"ۇلانىڭ" انىقتاماسى:
اتى-ءجونى: كەنجەعۇل سەيىتجان
تۋعان كۇنى: 29 شىلدە، 1982 جىل
تۋعان جەرى: قوستاناي وبلىسى، امانگەلدى اۋدانى
ماماندىعى: تاريحشى
كەنجەعۇل: «ەكى استانا» جوباسىنىڭ يدەياسى باقتيار بازاربەكوۆ دوسىم ەكەۋمىزدىڭ ويىمىزدا بۇرىننان بار ەدى. سودان ءوزىمىز سياقتى كوزى كورمەيتىن ادامداردان توپ قۇردىق. 9 ادام جازدان كۇزگە دەيىن ارنايى دايىندالدىق، شىنىقتىق. ءسويتىپ، قىركۇيەكتىڭ 23-ىنەن قازاننىڭ 1-ىنە دەيىنگى ارالىقتى الماتىدان استاناعا ۆەلوسيپەدپەن 9 كۇندە ءجۇرىپ وتتىك. و باستا 10 كۇندە ءجۇرىپ وتەمىز دەپ جوسپارلاپ ەدىك. ءوز ويىمىزدان دا اسىپ تۇستىك. بارلىعى 1200 شاقىرىم جۇردىك. شاراعا قاتىسقان 9 ادامنىڭ ەكەۋىنىڭ كوزى مۇلدە كورمەيدى. ونىڭ ءبىرى – ءىلياس ەسىمدى 22 جاسار ستۋدەنت، ەكىنشىسى – مەن. مەن قازىر 34 جاستامىن. ال تورتەۋىنىڭ كوزى 10-20 پايىز ارالىعىندا، ياعني ءالسىز كورەدى. بۇل ىستەگى باستى ماقساتىمىز – ءوز كۇشىمىزدى سىناۋ. ەكىنشىدەن، ءوز مۇمكىندىگىن شەكتەۋلى سانايتىندارعا ادام مۇمكىندىگىنىڭ شەكتەۋى جوق ەكەنىن ايتقىمىز كەلدى. ءبىز بۇل جوبانى ەندى حالىقارالىق دەڭگەيدە وتكىزگىمىز كەلەدى. كەلەر جىلى ىستىقكولگە بارساق دەيمىز. وسىلايشا، ادامدارعا ومىردەن تۇڭىلمەۋدى ناسيحاتتىعىمىز كەلدى.
ۇلان: شارالارىڭىزعا قولداۋ كورسەتكەندەر بولعان شىعار؟
كەنجەعۇل: 20 شاقتى دەمەۋشىمىز، قولداۋشىمىز بولدى. ولاردىڭ ارقايسىسى از-ازدان بولسىن قولدارىنان كەلگەن كومەكتى جاسادى. قاۋىپسىزدىگىمىزدى جول پوليتسياسى قاداعالاپ باردى. «قىزىل جارتى اي» ۇيىمىنىڭ مەديتسينا قىزمەتكەرلەرى بىزبەن 9 كۇن بويى بىرگە ءجۇردى. جەكەلەگەن ادامداردىڭ رۋحاني دەمەۋشىلىگى دە بىزگە زور دەمەۋ بولدى. ماسەلەن، پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى يرينا سميرنوۆا الماتىدان شىعارىپ سالىپ، استانادان قارسى الدى. 9 كۇن بويى تەلەفون ارقىلى جاعدايىمىزدى سۇراستىرىپ وتىردى.
ۇلان: ءسىز سپورتتىڭ كوپتەگەن تۇرىمەن شۇعىلداناسىز. سپورتتاعى ارماندارىڭىزدى ايتىڭىزشى.
كەنجەعۇل: تاۋعا ورلەۋدەن قازاقستاننىڭ چەمپيونىمىن. بۇل سپورت ءتۇرى 2020 جىلعى توكيو پاراليمپياداسىنىڭ باعدارلاماسىنا ەنبەك. سول كەزدە، بۇيىرسا، جولداما الىپ قالارمىن دەگەن ءۇمىتىم زور. ۇلكەن تەننيستى دە، ۇستەل تەننيسىن دە وينايمىن. گولبول سپورت تۇرىمەن كاسىبي تۇردە اينالىسامىن. بۇل سپورتتى كوزى كورمەيتىندەر ءۇشىن 1946 جىلى اۆتريالىق گانس لورەنتسەن مەن نەمىس زەلپ رايندلە ويلاپ تاپقان ەكەن. تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 25 جىلدىعىنا وراي جەلتوقساندا گولبولدان چەمپيونات وتكىزسەك دەيمىز. مەدەۋدە كونكي دە تەبەمىن. ال سپورتتاعى ارمانىمدى سۇراساڭىز، شىمبۇلاقتان شاڭعىمەن جۇيتكۋدى ارمانداپ جۇرگەنىمدى ايتايىن.
