ماجىلىستە سىرتتان نەگىزسىز قارىز العانى جانە ونى ۋاقىتىندا يگەرمەگەنى ءۇشىن ءبىرىنشى باسشىلاردى جاۋاپقا تارتۋدى كوزدەيتىن زاڭ جوباسى تالقىلانۋدا. بۇل تۋرالى تومەنگى پالاتانىڭ توراعاسى نۇرلان نىعماتۋلين مالىمدەدى، دەپ حابارلايدى “ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى Sputnik قازاقستان سايتىنا سىلتەمە جاساپ.
بۇگىن ماجىلىستە 2020 جىلعى رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ اتقارىلۋى تۋرالى ەسەپ تىڭدالدى. سۇراق-جاۋاپ بارىسىندا دەپۋتات ارتۋر پلاتونوۆ قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك قارىزىنىڭ كوبەيۋىنە الاڭداۋشىلىق ءبىلدىردى.
ايتۋىنشا، 2020 جىلى ۇكىمەت بيۋدجەت تاپشىلىعىن قارجىلاندىرۋ ءۇشىن سىرتتان تاعى قارىز العان. سالدارىنان قازاقستاننىڭ مەملەكتتىك قارىزى اجەپتاۋىر ءوسىپ، 20,6 تريلليون تەڭگەنى نەمەسە ءجىو-ءنىڭ 29,4 پروتسەنتىن قۇرادى.
"جاڭا بيۋدجەتتىك ساياسات تۇجىرىمداماسىندا مەملەكەتتىك قارىز ءجىو-ءنىڭ 27 پروتسەنتىنەن اسپاۋعا ءتيىس دەپ كورسەتىلگەن. ياعني، ءبىز "قىزىل" مەجەدەن اسىپ كەتتىك. ەگەر وسىنداي قارقىنمەن قارىز الا بەرسەك، قازاقستاننىڭ قارجىلىق مىندەتتەمەلەرىنىڭ مولشەرى تاياۋدا ۇلتتىق قوردىڭ اكتيۆتەرىنەن اسىپ جىعىلادى. وسىعان بايلانىستى بيۋدجەت تاپشىلىعىن ازايتۋ ءۇشىن جانە شيكىزاتتىق ەمەس كىرىستەردىڭ جاڭا كوزدەرىن ىزدەۋ بويىنشا قانداي جۇمىس جۇرگىزىلىپ جاتىر دەگەن ساۋال تۋىندايدى", – دەدى ول.
قارجى ءمينيسرى ەرۇلان جاماۋباەۆتىڭ داعدارىسقا قارسى شارالاردى قارجىلاندىرۋ ءۇشىن بيۋدجەت تاپشىلىعى ۇلعايتىلعانىن اتاپ ءوتتى.
"مۇنداي جاعدايمەن كوپتەگەن مەملەكەت بەتپە-بەت كەلدى، سونىڭ ىشىندە دامىعان ەلدەر دە بار. بىراق سوعان قاراماستان ءبىز الدىمىزعا بيۋدجەت تاپشىلىعى مەن سىرتتان قارىز الۋدى قىسقارتۋ مىندەتىن قويىپ وتىرمىز. بۇل ءۇشىن بىزگە بيۋدجەتتىڭ كىرىس بولىگىن ارتتىرۋ قاجەت بولادى. ول ءۇشىن كەشەندى شارالار قابىلدانعان: كولەڭكەلى ەكونوميكانى ازايتۋ، بۇكىل كەدەندىك پروتسەدۋرانى تسيفرلاندىرۋ", – دەپ سانامالادى مينيستر.
الايدا ءماجىلىس سپيكەرى نۇرلان نىعماتۋلين جاماۋباەۆتىڭ جاۋابىنا قاناعاتتانبادى. ول مينيستردەن جالپىلاما سوزدەرمەن ەمەس، ناقتى جاۋاپ بەرۋىن ءوتىندى.
جاماۋباەۆ بيۋدجەتتىڭ كىرىس بولىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن ۇلتتىق جوبالار ازىرلەنىپ جاتقانىن تىلگە تيەك ەتتى.
وسى كەزدە نىعماتۋلين ءمينيستردىڭ ءسوزىن تاعى ءبولدى.
