(وق وبلىستىق مۇراعاتىنان تابىلعان قۇجاتتار بويىنشا)
1928 جىلدىڭ 3 مامىر كۇنى كرەملدە وتكەن جيىندا ف.ي.گولوششەكيننىڭ قازاقستان ولكەلىك پارتيا كوميتەتىنىڭ اتىنان بەرگەن ەسەبىن تىڭداعان بۇكىلوداقتىق كوممۋنيستىك (بولشەۆيكتەر) پارتياسىنىڭ باسشىلىعى ولكەدەگى بولىس، ۋەزد، وبلىستاردى اكىمشىلىك-شارۋاشىلىق جاعىنان اۋدانداستىرۋدىڭ كەزەك كۇتتىرمەيتىن مىندەت ەكەندىگىن اتاپ كورسەتتى.
وسىلايشا، 1928 جىلى جاڭادان اۋدانداستىرۋ ىسكە اسىرىلدى.
بۇرىنعى بەس بۋىندى (اۋىل( سەلو)-بولىس-ۋەزد-وكرۋگ-ورتالىق) باسقارۋ جۇيەسىنەن ءتورت بۋىندى(اۋىل(سەلو)- اۋدان- وكرۋگ-ورتالىق) باسقارۋ جۇيەسى ەنگىزىلدى.
كەلەسى قادام ءىرى بايلاردىڭ مال-مۇلكىن تاركىلەپ، وزدەرىن جەر اۋدارۋ ەدى.
1928 جىلعى 27 تامىزدا – «اسا ءىرى باي شارۋاشىلىقتارى مەن جارتىلاي فەودالداردى كامپەسكەلەۋ جانە جەر اۋدارۋ تۋرالى» دەكرەت جاريالاندى. تاركىلەۋ 20 قىركۇيەكتە باستالىپ، 1 قاراشادا اياقتالۋعا ءتيىستى بولدى.
قابىلدانعان دەكرەت بويىنشا، ءىرى بايلارعا كوشپەلى اۋدانداردا ءىرى مالعا شاققاندا، 400-دەن اسا مالى بارلار، جارتىلاي كوشپەلى اۋدانداردا 300-دەن اسا، ال، وتىرىقشى اۋدانداردا 150 باس مالدان جوعارى مالى بارلار جاتقىزىلدى.
ماسەلەن، وتىرىقشى ورىس سەلولارىمەن ىرگەلەس وتىرعان بادام اۋدانى وتىرىقشى اۋدانعا جاتقىزىلدى.
بىراق، مۇنىڭ اياعى «اسىرا سىلتەۋ بولماسىن، اشا تۇياق قالماسىن!» دەگەن ۇرانعا اينالىپ، ورتاشالاردىڭ دا مالى ورتاعا ءتۇسىپ كەتتى. تاركىلەۋگە جاتاتىن نورماعا دەيىن جەتكىزۋ ءۇشىن جەكەلەگەن وتباسى شارۋاشىلىقتارى ادەيى بىرىكتىرىلدى.
قىزا كەلە، باي – كۋلاكتار قاتارىنا تەمىر شاتىرلى ءۇيى نەمەسە 2 اتى بولعاندار دا ەنگىزىلدى.
ف. گولوششەكين اۋىل مەن قونىستارعا 4800 ۋاكىل جىبەرىپ، 31 مىڭ شارۋا جازاعا تارتىلدى. 1928 جىلعى 1 قازان – 1929 جىلعى 1 جەلتوقسان ارالىعى – 277 شارۋا اتىلدى.
دەكرەتتە «باي – فەودالدار وزدەرىنىڭ مۇلىكتىك جانە قوعامدىق ىقپالىمەن اۋىلدى كەڭەستەندىرۋگە كەدەرگى جاسايدى» دەگەن ۇستانىم نەگىزگە الىندى. 657 باي جەر اۋدارىلىپ، 145 مىڭى تاركىلەنىپ، ولاردىڭ اۋىلشارۋاشىلىق قۇرالدارى – 877 كولحوزعا، 24491 جەكە شارۋاشىلىققا ءبولىنىپ بەرىلدى.
...حالىق شەت جاقتارعا قاشا باستادى.
وقو مۇراعاتىندا بادام اۋدانىنان «مال-مۇلكى تاركىلەنگەندەردىڭ» بارلىعىنىڭ ءتىزىمى بار. ءبىر وكىنىشتىسى، اششى دا بولسا، شىندىق، جەر اۋدارۋ تۋرالى جارلىقتىڭ بارىنە قاز اكسر واك-ڭ سول كەزدەگى توراعاسى، جەرلەسىمىز ەلتاي ەرنازاروۆ قول قويعان.