ۇلان: كوزىم كورمەيدى دەمەستەن، ۇنەمى كىتاپ وقىپ جۇرەتىنىڭىزدى بىلەمىز. وسى كۇنگە دەيىن العان ءبىلىمىڭىز جونىندە دە ايتىپ ءوتىڭىزشى؟
كەنجەعۇل: مەن الدىمەن قاراعاندى قالاسىنداعى كوزى ناشار كورەتىن جانە مۇلدەم كورمەيتىن جاندارعا ارنالعان مەكتەپتىڭ ورىس سىنىبىندا وقىدىم.
سوسىن الماتىداعى №4 وستروۆسكي اتىنداعى كوزى كورمەيتىن جانە ناشار كورەتىندەرگە ارنالعان مەكتەپ-ينتەرناتتا 12 جىلدىقتى ءبىتىردىم. ەركەلەۋ، بۇزىق بالا بولدىم. بىراق، ەڭ وقىمىستى بالا دا مەن ەدىم. مۇعالىمدەرىم ەركەلىگىمدى كوتەرىپ، مەنى دۇرىس باعىتتاي بىلگەنىنە ريزامىن. 12 ايدىڭ 8 ايىندا ينتەرناتتا بولاتىنبىز. سوندىقتان مەكتەپتەگى مۇعالىمدەر ءبىزدىڭ اتا-انامىزدىڭ ءرولىن اتقاردى. مۇعالىمدەرىمە بارىپ، «مىنا كىتاپتى وقىپ بەرىڭىزشى» دەپ جۇرەتىنمىن. سول جىلدارى «XXI عاسىردىڭ كوشباسشىسى» اتتى تەلەۆيزيالىق زياتكەرلىك بايقاۋ بولاتىن. سوعان قاتىسىپ، باق سىناعانمىن. ال، ۋنيۆەرسيتەتتە كىتاپحاناشى اپايلار، گرۋپپالاستارىم ماعان قالاعان كىتابىمدى وقىپ بەرىپ، كومەكتەسەتىن. الماتىدا ناشار كورەتىن جاندارعا ارنالعان كىتاپحانانىڭ وقىرماندار كەڭەسىنىڭ توراعاسى بولدىم. قازىرگى تاڭدا ءتۇرلى سمارتفوندار كومەككە كەلدى. 2006 جىلدان باستاپ اعىلشىن، جاپون تىلدەرىن ۇيرەنە باستادىم. 2008 جىلى ءبىر جىل بويى توكيودا «الەۋمەتتىك كوشباسشىلار» دەگەن كۋرس بويىنشا ءبىلىم الدىم. ول جەردە مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جاندارعا قاي ورتادا ءوزىن قالاي ۇستاۋدان باستاپ، كىممەن قالاي سويلەسىپ، جۇمىس جاساۋعا دەيىن ۇيرەتتى. 2011-2013 جىلدارى اقش-تا وقىدىم. سوسىن 2016 جىلعا دەيىن انگليادا «ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندەگى كوشباسشىلىق جانە باسقارۋ» ماماندىعى بويىنشا ماگيسترلىك ءبىلىم الدىم.
ۇلان: «ونىڭ كوزى كورمەيدى عوي، شەتەل ارالاۋدىڭ قانداي قىزىعى بار؟» دەپ ويلايتىن جاندار بار. سونداي پەندەلىك ويدا وتىرعان وقىرمان بولسا، ەل-جەر ارالاۋدىڭ وزىڭىزگە اسەرى قانداي ەكەنىن ايتىپ بەرسەڭىز…
كەنجەعۇل: راس، سولاي سويلەيتىندەر بار. مەن قىرعىزستان، اقش، انگليا، جاپونيا، تۇركيا، فرانتسيا، تايلاند، تايۆان ەلدەرىنە بارىپ قايتتىم. كوزىم كورمەسە دە، كولى مەن تەڭىزىن، تاۋى مەن تاسىن سەزىنە الام عوي. ادامدارىمەن ءتىل تابىسۋدىڭ ءوزى قانداي عانيبەت! ءار ەلدىڭ اسحاناسىنان ءدام تاتۋدىڭ ءوزى قانداي؟! سوسىن مەن دە ءار ەلدىڭ ەرەكشەلىكتەرى تۋرالى وقىپ، بىلگەن اداممىن. كوزىم كورمەي تۇرسا دا، سول اتىشۋلى تاريحي ورىندارعا اياق باسىپ بارۋدى ارماندايمىن. تاريحي جەرلەردە مەن دە سۋرەتكە ءتۇسۋدى قالايمىن. مىسالى، مەن انگلياعا بارا سالا بيگبونعا باردىم. قايتا-قايتا سۋرەتكە ءتۇستىم. سوسىن تۇسكەن سۋرەتىمدى ۇلعايتىپ، ءالسىز دە بولسا، ءبىر دۇنيە كورگەندەي بولدىم. كوزىم انىق كورمەسە دە، اتموسفەرانى جاقسى سەزىنە الامىن. سوسىن قاي ەلدە مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جاندارعا قانداي قولايلى جاعدايلار جاسالعانىن دا بايقاپ قايتامىن.
