مۇندا «اعا-كوكە» دەگەن اڭگىمە جوق

شەت ەلدە وقۋ ءۇشىن بايدىڭ بالاسى بولۋ كەرەك دەپ ويلايمىز. ءسويتىپ، وقۋعا تاپسىرۋعا جۇرەكسىنەمىز. ءبىزدىڭ ورتامىزدا ونداي ويدى بۇزىپ، الەمنىڭ ەڭ جاقسى دەگەن ۋنيۆەرسيتەتتەرىندە ءبىلىم الىپ جۇرگەن ستۋدەنتتەر از ەمەس. سونداي ءبىلىمدى جاستاردىڭ ءبىرى – اقتاۋداعى نازارباەۆ زياتكەرلىك مەكتەبىنىڭ تۇلەگى، ۆەنگريانىڭ Hungary Debrecen University-ءتىنىڭ بيولوگيا ماماندىعىندا وقىپ جاتقان نازەركە امانقوس. نازەركە بۇل ۋنيۆەرسيتەتتى – تولىق گرانتى مەن جوعارى رەيتينگىنە بايلانىستى تاڭداعان. ول شەت ەلدىك ۇزدىك وقۋ ورنىنا قالاي تۇسكەنى جانە ونداعى ءومىرى، قىزىقتار مەن قيىندىقتارى جايلى تولىققاندى ايتىپ بەرەتىن بولادى. - اڭگىمەمىزدىڭ بارىسىندا ءوزىڭىزدى تانىستىرا كەتسەڭىز. قايدا تۋىپ ءوستىڭىز، قايدا ءبىلىم الدىڭىز؟ - امانقوس نازەركە ابايقىزىمىن. كيەلى ماڭعىستاۋ جەرىندە، اقتاۋ قالاسىندا دۇنيەگە كەلدىم. وتباسىمىزدا 5 بالامىز. سول ءۇشىن دە اشىق ءارى قاراپايىممىن. انام ءاردايىم بىزگە دۇرىس ءتالىم-تاربيە بەرىپ، ساپالى ءبىلىم الۋىمىزعا سەبەپشى بولىپ وتىرادى. ءبىزدىڭ ءبىلىمىمىز ءۇشىن ەشقاشان ەشتەڭە ايانىپ قالعان ەمەس. ءتىپتى، وقۋشى كەزدەرىمدە 1 ساعاتتىق اعىلشىن ءپانى ءۇشىن 5 مىڭ تەڭگە تولەپ وقىتاتىن. سەبەبى بىزدەن ۇلكەن ءۇمىت كۇتەدى، بىزگە سەنەدى. ال اكەم وتە سالماقتى، مەيىرىمدى ادام. ول كىسىگە دۇرىس ءجۇرىپ-تۇرۋىمىز، جاقسى ناتيجەگە جەتۋىمىز ماڭىزدى. ءوزىم اقتاۋ قالاسىندا حيميا-بيولوگيا باعىتىنداعى نازارباەۆ زياتكەرلىك مەكتەبىن ءتامامدادىم. 8-سىنىپتا ورتا مەكتەپتەن گيمنازياعا اۋىسقالى بەرى، «ءبىلىم-ينەمەن قۇدىق قازعانداي» ماتەلىنىڭ ماعىناسىن تەرەڭىرەك تۇسىنە باستادىم. نەگە 8-سىنىپتان؟ نەگىزىنەن، نازارباەۆ مەكتەبى ۇمىتكەرلەردى 7-سىنىپتان باستاپ قابىلدايدى. بىراق مەن تاپسىرىپ جاتقان جىلى مەكتەپ جاڭادان اشىلعان بولاتىن. سول سەبەپتى، بارلىق سىنىپتاردان وزدەرىنە وقۋشى قابىلداپ جاتتى. وزگە سىنىپتاستارىم دا سوندا وقيمىز دەگەسىن، مەن دە باعىمدى سىناپ كورۋ ءۇشىن ەمتيحان تاپسىردىم. ناتيجەسىندە، «وركەن» گرانتىنا يەلەنىپ، مەكتەپكە قابىلداندىم. ارينە، قۋانىشىمدا شەك بولمادى. بىراق ۋاقىت وتە كەلە، وقۋدىڭ وڭاي ەمەستىگىنە كوزىم جەتتى. دەسە دە، قيىندىقتى شەتكە ىسىرىپ، ەڭبەكتەنۋدەن جالىقپادىم. نزم-دا 12 جىلدىق جۇيەمەن وقىدىق. كەيىن شەت ەلگە وقۋعا ءتۇستىم. -شەت ەلدە وقۋعا نە تۇرتكى بولدى؟ -ءبىزدىڭ مەكتەپتە، نەگىزىنەن شەت ەل وقۋلارىن جارنامالاۋ وتە جاقسى دامىعان. ءارى، گيمنازيانىڭ وزگە وقۋ ورىندارىنا قاراعاندا ارتىقشىلىقتارى وتە كوپ. باسقا مەكتەپتەردەن وزگەشەلىگى – كەمبريدج حالىقارالىق وقۋ جۇيەسى نەگىزىندە ءبىلىم بەرۋى. سول سەبەپتى، بارلىق ءپاندى، كىتاپتاردى تىكەلەي اعىلشىن تىلىندە وقىدىق. ناتيجەسىندە، ماعان اعىلشىن، بيولوگيا، حيميا پاندەرى وتە قاتتى ۇناي باستادى. ءتىپتى، قازاق تىلىندەگى تۇسىندىرمەدەن دە جەڭىلىرەك بولا باستادى. وسىدان كەيىن جۇرەك تۇكپىرىمدە «شەت ەلدە ءبىلىم الىپ، ەلىمە ءوز پايدامدى تيگىزسەم عوي» دەگەن ارمان-ماقسات تۋىندادى. -بۋداپەشتتى تاڭداۋدا قانداي فاكتورلارعا ءمان بەردىڭىز؟ -ءاۋ باستا شەت ەلدە وقۋ تۋرالى ۇسىنىستى اناما سەنىمسىزدەۋ كەيىپتە ايتقان ساتىمدە، «ەگەر گرانتى مەن شاكىرتاقىسى بولاتىن بولسا، نەگە وقىماسقا؟» - دەپ، ماعان سەنىم بىلدىرگەن بولاتىن. ءوزىم كوپ بالالى وتباسىنانمىن دەپ ايتىپ ءوتتىم. ۇيگە، اتا-اناما اۋىرلىق تۋدىرماس ءۇشىن تولىق گرانتى مەن شاكىرتاقىسى قامتاماسىز ەتىلگەن باعدارلامانى ىزدەدىم. سونىڭ ءبىرى جانە بىرەگەيى – Stipendium hungaricum scholarship باعدارلاماسى بولدى. باسقا ەۋروپا ەلدەرىندە دە گرانتتار بار، بىراق تولىق قامتىلماعان. ياعني، شاكىرتاقاسىز گرانت نەمەسە 50 %-دىق گرانت بولۋى مۇمكىن. سول سەبەپتى، مەن وسى باعدارلامانى تاڭدادىم. ۆەنگريا - ەۋروپانىڭ ءدال جۇرەگىندە ورنالاسقان. بۇل دەگەنىمىز – ەۋروپانىڭ كەز كەلگەن ەلىنە ەش قيىندىقسىز، ارزان باعادا بارا الاسىز دەگەن ءسوز. ماسەلەن، گەرمانياعا ۇشاقپەن 5000 تگ، فرانتسياعا – 4500 تگ، ۆەناعا – 6000, 7000 تەڭگەگە بارا الاسىز. وقۋعا تۇسكەن كەزدە العان ۆيزاڭىزدى، وقۋ بىتىرەتىن ۋاقىتىڭىزعا دەيىن قوي̆ىپ بەرەدى، بۇل دەگەنىمىز – ەۋروپانىڭ كەز كەلگەن ەلىنە ۆيزانىڭ ماسەلەلەرىن وي̆لاماي̆-اق كەتە بەرۋىڭىزگە بولادى دەگەن ءسوز. ونىڭ ۇستىنە، ەۋروپا دەپ ۇلكەي̆تىپ اي̆تقانىمىزبەن، ەلدەرى از عانا اي̆ماكتى الادى. سول ءۇشىن دە ءبىر ەلدىڭ ادەمى دەگەن جەرلەرىن كورۋ ءۇشىن ءبىر كۇنىڭىز دە جەتىپ كالادى دەپ وي̆لاي̆مىن، ەكىنشى ەلگە اۆتوبۋس نە پوي̆ىزدا ۇي̆ىقتاپ بارىپ جەتىپ الساڭىز بولادى. سونىمەن قاتار، بۇل ەل ەلدىڭ اۋا-رايى، ادامدارى، ءبىلىم دەڭگەيى جايلى عالامتوردان وزگە دە جاقسى پىكىرلەردى وقىعاسىن، ءدال وسى جەرگە تاپسىرعىم كەلەتىنىنە ابدەن سەنىمدى بولدىم. -ونداعى حالىقتىڭ وزگە ۇلت وكىلدەرىنە، ونىڭ ىشىندە، قازاقتارعا كوزقاراسى قانداي؟ -بۇل مەملەكەت – شەت ەلدىك ستۋدەنتتەردى بۇرىننان بەرى وقىتىپ كەلە جاتىر. ءارى، وزدەرىنە وزگە ەلدىڭ ستۋدەنتتەرىن كوبىرەك تارتۋ ماقساتىندا، ستۋدەنتتەرگە جاقسى جاعداي جاساپ قويعان. كوزقاراستارىنا كەلسەك، كوبىنە ۇلكەن كىسىلەر وزگە ۇلتتارعا جايدارى كوڭىلمەن قارايدى دەپ ايتا المايمىن. بالكىم، جاستارى ۇلكەن بولعاسىن، وزگە ۇلتتارعا جاتسىنىپ قارايتىن شىعار؟! اسىرەسە، مەن تۇراتىن دەبرەتسەن قالاسىندا ادام سانى از بولعانى ءۇشىن شەت ەلدىكتەرگە جاتسىنىپ قاراۋى مۇمكىن. دەگەنمەن، شارۋالارى جوق. اسىلى، بۋداپەشت تۋريستتىك قالا بولعاسىن، كەز كەلگەن ادامدى جاقسى قارسى الادى. وزدەرى تۇراتىن قالانىڭ تۋريستتىك ايماققا اينالعانىنا شىن كوڭىلدەن قۋانادى.  -ء"وز ەلىڭنىڭ قادىرىن، شەتتە جۇرسەڭ بىلەسىڭ" دەيدى عوي. وتانعا دەگەن ساعىنىشىڭىزدى سيپاتتاپ بەرىڭىزشى... -ەلىڭ ساعان قاشان دا ىستىق. ويتكەنى سەنى ۋايىمدايتىن، سەن ءۇشىن دۇعا تىلەپ، تىلەكشى بولاتىن تۋعان-تۋىس، دوس-جاران، اعايىنىڭنىڭ ءبارى سول ەلدە. ول عانا ەمەس، تۋعان ەلىڭنىڭ تاسىن دا، توپىراعىن دا جان-تانىڭمەن ساعىنادى ەكەنسىڭ. ءارى، ءۇيىڭنىڭ تاماعىن، ءداستۇرلى تاماقتى، جىلقىنىڭ ەتىن اڭسايسىڭ... مۇندا حالال ەتتەر جوقتىڭ قاسى دەسەم دە بولادى. بىراق كۇش جۇمساپ، ايتەۋىر، تابا الامىز. ءبىر وكىنىشتىسى، مۇندا ءبىز اڭساپ جۇرگەن جىلقى ەتى مۇلدەم جوق. سەبەبى بۇلار جىلقىعا اسىل تۇقىمدى دەپ قارايدى. سول ءۇشىن ونى قورەك ەتۋگە قيمايدى. مەن باسىندا مۇندا كەلۋگە قاتتى اسىقتىم. ءبارى وڭاي بولادى دەپ ويلادىم. قايداعى... مەن ويلاعانداي وڭاي بولمادى. باستاپقى كەزدەرى جالعىزسىراعان ۋاقىتتارىم وتە كوپ بولدى. ۇيرەنىسۋ، دوس تابۋ دەگەننىڭ ءوزى ميىڭا ءسال سالماق تۇسىرەدى ەكەن. بۇرىن ەلدە بولعان ۋاقىتتا ىشكەنىم الدىمدا، ىشپەگەنىم ارتىمدا بولىپ، ءبارى مەنىڭ قاس-قاباعىما قاراپ جۇرەتىن. ال قازىر، ەشكىم سەنىڭ ارتىڭنان جۇگىرمەيدى، ەشكىم قامىڭدى ويلاپ، جاعدايىڭدى جاساپ بەرمەيدى. بىراق وعان دا ۇيرەنىسۋگە بولادى. ماعان ول ءۇشىن كەمى ءبىر-ەكى اپتا قاجەت بولدى. ءبىر ايتارىم، مەن قاشان دا، قايدا جۇرسەم دە ەلىمنىڭ ماعان بەرگەن زور مۇمكىندىكتەرىن ۇمىتپايمىن، ءارى، ونى بولاشاقتا مىڭ ەسە ەتىپ قايتارامىن.  -بۋداپەشتكە بارعاندا قانداي ەرەكشەلىكتەر بىردەن كوزگە ءتۇستى؟ -كوشەلەردە ۇلكەنى دە، كىشىسى دە تەمەكىنى وتە كوپ تۇتىنادى; قارت كىسىلەر وتە بەلسەندى، سپورتپەن اينالىسادى. اسىرەسە، ۆەلوسيپەدتى كوپ ايدايدى. مۇندا ورماندار وتە كوپ. Great forest دەپ اتالاتىن ۇلكەن ورماندا كوپ سەرۋەندەيدى; مۇنداعى حالىق، قاراجاتتى ارزان ماقتانعا جۇمسامايدى، قىمبات ءۇي، قىمبات كولىك دەگەندەرگە قىزىقپايدى. اقشانى كوبىنە بىلىمگە قۇيعاندى جاقسى كورەدى. كولىكتەردىڭ ماركالارى وتە قاراپايىم، كوبىنە ستاندارتتى كولىكتەر. ءالى كۇنگە دەيىن اسا ءبىر كۇشتى كولىكتەردى بايقامادىم; دۇكەندەردىڭ كوپشىلىگى كەشكى 20, 21:00-گە دەيىن جۇمىس ىستەيدى، 24 ساعات بويى جۇمىس ىستەيتىن دۇكەن جوق; دەمالىس كۇندەرى دۇكەندەر مۇلدە جۇمىس ىستەمەيدى نەمەسە 17.00-گە دەيىن عانا اشىق بولادى; بازاردا تاماق باعاسى ارزانداۋ، ول تاڭەرتەڭ 06.00-دە اشىلىپ، تۇسكى 13.00-دە جابىلادى. دەبرەتسەن حالقىنىڭ كۇيبەڭ تىرشىلىگى تاڭعى 6, 7-دەن باستاپ قاينايدى. ال، كەشكى 20,22:00-دە ادامداردى سيرەك كەزدەستىرەسىڭ. 22.00-دە شامى جاعىلىپ تۇرعان ءۇيدى كورە المايسىڭ; سۋى وتە تازا، ءمولدىر. ءتىپتى، كراننان الىپ ىشە بەرەسىڭ. ءدامى بىلىنبەيدى; ادامدارى ۇنەمى جاي̆دارى، كوتەرىڭىكى كوڭىل-كۇي̆مەن جۇرەدى. اسىرەسە، ۇلكەن كىسىلەر. اتا-اجەلەر، ورتا بۋىنداعى اعا-اپكەلەر ءبىر-ءبىرىنىڭ قولدارىنان قىسىپ ۇستاپ، كۇلىپ، اڭگىمەلەرىن اي̆تىپ كەتىپ بارا جاتادى. ونداي̆دى ەلىمىزدە كوپ كورمەگەسىن، كوزىم بىردەن ۇي̆رەنىسە قوي̆مادى. كەي̆دە ساباقتان شارشاپ، دۇكەننەن تاماق الىپ، كاسسادا تۇرعاندا، قارت كىسىلەر اۋرە بولماڭىز دەگەنىڭە قاراماستان، «no madam» -دەپ، كۇلىمسىرەپ وتكىزىپ جىبەرەدى. پروفەسسورلار دا وتە مەي̆ىرىمدى. ءبىر دە ءبىر پروفەسسوردىڭ ۇرىسقانىن كورمەدىم، ساباقتاردى كۇلىپ تۇرىپ تۇسىندىرەدى.  -كارانتينگە بايلانىستى قانداي وزگەشەلىكتەر بولدى؟ پاندەميا كەزىندە قانداي ءىس-شارالار قولداندى؟ قانشالىقتى ەففەكتيۆتى بولدى؟ -ناۋرىزدىڭ 15-ىنەن باستاپ، قاتاڭ تالاپتى كارانتين ورناتىلدى. ۋنيۆەرسيتەتتەر جابىلدى. تاڭعى ساعات 6:00-دەن، تۇسكى ساعات 12:00-گە دەيىن تەك قانا 50-دەن اسقان كىسىلەر جۇرە الادى. ال، 12:00-دەن كەشكى 20:00-گە دەيىن جاستار عانا شىعا الادى دەگەن زاڭ بەكىتىلدى. حالىق تا بۇل زاڭدى ساقتاي الدى. بەلگىلەنگەن ۋاقىتتاردا سىرتقا شىققانىمىزبەن، 1,5 مەتر اراقاشىقتىق ساقتاۋىمىز قاجەت بولدى. ءسال جاقىنداپ كەتسەڭ، تەكسەرۋشى نەمەسە ادامنىڭ ءوزى ۇرىسىپ جىبەرەتىن. ەگەر، قانداي دا ءبىر ادام كەشكى 20:00-دەن كەيىن دالادا جۇرەتىن بولسا، وعان 20 مىڭ فورينت، تەڭگەگە اينالدىرعاندا، شامامەن 30 مىڭ تەڭگەدەي ايىپپۇل سالاتىن. بۇل ۋاقىتتان باستاپ، بارلىق جەرگىلىكتى پوليتسەيلەردىڭ جۇمىسى قىزىپ، تارتىپپەن قاداعالانىپ وتىردى.  -بۋداپەشت ۋنيۆەرسيتەتتەرىنە قالاي وقۋعا تۇسۋگە بولادى؟ ءتۇسۋ كەزىندە قانداي قيىندىقتار بولدى؟ كونكۋرەنتسيا قانشالىقتى كوپ؟ قازاقستاندىقتاردىڭ تۇسۋىنە قانشالىقتى مۇمكىندىك بار؟ -ەڭ الدىمەن، اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەنۋ كەرەك دەپ ايتار ەم. اعىلشىن ءتىلىن بىلەتىن بولساڭىز، ءسىز IELTS ەمتيحانىن تاپسىرىپ، ونداعى كورسەتكىشىڭىز فاكۋلتەتكە سايكەس كەلسە، سەرتيفيكات ارقىلى شەت ەلدىك وقۋلارعا تاپسىرا الاسىز. كوبى تەك التىن بەلگىلەر تۇسەدى دەپ ويلايدى. جوق، ولاي ەمەس. مەكتەپتەگى باعالارىڭىز 4 پەن 5 بولسا جەتكىلىكتى. كەز كەلگەن وقۋشى ءسال قينالىپ ەڭبەك ەتەر بولسا، وقۋعا ءتۇسىپ كەتە الادى. ادامنىڭ ميى، پوتەنتسيالى مەن كۇشى بىردەي. وزىمە كەلەر بولسام، تاپسىرۋ بارىسىندا ەشقانداي قيىندىق كورمەدىم. سەبەبى اعىلشىن ءتىلىن جاقسى بىلەتىنمىن. وعان قوسا، سۇقباتتى، ماتەماتيكا مەن بيولوگيا پانىنەن سىناقتى دا ءساتتى تاپسىرىپ شىقتىم. ۆەنگريا تاراپىنان ارنايى قازاقستاندىقتار ءۇشىن جىل سايىن 250 گرانت بولىنەدى. اتاپ ايتار بولسام، باكالاۆرعا – 110, ماگيسترانتتارعا – 90, ال قالعان 50 گرانتتى دوكتورانتتارعا دەپ بەكىتەدى. مەن تاپسىرعان جىلى ءبىزدىڭ ەلدەن 1500-دەي وقۋشى باق سىنادى. سونىڭ اراسىنان 250 وقۋشى تاڭدالىپ الىندى. ولاردان بولەك، 75 وقۋشىنى رەزەرۆكە بەكىتتى. ۆەنگريا تاراپى تاڭدالىنعان 250 وقۋشىنىڭ ىشىنەن تاعى ىرىكتەدى. ال ودان وتپەي قالعاندارداردى تىزىمنەن شىعارىپ تاستادى دا رەزەرۆتە تۇرعان وقۋشىلاردىڭ ىشىنەن تاڭداۋلىلارىن الدى. سوڭعى جىلدارى ۆەنگرياعا كوپ وقۋشى تاپسىرىپ، ءتۇسىپ جاتقاسىن، كونكۋرەنتسيا جىلدان-جىلعا ارتىپ كەلەدى. قاتەلەسپەسەم، وسى جىلدىڭ وزىندە 4-6 مىڭداي وقۋشى تاپسىرۋعا نيەت ءبىلدىرىپتى. ال، سول مىڭدىقتاردىڭ ىشىنەن تەك 250 وقۋشى، ستۋدەنت قانا گرانتقا تۇسە الادى.

