ترايباليزم قۋاتتاندىرمايدى...
قولدا ەنەpگەتيك. ترايباليزم ماسەلەسىن ويلانىپ وتىرمىن. ەڭ قاتتى ۇناتپايتىن تاقىرىپ، بىراق بۇل قوعامدا بار قۇبىلىس. جانە تەك قازاقتاردا عانا ەمەس، كوپتەگەن الەم ەلدەرىندە بار.
مىسالى ورتالىق ازيا ەلدەرى بويىنشا كورشىلەس قىرعىزستاندا بۇل قۇبىلىس قاتتى. زەرتتەۋ ناتيجەلەرى دە، ساياسي ۇردىستەردىڭ ءجۇرۋ قۇبىلىسى دا سونى كورسەتەدى. اتامباەۆ پەن جيەنبەكوۆتىڭ اراسىنداعى قاقتىعىستى بىلەمىز. اتامباەۆ تالاس جازىقتىعىنان باستاپ ىستىق كولگە دەيىنگى ارالىقتاعى سولتۇستىك كلاندى، ال جيەنبەكوۆ وڭتۇستىك كلاندى بىلدىرەتىن تۇلعالار. سوناۋ XV-XVI عاسىردان بەرگى ەكى ايماقتىڭ تالاسى ءالى جالعاسىپ كەلەدى. ول تالاس-تارتىس كسرو كەزىندە بىتكەندەي كورىنگەنىمەن، تەك ىشكى تىنىشتىق كۇيىندە تۇرعان ەكەن. كسرو قۇلاعان سوڭ قايتا بۇرق ەتە قالدى.
كانادالىق تاريحشى ەدۆارد شاتستىڭ "قاننىڭ ساياساتى" اتتى زەرتتەۋ كىتابى بار، سوندا وسى ترايباليزم جايلى كوپ ايتادى. وسى تاقىرىپتى زەرتتەپ تاستاعان عوي قىسقاسى. ورتالىق ازياداعى ترايباليزم، ونىڭ ىشىندە قازاقستانداعى ءۇردىس، كورشىلەس ەلدەردەگى اياق الىسى، تاعىسىن تاعىلاردى زەرتتەپ، ماقالا مەن كىتاپتاردى قارشا بوراتقان جان.
قازاقستاندا دا ترايباليزم بار. ونى جوققا شىعارۋ اقىماقتىق قوي. كوپ قازاق ەندى تانىسقان ساتتە اتىڭدى، ارتىنشا رۋىڭدى سۇراپ جاتادى. ءوزىم وندايلاردىڭ قاتارىنان ەمەسپىن.
ترايباليستىك كوزقاراس بىزدە 90-جىلداردىڭ سوڭى مەن 2005-2006-جىلعا دەيىن قاتتى بولعان دەسەدى. قىزمەتتە الۋعا، وقۋعا تۇسكەندە، مانساپتىق وسۋدە كەي ايماقتاردا ادامنىڭ جەكە قاسيەتىنە ەمەس، شىققان رۋىنا قاراپ شەشىمدەر قابىلدانعان ساتتەر بولىپتى. بۇل كەرى كەتكەن قوعامنىڭ ءبىر كورىنىسى عوي. افريكاداعىداي. قازىر ول ازايعان سياقتى. قانشاما اداممەن بىرگە جۇمىس ىستەدىم، ۇجىمدارىندا سان ءتۇرلى رۋدان شىققان قازاقتار دوس-قۇربى بولىپ قىزمەت ەتۋدە دەپ ويلايمىن. مىنە، بۇل دۇرىس. جالپى ۇلتتىق دەڭگەيگە كوتەرىلۋ ماڭىزدى.
قازاق بار ساتتە، رۋ دا بولا بەرەدى. ونى جويۋعا تىرىسۋ اقىماقتىق. رۋدى قان تازالىعىن ساقتاۋ، وتكەن-كەتكەنىڭدى ءبىلۋ ءۇشىن قولدانسا جەتكىلىكتى. ەۋروپادا شەجىرە قاعازعا جازىلسا، ءبىزدىڭ شەجىرەمىز وسى رۋلىق ينستيتۋت بولدى. سول ماقساتتا جۇرە بەرگەنى دۇرىس شىعار. ال مەملەكەتتىك، قوعامدىق بايلانىستاردا ەشقاشان رۋلىق سيپات الماۋى قاجەت. تەك قانا ۇلتتىق، aدامي سيپات بولۋى مىندەتتى.
پىسى: ەنەرگەتيكتى ساتىپ اكەلگەن ادام (دوسىم), مەنىڭ شىققان رۋلىق تەگىمە قاراپ العان بولۋى مۇمكىن. قۋانىپ قالادى دەگەن شىعار. دەي-تۇرا "نايمان" با، "اداي" ما، "ارعىن" با، "قوڭىرات" ياكي باسقا رۋ ما، ماعان ول ماڭىزدى ەمەس. ىشە بەرەتىن ەدىم. ا جالپى مۇنداي ماركەتينگتىك قادامدى دۇرىس سانامايمىن. قاجەتى جوق. ەنەرگەتيك قۋاتتاندىرادى، ترايباليزم السىرەتەدى.
اسحات قاسەنعالي،
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