ۇلان: ۇيدە باۋ-باقشانى دا ءوزىڭىز قارايدى دەپ ەدى دوستارىڭىز؟
كەنجەعۇل: راس. باعىم بار. اعاش تا وتىرعىزامىن، كارتوپ تا سالامىن. قولىمنان كەلمەي جاتقان ءىس بولسا، كىتاپتاردان وقىپ الامىن. بولماسا، قاسىمداعى دوستارىم مەن باۋىرلارىمنان نەنى قالاي ىستەۋ كەرەگىن سۇراپ الامىن.
ۇلان: «ونىنشى بالامىن» دەگەندەردى ەستيتىن ەدىك، بىراق «جيىرماسىنشى بالامىن» دەگەندى ەستىمەپپىز…
كەنجەعۇل: ءيا، ءبىر اتا-انادان 20 بالامىز. ەڭ ۇلكەن باۋىرىمىز مەنەن 24 جاس ۇلكەن. مەن جيىرما بالانىڭ كەنجەسىمىن. ءبارى مەنى جۇمسايدى (كۇلىپ).
ۇلان: وسى سۇحباتتى وقىپ وتىرعان بالالارعا نە ايتقىڭىز كەلەدى؟
كەنجەعۇل: بالا كۇنىمدە «نەگە مەن مۇنداي بوپ جاراتىلدىم؟» دەپ، ومىرىمە رەنىشپەن قارايتىنمىن. مەنىڭ بولاشاعىما الاڭداۋمەن اتا-انامنىڭ ۋايىمى كوپ بولدى. و باستا 2-3 پايىز عانا كورەتىنمىن. قازىر وتا جاساتىپ، سونىڭ ارقاسىندا 6 پايىز كورەتىن بولدىم. ياكي، ادامنىڭ سۇلباسىن جارىقتا ءسال دە بولسا كورە الاتىن بولدىم. وسى ماقالانى وقىپ وتىرعان ءار بالانىڭ باقىتتى ەكەنىن ايتقىم كەلەدى. ويتكەنى، مەن ەشقاشان سەندەر سياقتى گازەتتى ءوز كوزىممەن وقي العان ەمەسپىن. وقىپ بەرەتىن. مەن سەندەردەي بالا كەزىمدە دوستارىممەن تەڭ ويناي المادىم. ودان كەيىن 10-سىنىپتا ءبىر پسيحولوگيالىق ترەنينگتەرگە قاتىسىپ، ءوز جاعدايىما قالىپتى قاراي باستادىم. ال قازىر ەش شەكتەۋىم جوق ەكەنىن ءتۇسىندىم. ءوزىمىزدى ءوزىمىز اياپ، شەكتەيدى ەكەنبىز. سونىڭ بارىنە كوز جەتكىزگەن سوڭ، قازىر ءوزىمدى قولىنان ءبارى كەلەتىن جارتىلاي قۇدايداي سەزىنەمىن (كۇلدى).
ەستەرىڭدە بولسىن، بالالار، ەشكىم بىزگە بىردەڭە جاساپ بەرۋگە مىندەتتى ەمەس.
ادامدارمەن رەنجىسپەۋگە تىرىسۋ كەرەك. اينالاڭا ەڭبەگىڭمەن پايداڭ ءتيسىن. مەن ۇيدە كىشكەنتايىمنان ەدەن دە جۋاتىنمىن، كىر دە جۋاتىنمىن. تاماق تا پىسىرە الامىن. ەش جۇمىستان ارلانباۋ كەرەك.
P.S.: كەنجەعۇلدىڭ كوزىنشە ەشبىر دوسى «شامام جەتپەيدى»، «قولىم تيمەيدى» دەگەن سوزدەردى ايتا المايدى. ويتكەنى، كەنجەكەڭ ولاردى ۇيالتىپ تاستايدى. «ءاي، سەن ءوزىڭ ۋاقىتىڭدى تەككە وتكىزىپ ءجۇرسىڭ» دەيتىنىن بىلەدى. سۇحبات بارىسىندا «قولىڭىزدان تاعى نە كەلەدى؟» دەپ سۇراپ قالعانىم بار. «قولىڭىزدان نە كەلمەيدى؟» دەپ سۇراعانىڭىز ءجون» دەدى ازىلدەپ. راسىمەن، تالاپتىعا الىنباس قامال جوق-اۋ. سولاي ما؟
قارلىعاش دوسانوۆا
«ۇلان» گازەتى، №43
25 قازان، 2016 جىل
