مەسسەندجەرلەر مەن الەۋمەتتىك جەلىلەردە تاراتىلىپ جاتقان زەينەتكەرلىك جاستى تومەندەتۋ تۋرالى اقپارات جالعان بولىپ تابىلادى، دەپ حابارلايدى «ادىرنا» ءتىلشىسى. بۇل تۋرالى ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى مالىمدەدى.
قولدانىستاعى زاڭناماعا سايكەس ەرلەر ءۇشىن زەينەتكەرلىك جاس - 63 جاس، ايەلدەر ءۇشىن بۇگىنگى تاڭدا – 60 جاس جانە ودان ءارى 2027 جىلعا قاراي 63 جاسقا دەيىن بىرتىندەپ ارتادى.
بۇگىنگى كۇنى رەسپۋبليكادا ىنتىماقتى، بازالىق جانە جيناقتاۋشى زەينەتاقى تولەمدەرىن (بىرىڭعاي جيناقتاۋشى زەينەتاقى قورىنان – بۇدان ءارى بجزق) قامتيتىن ءۇش دەڭگەيلى زەينەتاقى جۇيەسى قالىپتاسقان. زەينەتاقىنىڭ جيىنتىق مولشەرى ەڭبەك وتىلىنە بايلانىستى بولىپ كەلەدى.
ىنتىماقتى زەينەتاقىلار جۇيەسى بىرتىندەپ جويىلىپ جاتقانى بەلگىلى، ويتكەنى ولاردى تاعايىنداۋ كەزىندە 1998 جىلعى 1 قاڭتارعا دەيىن، ياعني جيناقتاۋشى جۇيە ەنگىزىلگەنگە دەيىن جيناقتالعان ەڭبەك ءوتىلى ەسكەرىلەدى.
وسىعان بايلانىستى مىندەتتى زەينەتاقى جارنالارى ەسەبىنەن قالىپتاسقان جيناقتاۋشى زەينەتاقىنىڭ ءرولى ارتادى (زەينەتاقى جارنالارىن اۋدارۋ كەزەڭى مەن مولشەرى نەعۇرلىم كوپ بولسا، ونىڭ مولشەرى دە سوعۇرلىم جوعارى بولادى).
بازالىق زەينەتاقى زەينەتكەرلىك جاسقا جەتكەن بارلىق ازاماتتارعا زەينەتاقى جۇيەسىنە قاتىسۋ وتىلىنە بايلانىستى (1998 جىلعا دەيىن دە، وسى كۇننەن كەيىن دە) ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيىنىڭ 54%-ىنان 100%-ىنا دەيىنگى مولشەردە بەرىلەدى. ياعني، ازامات نەعۇرلىم ۇزاق جۇمىس ىستەسە، بازالىق زەينەتاقىسىنىڭ مولشەرى سوعۇرلىم جوعارى بولادى.
قارتايعاندا سايكەس زەينەتاقى تولەمدەرىن الۋ ءۇشىن زەينەتاقى جيناقتارىنىڭ جەتكىلىكتى كولەمىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن 2014 جىلى بەكىتىلگەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زەينەتاقى جۇيەسىن ودان ءارى جاڭعىرتۋدىڭ 2030 جىلعا دەيىنگى تۇجىرىمداماسىندا 2018-2027 جىلدار ارالىعىندا ايەلدەر ءۇشىن زەينەتكە شىعۋ جاسىن جىل سايىن 6 ايعا بىرتىندەپ ارتتىرۋ كوزدەلگەن.
بۇل رەتتە قازىرگى ۋاقىتتا زەينەتكەرلىككە ەرتە شىعۋ بويىنشا جەڭىلدىكتەرگە قۇقىعى بار ايەلدەرگە زەينەتكەرلىك جاستى كوتەرۋدىڭ قاتىسى جوق، ولار:
– 5 جانە ودان دا كوپ بالا تۋعان (اسىراپ العان) جانە ولاردى سەگىز جاسقا دەيىن تاربيەلەگەن ايەلدەر – 53 جاس;
– سەمەي يادرولىق سىناق پوليگونىنىڭ توتەنشە جانە ەڭ جوعارى رادياتسيالىق قاتەر ايماقتارىندا 1949 جىلعى 29 تامىز بەن 1963 جىلعى 5 شىلدە ارالىعىنداعى كەزەڭدە كەمىندە 5 جىل تۇرعان ايەلدەر – 45 جاس.