9. بۋداپەشتكە بارعاندا قانداي دا ءبىر قيىندىقتار بولدى ما؟

- ارينە، قيىندىقتىڭ بولۋى – زاڭدى. اۋا-رايىنا بەيىمدەلمەيتىندەي قيىندىقتار بولعان جوق. تەك ءوز توبىمدا جالعىز قازاق مەن بولعاسىن، باسىندا ۇيرەنىسە الماي ءجۇردىم. باستاپقىدا، توبىمدا مەنەن وزگە 1-2 قازاق ستۋدەنت بولاتىن شىعار دەپ ويلاعام. بىراق ءۇمىتىم اقتالمادى. ءسىڭىسىپ كەتەرمىن، ولار دا مەن سەكىلدى ەت پەن سۇيەكتەن جاراتىلعان ادام عوي دەپ، ءوزىمدى جۇباتىپ ءجۇردىم. راسىندا، ۋاقىت وتە كەلە ورتاعا بەيىمدەلە الدىم. گرۋپپالاستارىم دا وتە جاقسى بولىپ شىقتى. ودان بولەك اسا ءبىر قيىندىقتار بولدى دەپ ايتا المايمىن. سەبەبى شاكىرتاقىم بارىنە جەتەدى، اتا-اناما مۇلدەم سالماق سالمايمىن، ءارى، نزم-دا حالىقارالىق جۇيەمەن وقىعاسىن، بۇل جاقتاعى باعدارلاماعا بەيىمدەلىپ كەتۋدىڭ ەش قيىندىعى بولعان جوق. -ۆەنگرياداعى ستۋدەنت ايىنا قانشا جۇمسايدى؟ وقۋ. مەنىڭ كەي̆بىر گرۋپپالاستارىم جىلىنا 5000 ەۋرو، 2-3 ميلليون ارالىعىندا تولەپ وقىپ جاتىر. مەن گرانتتا بولعاسىن، وقۋعا تولەمەيتىنىم بەلگىلى. وعان قوسا شاكىرتاقىم دا بار. مەندەگى شاكىرتاقى – تەڭگەگە شاققاندا 120 مىڭ تەڭگەنى قۇرايدى. بۇل بىزگە ۆەنگريادا ءبىر اي ءومىر سۇرۋگە تولىق جەتەدى. ياعني، مەن بۇل اقشانى تۇراتىن جەرىمە دە، تاماعىما دا، باسقا شىعىندارىما دا ەركىن جەتكىزە الامىن. ەگەر جاتاقحانادا تۇراتىن بولساڭىز، ايىنا 57 250 تگ كولەمىندە شاكىرتاقى الا الاسىز، ال ۇي̆دە تۇراتىن بولساڭىز، 109 650 تگ الاسىز. ول تۇراتىن جەرىڭە دە، تاماعىڭا دا، باسقا دا قاجەتتى شىعىندارعا تولىق جەتەدى. بىراق باسقا ەۋروپا ەلدەرىنە ساياحاتتايمىن دەسەڭىز، ودان بولەك قوسىمشا قاراجاتىڭىز بولۋى كەرەك. كۇنكورىس. ەگەر 2-3 ستۋدەنت بىرىگىپ، ەۋروپالىق قىمبات ۇي̆دەن العىڭىز كەلسە،  200.000 تەڭگەدەن باستالادى، بۇل تەك ءۇي̆دى جالداۋ ءۇشىن عانا، ال كوممۋنالدىق قىزمەت (جارىق+سۋ+پودەزدى سىرلاۋعا+قوقىس+اۋلا تازالاۋ+جىلۋ) ماكسيمۋم 45.000 تگ شىعادى. ال قاراپاي̆ىم ءۇي̆ جاراي̆دى دەسەڭىز، وندا 130 – 150 000 تەڭگەگە تابا الاسىز. نەگىزى 3-4 ادام بولىپ تۇرعان الدەقاي̆دا ءتيىمدى. ونى جازدىڭ ورتاسىنان باستاپ وي̆لاستىرۋ قاجەت. سەبەبى قىركۇي̆ەك اي̆ىندا ءۇي̆دىڭ باعالارى شارىقتاپ كەتەدى. دەپوزيت. ءۇي̆دى جالعا الار كەزدە، الدىن-الا 260.000 تەڭگەدەي̆ تولەم جاسايسىز. ەگەر ءسىز ول ءۇي̆دىڭ ءبىر نارسەسىن سىندىرىپ، نە ءبۇلدىرىپ الاتىن بولساڭىز، سول اقشادان ۇستاپ قالىپ وتىرادى. ال ەگەر، ءۇي̆دى يەسىنە تاپسىرعانعا دەي̆ىن ەشتەڭەسىن بۇزباي̆، قالاي̆ بەرىلدى، ءدال سولاي̆ كەرى قاي̆تارساڭىز، سىزدەن باستاپقىدا العان اقشاسىن تۇگەل قاي̆تارىپ بەرەتىن بولادى. جول اقى. مەن مۇندا ترامۆاي̆مەن ۋنيۆەرسيتەتىمە 20 مينۋتتا جەتەمىن. بۇل ترانسپورت ءۇشىن اي̆ ساي̆ىن 5.000 تەڭگەدەي̆ تولەيمىن. سيم كارتا. مۇندا اي̆ ساي̆ىنعى تاريف جوق. مەن 1 گب ينتەرنەتتى 2.600 تەڭگەگە ساتىپ الامىن. ونىڭ ءوزى قولدانۋىما باي̆لانىستى ازاي̆ىپ وتىرادى. شوپينگ. شىنىمدى اي̆تسام، كيىمگە، سانگە، ترەندتەگى كيىمدەرگە كوپ قىزىقپاي̆مىن، بىراق سوندا