاسىرداعى ولكە مادەنيەتى»، «رەسەي يمپەرياسى تۇسىنداعى اتىراۋ ايماعى»، «ءحىح عاسىردىڭ سوڭى مەن حح عاسىردىڭ باسىنداعى اتىراۋ ايماعى»، «حح عاسىردىڭ باسىنداعى اتىراۋ ايماعىنىڭ مادەنيەتى» تاراۋلارى قامتىلادى.
- ال كىتاپتىڭ ءۇشىنشى تومىنا «حح-ءححى عاسىردىڭ باسىنداعى اتىراۋ وبلىسى» اتاۋى بەرىلگەن. وعان «اتىراۋ ءوڭىرىنىڭ كەڭەستىك جانە تاۋەلسىز كەزەڭدەرىن زەرتتەۋدىڭ تەوريالىق-مەتودولگيالىق نەگىزدەرى»، «ءبىرىنشى دۇەيەجۇزىلىك سوعىس پەن 1916 جىلعى ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىسى كەزىندەگى اتىراۋ ءوڭىرى»، «»قازاقستاننىڭ باتىس وڭىرىندەگى الاش قوزعالىسى»، «اتىراۋ وبلىسى رەۆوليۋتسيالىق بەتبۇرىستار كەزەڭىندە (1917-1920)»، «1920-1930 جىلدارداعى ، ءوڭىرى»، «ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس جىلدارىنداعى گۋرەۆ وبلىسى»، «1946-1990 جىلدارداعى گۋرەۆ وبلىسى»، «تاۋەلسىزدىك جىلدارىنداعى اتىراۋ» تاراۋلارى ەنگەن.
ايتا كەتۋ كەرەك، بۇل تاراۋلاردىڭ ارقايسىسى بىرنەشە تاقىرىپقا بولىنگەن. مۇنىڭ ءوزى سايىپ كەلگەندە، ولكە تاريحىن تۇتاستاي قامتىپ، ونىڭ ءاربىر كەزەڭىن جاڭاشا كوزقاراس، پايىم مەن تۇجىرىم تۇرعىسىنان ەگجەي-تەگجەيلى زەرتتەپ-زەردەلەپ، وسى تاقىرىپتار توڭىرەگىندە وسىعان دەيىنجازىلعان عىلىمي ەڭبەكتەردى قايتادان قاراپ، تولىقتىرىپ، بۇگىنگى زامان تالابىنا ساي باعالاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. وسى ورايدا، «دوڭگەلەك ۇستەلگە» قاتىسۋشى تاريحشى عالىمدار تانىستىرىلىپ وتىرعان جوباعا قاتىستى ورامدى وي، ۇتىمدى ۇسىنىس، پايىمدى پىكىرلەرىمەن ءبولىستى.