ايەلدەر ءۇشىن جۇمىس ىستەمەيتىن انانىڭ جاس بالالارىن باعىپ-كۇتكەن، بىراق ءاربىر بالا 3 جاسقا تولعانعا دەيىن، جالپى العاندا 12 جىل شەگىندەگى ۋاقىتى زەينەتاقى تاعايىنداۋ ءۇشىن ەڭبەك وتىلىنە ەسەپتەلەدى دەگەن جەڭىلدىك ساقتالعان.
سونىمەن قاتار، ازاماتتار بجزق-دا زەينەتاقى جيناقتارى جەتكىلىكتى بولعان كەزدە زەينەتاقى اننۋيتەتىنە قۇقىقتى (زەينەتاقى جاسىنا جەتكەنگە دەيىن زەينەتاقى جيناقتارىنان زەينەتاقى تولەمدەرىن الۋ قۇقىعىن) پايدالانا الادى. اعىمداعى جىلعى 1 قاڭتاردان باستاپ زەينەتاقى اننۋيتەتى شارتىن جاساسۋ جاسى تومەندەتىلىپ، 45 جاسقا تولعاننان باستالادى. بۇل رەتتە اننۋيتەتتىك تولەمدەر ەرلەر ءۇشىن 55 جاستان، ايەلدەر ءۇشىن – 52 جاستان باستالادى. زياندى ەڭبەك جاعدايلارىندا جۇمىس ىستەيتىن ازاماتتار زەينەتاقى اننۋيتەتىن 40 جاستان پايدالانا الادى، بۇل رەتتە وسىنداي شارتتار بويىنشا تولەمدەر 50 جاستان جۇرگىزىلەدى. وسى وزگەرىستەرگە، سونداي-اق اي سايىنعى اننۋيتەتتىك تولەمدەردىڭ ەڭ تومەنگى مولشەرىنىڭ ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيىنىڭ 70% - ىنا دەيىن تومەندەۋىنە بايلانىستى (بۇرىن اننۋيتەتتىك تولەمدەر ەڭ تومەنگى زەينەتاقى مولشەرىنەن تومەن بولماۋعا ءتيىس ەدى) زەينەتاقى اننۋيتەتى شارتتارىن جاساسۋ بجزق سالىمشىلارىنىڭ كوپشىلىگى ءۇشىن قولجەتىمدى بولدى. وسىلايشا، ساراپشىلاردىڭ باعالاۋى بويىنشا 40 جاستان باستاپ زەينەتاقى اننۋيتەتى شارتىن جاساسۋ ءۇشىن بجزق-داعى جيناقتاردىڭ ەڭ از جەتكىلىكتىلىك سوماسى شامامەن 7,5 ملن. تەڭگەنى قۇرايدى.
«قازاقستاندا بەلگىلەنگەن زەينەتكەرلىك جاس حالىقارالىق جانە وتاندىق ساراپشىلار جۇرگىزگەن زەرتتەۋلەردىڭ ناتيجەلەرى مەن ۇزاق مەرزىمدى اكتۋارلىق بولجامدارعا نەگىزدەلگەن. قر-داعى زەينەتكەرلىك جاس حالىقارالىق تاجىريبەگە جانە الەمدەگى قالىپتاسىپ وتىرعان ەكونوميكالىق جانە دەموگرافيالىق جاعدايعا سايكەس كەلەدى. سوندىقتان قازاقستاندا زەينەتاقى جاسىن وزگەرتۋ تۋرالى ماسەلە قارالمايدى»،-دەلىنگەن حابارلامادا.
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