دا كەي̆بىر ادەمى كوي̆لەكتەردى كورىپ قالسام، ساتىپ الامىن. سەبەبى باعالارى جاقسى، ءارى ساپالى بولادى. ماسەلەن، ادەمى قىزىل كوفتامدى 4000 – 5000 تگ ارالىعىندا السام، قىزىل كوي̆لەگىمدى 12.000 تەڭگەگە الدىم. تاماق. ازىق-تۇلىك اي̆تارلىقتار قىمبات ەمەس، تەك نان قىمباتتاۋ. شامامەن، 300 – 500 تەڭگە. نەگىزى مەن دۇرىس تاماقتانۋدى ۇستانامىن، شەكتەن تىس تاتتىلەر، شاي̆، ماي̆، شىرىن، چيپسىلار كوپ المايمىن. بىراق ناندى قىمبات بولعانىنا قاراماستان الامىن. باستاپكىدا ءۇي̆ ىزدەپ جۇرگەن كەزدەرى امالسىزدان كافەلەردە تاماقتانعانىم بولماسا، وسى ۋاقىتقا دەيىن ارنايى سىرتتان تاماقتانىپ كورمەپپىن.  -وقۋعا تاپسىرۋ پروتسەسىڭىزدى تولىعىراق ايتىپ وتسەڭىز... - ۆەنگريا ەلىنىڭ جوعارعى وقۋ ورىندارىنا تاپسىرۋ – 6️ قادامنان تۇرادى. 1) انكەتا تولتىرۋ. ساۋالنامانى egov.kz. ساي̆تىنان ۆەنگريا دەپ ىزدەپ، تاۋىپ الساڭىز بولادى. بۇل انكەتادان باسقا مەديتسينالىق تەكسەرىستەردەن ءوتۋىڭىز كەرەك. (ۆيچ، سپيد، قانعا باي̆لانىستى). 2)ديپلومداردى، سەرتيفيكاتتاردى، بارلىق جەتىستىكتەرىڭىزدى جيناقتاي̆سىز. IELTS سەرتيفيكاتى مىندەتتى تۇردە بولۋى كەرەك. كەمىندە 5.5=ۆ2. بىراق كەي̆بىر فاكۋلتەتتەردە 6-دان باستاپ سۇراي̆دى. 3️) Motivation letter, recommendation letters. 3 مۇعالىمنەن ءوزىڭىز جايلى پىكىر سۇراپ، ولاردى ەلەكتروندى تۇردە https://apply.stipendiumhungaricum.hu تىركەي̆سىز. نەگىزى بارلىق قۇجاتتار وسى ساي̆تقا تىركەلۋى ءتيىس. تولىعىراق egov.kz ساي̆تىندا... 4️) جوعارىداعى قۇجاتتاردىڭ بارلىعىن ءبىر پورتفوليوعا جيناقتاپ، نۇر-سۇلتان قالاسىنداعى “بولاشاق” باعدارلاماسىنىڭ وفيسىنە تاپسىراسىز. ياعني، ۇمىتكەرلەر سانى 2-3 مىڭ بولسا دا ەڭ اۋەلى قازاقستاننىڭ ىشىنەن تاڭدالىپ، كەي̆ىن ۆەنگريانىڭ وقۋ ورىندارىنا ىرىكتەۋدەن وتكەن 250 ستۋدەنتتىڭ ءتىزىمى جىبەرىلەدى. بۇل اقپان اي̆ىنىڭ ورتاسىنا نەمەسە سوڭىنا دەي̆ىن سوزىلاتىن پروتسەستەر. قازاقستانداعى ىرىكتەۋدەن ءوتۋ ءۇشىن، “بولاشاق” باعدارلاماسىنىڭ كوورديناتورلارىمەن وتەتىن ينتەرۆيۋدى ءساتتى تاپسىرۋ شىعۋ كەرەك. ولار وتىرىك، سەنىمسىز سويلەپ جاتقانىڭىزدى بىردەن سەزىپ قويۋى مۇمكىن. سول ءۇشىن جالىنداپ، وقۋعا دەگەن موتيۆاتسياڭىزدى اي̆قىن كورسەتىڭىز. ⠀5) ءساۋىردىڭ ورتاسىنان باستاپ ۆەنگريا ۋنيۆەرسيتەتتەرىنىڭ كوورديناتورلارى، پروفەسسورلارى سىزبەن @gmail ارقىلى باي̆لانىسىپ، ونلاي̆ن تەست الاتىن كۇندى بەلگىلەي̆دى. كەي̆ىن تەست تاپسىراتىن كۇندەر اياقتالعاسىن، سكاي̆پ ينتەرۆيۋ باستالادى. مەن تاپسىرىپ جاتكان جىلى كەي̆بىر ۇمىتكەرلەردە سۇقبات ۇزاقتىعى نەبارى 2-3, 5 مينۋتقا عانا سوزىلعان. بىراق مەنىڭ اڭگىمەلەسۋىم 18 مينۋتقا سوزىلدى. وندا قانداي̆ سۇراقتار قوي̆ىلادى؟ باستاپقىدا وقۋشى تۋرالى، ياعني personal questions سۇرالادى، كەي̆ىن تەست تالداۋىڭىز مۇمكىن نەمەسە قاي̆ ءپاندى تاڭدادىڭىز، سول پانگە قاتىستى سۇراقتار قوي̆ىلادى. مىسالى، مەن بيولوگيا فاكۋلتەتىنە تۇسەتىن بولعاسىن، بيولوگيا جانە ماتەماتيكا پاندەرىنەن ءتۇرلى سۇراقتارعا جاۋاپ بەردىم. ەگەر جەتكىلىكتى جاۋاپ بەرسەڭىز، ءدال سول كەزدە سىزگە ۋنيۆەرسيتەت قابىلدانعانىڭىزدى نەمەسە قابىلدانباعانىڭىزدى اي̆تادى. بىراق... 