"مۇنىڭ ءبارى جالپىلاما جاۋاپ ەكەنىن سەزىپ وتىرعان شىعارسىز. سىزدە ا، ۆ جوسپارى بولۋى كەرەك. ءسىز ۇكىمەت مۇشەلەرىن جيناپ: "ارىپتەستەر، ۇلتتىق قورعا ۇنەمى الاقان جايىپ، اركەز سىرتتان قارىز الا المايمىز، ءبىز قاشان شىنايى جۇمىس ىستەيمىز" دەپ ماسەلەنى توتەسىنەن قويۋىڭىز كەرەك. ەلدىڭ باس قارجىگەرى بولعاندىقتان بۇل ماسەلەنى ءسىز شەشپەسەڭىز، ارىپتەستەرىڭىز اقشا سۇراۋدى جالعاستىرا بەرەدى", – دەدى ول.
ول كەز كەلگەن ەلدىڭ ەكونوميكاسى ءۇشىن سىرتتان قارىز الۋ قاجەتتى شارا ەكەنىن اتاپ ءوتتى. الايدا جاڭا قارىز الار الدىندا بۇرىن الىنعان بەرەشەكتى جۇمساۋدا ءتارتىپ ورناتقان ءجون، دەدى نىعماتۋلين.
ءماجىلىس سپيكەرى بۇگىنگى كۇنگە دەيىن تارتىلعان قارىزدى يگەرۋ جاعدايىنا توقتالدى.
"مىسالى، 2017 جىلى ءبىلىم مينيسترلىگى ورتا ءبىلىمدى جاڭعىرتۋ جوباسىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن دۇنيەجۇزىلىك بانكپەن 67 ميلليون اقش دوللارىنا كەلىسىمشارت بەكىتكەن. 2020 جىلى ءدال وسى مينيسترلىك قارىزدىڭ ءبىر بولىگىن، شامامەن 50 ميلليون دوللاردىڭ كۇشىن جويۋعا باستاماشى بولدى. سۇراق: وسىنشاما قارىز نەگە الىندى وندا؟ ءبىز ءبىرىنشى كۇننەن باستاپ سول قارىزعا قىزمەت كورسەتۋگە مەملەكەتتەن اقشا جۇمسادىق قوي. بۇل سۇراق قازىرگى ءبىلىم مينيسترىنە قويىلىپ وتىرعان جوق. ول (اسحات ايماعامبەتوۆ) كەرىسىنشە قارىز سوماسىن قىسقارتىپ، اتالعان جوبانى 17,5 ميلليون دوللارعا جۇزەگە اسىردى", – دەدى نىعماتۋلين.
سپيكەر مۇنداي كارتينا كوپتەگەن مينيسترلىكتە بايقالاتانىن ايتتى. مينيسترلەر ءوز قالاۋىنا قاراي سىرتتان قارىز الۋعا جۇگىرمەۋى كەرەك، دەپ سانايدى توراعا.
"قازىر بىزدە زاڭ جوباسى تالقىلانىپ جاتىر. وندا سىرتتان نەگىزسىز قارىز العانى جانە ونى ۋاقىتىندا يگەرمەگەنى ءۇشىن مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ءبىرىنشى باسشىلارىن جاۋاپقا تارتۋدى كوزدەيتىن نورما بار. جاقىن ارادا ءبىز ونى قابىلدايمىز. ەگەر باسقا دا زاڭنامالىق تەتىكتەر قاجەت بولسا، جۇمىس توبىنا ەنگىزىڭىزدەر، ءبىز قولدايمىز. مۇمكىن، ءبىرىنشى باسشىلاردى قىلمىستىق جازاعا دەيىن تارتۋ باستاماسىن كوتەرەتىن شىعارسىزدار. مۇنى دا قولدايمىز", – دەدى نىعماتۋلين ۇكىمەت مۇشەلەرىنە قاراتا.
ءماجىلىس سپيكەرى مەملەكەت ءار العان تيىنىنا جاۋاپ بەرەتىنىن، سول سەبەپتى قارىزدى وڭدى-سولدى الۋعا بولمايتىنىن قاداپ ايتتى.