1929 جىلدىڭ ەكىنشى جارتىسىنان باستاپ رەسپۋبليكادا كولحوز قۇرىلىسى جەدەلدەي باستادى.
ۇجىمداستىرۋ مەن وتىرىقشىلاندىرۋدى جاپپاي جۇرگىزۋ ءۇشىن ورتالىقتان قازاقستانعا 8 مىڭ جۇمىسشى جانە 1204 «جيىرما بەس مىڭدىقشىلار» جىبەرىلدى.
وسى جەردە ايتا كەتۋ كەرەك، 1920 جىلداردىڭ سوڭىندا كسرو –دا «25 مىڭشىلار» قوزعالىسى دەگەن قوزعالىس ومىرگە كەلدى. ونىڭ ماقساتى ، شەتكەرى ۇلتتىق ايماقتاردا «كامپەسكەلەۋ»، «اۋىل شارۋاشىلىعىن ۇجىمداستىرۋ» ناۋقاندارىن وتكىزۋگە زاۋىت-فابريك جۇمىسشىلارىن تارتۋ ەدى.
وسى قوزعالىس اياسىندا، ماسكەۋ قالاسىنداعى «كراسنايا پرەسنيا» اۋدانىنداعى 4-مەملەكەتتىك «سۆوبودا» (1960-80 جىلدارداعى بەت-قول مەن اياق تەرىسىنىڭ جارىلعانىنا جاعاتىن كىشكەنە قۇتىداعى ماي (ۆازەلين) ەستەرىڭىزدە بولار؟!) فابريكاسى جۇمىسشىلارىنىڭ بادام اۋدانىن شەفتىك قامقورلىققا الۋ تۋرالى ۇندەۋى جاريالاندى. وسى ۇندەۋ نەگىزىندە، كامپەسكەلەۋ مەن كولحوز قۇرىلىسىن جەدەلدەتۋ ماقساتىندا اۋدانعا فابريكانىڭ 235 جۇمىسشىسى كەلدى.
اتالعان ناۋقاندارعا جالپى باسشىلىق جاساۋ، وسى «25 مىڭشىلار» قوزعالىسى وكىلدەرىنىڭ قولىندا بولعان. بادام اۋدانىنداعى «كامپەسكەلەۋ»، ارتىنان «ۇجىمداستىرۋ» ناۋقاندارىن وتكىزۋگە ولار قۇلشىنا كىرىستى.
ولار رەسەيدەگى كولحوز جوباسىن قايتالايتىن قونىستاندىرۋ ۇلگىسىن ورنىقتىرۋعا ءتيىس بولدى.
قارسىلاسقاندارعا سول كەزدەگى اتاقتى، ەڭ قاتال -58/8 باپ پەن حالىق جادىندا «7 اۆگۋست زاڭى» دەگەن زاڭدار قولدانىلدى.
(1927 ج. 25 اقپاندا كۇشىنە ەنگەن رسفسر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 58/8 بابى « كەڭەس وكىمەتى وكىلدەرى مەن رەۆوليۋتسيالىق جۇمىسشى جانە شارۋا ۇيىمدارىنىڭ قىزمەتكەرلەرىنە قارسى باعىتتالعان تەررورلىق ارەكەت―جازاسى: مۇلكى تاركىلەنىپ، «ەڭبەكشىلەردىڭ جاۋى» دەپ جاريالانىپ، ءولىم جازاسىنا دەيىن قولدانىلادى».
1932 ج. «7 تامىز» (ايگىلى 3 ماساق زاڭى ) زاڭى: قوعامدىق مۇلىككە قول سالۋ―مۇلكى تاركىلەنىپ، اتۋ جازاسىنا، ال، جەڭىلدەتەتىن جاعدايلار تابىلعاندا، مۇلكى تاركىلەنىپ، 10 جىلدان كەم ەمەس- مەرزىمگە، باس بوستاندىعىنان ايىرۋ جازاسىن قاراستىرادى).
مۇراعات دەرەكتەرى بويىنشا سىرداريا وكرۋگىنە قارايتىن 15 اۋداننان 89 شارۋاشىلىق ( مۇنى وتباسى دەپ ءتۇسىنۋ كەرەك) مال-مۇلكى تاركىلەنىپ، ورال وبلىسىنا جەر اۋدارىلدى.ونىڭ ىشىندە كوشپەلى اۋدانداردان-27, جارتىلاي كوشپەلى اۋدانداردان-52, وتىرىقشى اۋدانداردان-10 شارۋاشىلىق.
جالعاسى بار...