6️) بىراق بۇل گرانتتى ۇتىپ الدىم دەگەن ءسوز ەمەس. ناعىز شەشەتىن ادامدار Tempus Public Foundation دەگەن ۇي̆ىمدا وتىر. مىنە، سول كىسىلەرگە جاقسى، كابىلداندى دەگەر ستۋدەنتتەر جىبەرىلەدى، ولار اتتەستاتتى كۇتەدى. اتتەستاتتى جىبەرگەسىن، ولار سىزگە ناقتى جاۋابىن اي̆تادى. تولىق شەشىمىن اي̆تاتىن ۋاقىت – ماۋسىم اي̆ىنىڭ سوڭى نەمەسە شىلدە اي̆ىنىڭ باس جاعى نەمەسە ورتاسى بولۋى مۇمكىن. مەن دە جاز مەزگىلىنىڭ ورتاسىنا دەيىن ءوز جاۋابىمدى كۇتتىم. كەيىن جاۋابى شىققاسىن، گرانتقا وتكەنىمدى ءبىلىپ، قاتتى قۋاندىم. سونسوڭ، ۆيزا تاپسىرۋ ءۇشىن الماتىعا جول ءجۇرىپ كەتتىم. ۆيزا بىزگە تەگىن بولدى. ول دايىن بولعاسىن بۋداپەشتكە ۇشىپ، ورنالاسىپ، وقۋىمدى باستاپ كەتتىم.  -قازاقستانداعى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنەن ايىرماشىلىعى بار ما؟ -ارينە، ايتارلىقتاي ايىرماشىلىق وتە كوپ. ءبىلىم جۇيەسى جاقسى دامىعان. ءارى، باسقا پاندەرگە باس قاتىرماي، ءوز سالاڭنىڭ توڭىرەگىندەگى ساباقتاردى عانا وقىتادى. ەلىمىزدە وقيتىن سىنىپتاستارىم بار. ولار حيميا باعىتىندا ءبىلىم السا دا ماماندىعىنا ەش قاتىسى جوق فيلوسوفيا، پسيحولوگيا جانە تاعى دا وزگە ءبىراز پاندەردى وقيدى. ال ءبىزدىڭ وقۋ ورنىندا مۇنداي ارتىق دارىستەر ەنگىزىلمەگەن. تەك ماماندىعىڭا قاتىستى پاندەردى عانا تالاپ ەتەدى. سونىمەن قاتار، مۇندا پروفەسسورلاردىڭ ستۋدەنتتەرمەن قارىم-قاتىناسى ەرەكشە. كوپ پروفەسسورلار ستۋدەنتتەرمەن ەركىن قارىم-قاتىناستا بولۋعا تىرىسادى. ستۋدەنتتەرگە ءوزىنىڭ دوسىنداي قارايدى. ءدارىستى ءتۇسىنىپ-تۇسىنبەگەنىڭدى ەركىن ايتا الاسىڭ، ءارى، داۋىس كوتەرىپ سويلەمەيدى. وتە ءادىل، بارلىعىن ۋاقىتىندا ىستەۋدى تالاپ ەتەدى. قاباق شىتىپ، شارشاپ جۇرمەيدى. ىلعي بەلسەندى، جايدارى قالىپتا ساباق وتكىزەدى. شەشۋشى ەكزامەندى 3 رەت تاپسىرۋعا مۇمكىندىگىڭىز بار. 1-2 سەمەستردا ءوتىپ جاتقانىمىز، 11-12 سىنىپتا وتكەن تاقىرىپتارىمىزعا ۇقسايدى. پروفەسسورلاردىڭ بىزگە دايىندايتىن كۇن سايىنعى پرەزەنتاتسيالارىنىڭ ءوزى تۇسىنىكتى ءارى جەڭىل تىلدە جازىلعان. عىلىمي بولعانىمەن، ناقتى ءارى تۇسىنىكتى جەتكىزەدى. ەستۋىمشە، قازاقستاندىق جوعارى وقۋ ورىندارىندا كوپتەگەن پاندەر عىلىمي بولعانى ءۇشىن كۇردەلى سوزدەرمەن جازىلعان. مەنىڭشە، ونداي پاندەردى قۇر جاتتاپ ايتىپ بەرمەسەڭ، كەيىن ميىڭدا قالادى دەپ ويلامايمىن. باستىسى، جاتتاۋ ەمەس، ءتۇسىنۋ، كەيىن ونى ومىرىڭدە ىسكە اسىرۋ كەرەك دەپ بىلەمىن. سونداي-اق، مۇندا «اعا، كوكە»، پارا بەرىپ، ساباعىڭدى جابا سالۋ دەگەن تەما اتىمەن جوق! ءسىز تازا بىلىمىڭىزبەن، تەك ءوزىڭىز ءۇشىن وقيسىز.  -ونلاين وقۋ جۇيەسى قانشالىقتى ءتيىمدى جۇزەگە اسىرىلعان؟ -ونلاين ساباقتار تىكەلەي ەفيردە وتەدى. ودان بولەك، تاقىرىپتى تۇتاس قامتىعان پرەزەنتاتسيالار جىبەرىپ وتىرادى. سوعان دايىندالىپ، ۋاقتىلى ەمتيحان تاپسىرىپ وتىرامىز. ونلاين جۇيە وففلاينعا مۇلدە ۇقسامايدى، ءسال قيىنداۋ. كوپ كۇش جۇمساۋعا تۋرا كەلەدى. تەك ۇيدەن شىقپاي، ارتىق قوزعالىسسىز قالعانىمىز بولماسا، اسا ۇلكەن ايىرماشىلىق كورىپ تۇرعان جوقپىن. وقۋ جۇيەسۋ كوڭىلىمنەن شىعۋدا. -وتانداستاردى قانشالىقتى كوپ كەزدەستىرەسىز... سىزدەن وزگە قازاقستاندىق ستۋدەنتتەر كوپ پە؟ -ۆەنگريانىڭ ءار قالاسىندا قازاق ستۋدەنتتەرى وتە كوپ. اسىرەسە، مەن تۇرىپ جاتقان دەبرەتسەن قالاسىندا. بىراق مەنىڭ ماماندىعىمدا وقيتىن قازاق ستۋدەنتتەرىن كوپتەپ كەزدەستىرمەگەسىن ونشا بايقاي قويمايمىن. تەك بيولوگيا باعىتىندا وقيتىن 1-2 قىزدى تانيمىن. بىراق كوپ كەزىكپەسەك تە مەرەكە كۇندەرى جينالىپ، باسقوسۋلار وتكىزىپ تۇرامىز. ودان بولەك، پاتەردە 4 قىز بولىپ تۇرامىز. تورتەۋمىز دە قازاقپىز. ۇنەمى ءوزىمىزدىڭ ءداستۇرلى، ۇيرەنشىكتى تاعامداردى پىسىرەمىز. ەت اسامىز، شەلپەك پىسىرەمىز. بارلىعىن بىرگە ۇيىمشىل تۇردە ىستەيمىز. وتە كوڭىلدى تۇرامىز.  -وقۋ مەن جۇمىستى قاتار الىپ جۇرۋگە ۋاقىت بار ما؟ -وزگە ستۋدەنتتەردى بىلمەدىم. بىراق وزىمە، ونلاين فورماتتىڭ ارقاسىندا جۇمىستى دا، ساباقتى دا قاتار الىپ جۇرۋگە ۇلكەن مۇمكىندىك تۋدى. ۋنيۆەرسيتەتكە بارار بولساق، تاڭەرتەڭگىسىن ءبىر ساباق، تۇستە بىرەۋ، كەشكىسىن تاعى ءبىر ساباق بولار ەدى. ول كەزدە ستۋدەنتتىڭ گرافيگى جۇمىس ىستەگۋە ءسال قولايسىزداۋ بولىپ قالادى. ال ونلاين وقۋ ارقىلى تاڭەرتەڭنەن تۇسكى ۋاقىتقا دەيىن ساباعىمدى وقىسام، كەشكە دەيىن جۇمىسىممەن اينالىسامىن. وقۋشىلارعا ونلاين تۇردە ساباق بەرەم، speaking ۇيىمداستىرىپ، تاپسىرمالارىن قاداعالاپ وتىرامىن. وقۋشىلارمەن جۇمىس ىستەگەن قاتتى ۇنايدى. ءاربىر ساباق كەرى بايلانىسپەن، كوڭىلدى وتەدى. دەگەنمەن، ەمتيحان كەزىندە جۇمىستارىمدى توقتاتا تۇرۋعا تۋرا كەلەدى. ويتكەنى ءاربىر ساباققا فوكۋس قويىپ دايىندالۋ، وتكەن دارىستەردى قايتالاۋ ماڭىزدى.  -وقۋ بىتىرگەسىن ەلگە كەلىپ جۇمىس ىستەيسىز بە؟ -ارينە، ەلگە كەلىپ جۇمىس ىستەيمىن. وزىمنەن كەيىنگى ءىنى-سىڭىلىلەرىمە جول كورسەتەر مامان بولعىم كەلەدى. الداعى ۋاقىتتا ءوز ماماندىعىم بويىنشا ماگيستراتۋراعا تاپسىرىپ-تاپسىرمايتىنىم بەلگىسىز. بىراق ەلگە بارعاسىن، مۇعالىم بولعىم كەلەتىنى انىق. ءوزىم قانداي دا ءبىر تاقىرىپتى جەتىك تۇسىنگەسىن، ونى وزگەلەرمەن بولىسپەي تۇرا المايتىن اداممىن. سول سەبەپتى، بىلگەنىمدى وقۋشىلارعا ۇيرەتۋدەن تانبايمىن. ءارى، مۇعالىمدىككە، بيولوگياعا دەگەن قىزىعۋشىلىعىم كۇننەن-كۇنگە ارتىپ كەلەدى.  -بۋداپەشتتە وقىعىسى كەلەتىن وقۋشىلارعا قانداي اقىل-كەڭەس ايتاسىز؟ -ەڭ الدىمەن، بىلىمگە ينۆەستيتسيا جاساساڭىزدار ەكەن دەيمىن. ەش ۋاقىتتا بىلىمگە اقشا قۇيۋعا قورىقپاڭىزدار. ىنتا قويىپ، ءوز-وزدەرىڭىزدى قولعا الىپ، وقىڭىزدار، ءتىل ۇيرەنىڭىزدەر. سول ارقىلى شەت ەلدىڭ كەز كەلگەن وقۋ ورنىنا سەنىمدى تۇردە تۇسە الاسىزدار. اعىلشىن مەڭگەرگەسىن، مىندەتتى تۇردە IELTS-تان جوعارى ۇپاي جيناۋلارىڭىزدى تىلەيمىن. تەك قانا بيىككە ۇمتىلىڭىزدار! جاقسى ارمان-ماقسات قويىپ، سوعان ساي ارەكەت ەتىڭىزدەر دەگىم كەلەدى.  

سۇقباتتاسقان: اقمارال كانال،

"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى.