11 جەلتوقساندا الماتى ماڭىندا قۋاتى 4,3 بالدىق جەر سىلكىنىسى تىركەلدى. بۇل تۋرالى سەيسمولوگيالىق تاجىريبە-ادىستەمەلىك ەكسپەديتسيانىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى حابارلادى.
«قر بعم عك ستاە» مم سەيسميكالىق ستانتسيالار جەلىسى 2020 جىلعى 11 جەلتوقساندا الماتى ۋاقىتىمەن 04 ساعات 05 مينۋت 55 سەك (2020 جىلعى 10 جەلتوقساندا گرينۆيچ بويىنشا 22 ساعات 05 مينۋت 55 سەك) جەر سىلكىنىسىن تىركەدى. جەر سىلكىنىسىنىڭ ەپيتسەنترى الماتى قالاسىنان سولتۇستىك-شىعىسقا قاراي 79 كم جەردە قازاقستان اۋماعىندا ورنالاسقان»، – دەلىنگەن حابارلامادا.
الماتى – سەيسميكالىق قاۋىپتى ايماق
قازاقستان اۋماعىندا وڭتۇستىك پەن وڭتۇستىك شىعىس اۋداندارىندا جەر سىلكىنىسى كوپ بولادى. قاۋىپتى اۋدانداردىڭ ءتىزىمى تومەندەگىدەي:
- شىعىس قازاقستان وبلىسى
- الماتى وبلىسى
- جامبىل وبلىسى
- تۇركىستان وبلىسى
ال ەڭ قاۋىپتى سەيسميكالىق قالا – الماتى قالاسى. ول 9 باللدىق جانە ودان دا جوعارى جەر سىلكىنىسى بار قاۋىپتى سەيسميكالىق ايماقتا ورنالاسقان. سەيسمولوگتاردىڭ ايتۋىنشا، قالانىڭ كەز كەلگەن تۇرعىنى جەر سىلكىنىسىنە دايىن بولۋى ءتيىس. «جاپونيادا ءار ۇيدە ءزىلزالانى حابارلاپ وتىراتىن قۇرىلعى ورناتىلادى. ال بىزدە بار بولعانى جاپونيا سىيلاعان 5 قوندىرعى بار. ولار قالانىڭ ءار ايماعىندا ورنالاسقان. سول قوندىرعىلار ارقىلى جەر سىلكىنىسىنىڭ ءبىرىنشى تولقىنىنان كەيىن قوسىمشاعا حابارلاما بارادى. ادامدار ءدۇمپۋدىڭ كەلەسى تولقىنى بولعانشا قاۋىپسىز جەرگە شىعىپ ۇلگەرە الادى. ارينە، تولىققاندى اقپارات بەرۋ ءۇشىن قۇرال-جابدىقتار جەتكىلىكتى بولۋى شارت. ونىڭ بارلىعى قازىر قاراستىرىلۋدا»، – دەدى ۆلاديمير كۋچكين inbusiness.kz تىلشىسىنە بەرگەن سۇحباتىندا.
ءزىلزالا كەزىندە قايتپەك كەرەك؟
بۇل تۋرالى قر ەلەكتروندىق ۇكىمەتىنىڭ رەسمي سايتىندا جازىلدى.
ەڭ الدىمەن، سۋ مەن ەلەكتر قۋاتىن، گازدى ءوشىرۋ قاجەت. ەگەر جەر سىلكىنىسىنىڭ كۇشى كوپ بولسا ء(دۇمپۋ كۇشى بەس جانە ودان دا جوعارى باللدى قۇراسا), جانە ءسىز عيماراتتىڭ ەكىنشى جانە ودان جوعارعى قاباتتارىندا بولساڭىز، عيماراتتان شىعىڭىز. ىشكى قابىرعانىڭ، بۇرىشتىڭ، ەسىك جاقتاۋىنىڭ قاۋىپسىز جەرىنە تۇرىڭىز، ۆانناعا جاتا قالىڭىز. كەرەۋەتتىڭ نەمەسە ورىندىقتىڭ استىنا كىرىڭىز - ولار ءسىزدى قۇلاۋى مۇمكىن زاتتاردان جانە سىنىقتاردان قورعايدى. تەرەزە مەن اۋىر جيھازدان الىس تۇرىڭىز. ءليفتىنى پايدالانباڭىز.
ەگەر ءسىز كوشەدە بولساڭىز، عيماراتتار مەن ەلەكتر بەرۋشى جەلىدەن اشىق الاڭعا قاراي الىستاڭىز، ۇزىلگەن ەلەكتر سىمدارىنا جاقىنداماڭىز. عيمارات جانىنان جۇگىرمەڭىز جانە ولارعا كىرمەڭىز.
ەگەر ءسىز اۆتوموبيلدە بولساڭىز، دۇمپۋلەر توقتاعانعا دەيىن اۆتوموبيلدەن شىقپاي اشىق الاڭدا قالا بەرىڭىز.
ەستە ساقتاڭىز: جەر سىلكىنىسى كەزىندە ادام ءولىمىنىڭ سيرەك كەزدەسەتىن سەبەبى بولىپ جەر قاباتىنىڭ قوزعالىسى تابىلادى. جەر سىلكىنىسى كەزىندەگى قايعىلى وقيعالاردىڭ باستى سەبەپتەرى بولىپ تابىلاتىندار:
- عيماراتتىڭ جەكەلەگەن بولىكتەرىنىڭ سىنۋى;
- سىنعان شىنىلاردىڭ قۇلاۋى;
- ۇزىلگەن ەلەكتر سىمدارى;
- پاتەردەگى اۋىر زاتتاردىڭ قۇلاۋى;
- ءورت;
جەر سىلكىنىسىنەن كەيىن:
قاجەت جاندارعا مەديتسينالىق كومەك كورسەتىڭىز.
قاتەرگە شالدىققانداردى قوقىستان ارىلتىڭىز، ەگەر ول ءۇشىن قوسىمشا جاساقتاۋدى تالاپ ەتپەسە. راديوقابىلداعىشتى قوسىڭىز. مۇمكىندىگىڭىزشە سۋ قۇبىرى مەن گازدى توقتاتىڭىز جانە ەنەرگيا جابدىقتاۋشىنى ءسوندىرىڭىز.اشىق وتتى پايدالانباڭىز. جەر سىلكىنىسى كەزىندە ءوزىڭىز بولعان عيماراتتان شىعار الدىندا اباي بولىڭىز. راديونى قوسۋلى كۇيىندە ۇستاڭىز، قىزمەتتەردىڭ بەلگىلەرىن تىڭداڭىز.
انىق زارداپ شەككەن عيماراتقا جاقىنداماڭىز جانە وعان كىرمەڭىز. قايتالاما دۇمپۋگە دايىن بولىڭىز، مۇنداي جاعدايلاردا ەداۋىر قاۋىپتى بولىپ جەر سىلكىنىسىنەن كەيىنگى العاشقى ەكى-ءۇش ساعات تابىلادى، دەگەنمەن ولار بىرنەشە تاۋلىك، اپتا جانە ءتىپتى اي وتكەننەن كەيىن دە بولۋى مۇمكىن. ءبىرىنشى جەر سىلكىنىسىنەن كوپ ۋاقىت وتكەن سايىن، سوعۇرلىم قايتالانۋ ىقتيمالدىعى از.
كرەش-سيندروم دەپ اتالاتىن ۇزاق ۋاقىتتاعى جانجۋ سيندرومى - ەڭ قاۋىپتى جاراقاتتاردىڭ ءبىرى. اۋىر زاتتاردىڭ: قۇىرىلىس جيىنتىقتارىنىڭ سىنىقتارى، سىنعان اعاشتاردىڭ دىڭگەكتەرى، ءماسسيۆتى جيھاز بەن سول تەكتەس زاتتاردىڭ ادامنىڭ قولى نەمەسە اياعىنا ۇزاق ۋاقىت بويى جانشۋى كەزىندە - اياق-قولدارداعى قان اينالىمى توقتاپ قالادى. بۇل ادام اعزاسىنداعى زات الماسۋىنىڭ بۇزىلۋىنا اكەلەدى. كرەش-سيندرومنىڭ سالدارى امپۋتاتسيامەن كوپ جاعدايدا بايلانىستى.
زارداپ شەككەن ادامدا ۇزاق ۋاقىتتاعى جانشۋ سيندرومى بار ەكەنىن انىقتاعان ۋاقىتتا، زارداپ شەككەندى قاراپ شىعىڭىز; اۋرۋدى باساتىن دارمەك بەرىڭىز; جانشىلعان جەرىنەن جوعارى بۇراۋ قويىڭىز; كەڭىستىكتى بوساتىپ الىپ، ونى جىلىتىڭىز. ەستە ساقتاڭىز، ءبىر مينۋتتى دا جوعالتپاۋ كەرەك. ادامدى اۋرۋحاناعا دەرەۋ جەتكىزىڭىز.
عيماراتتىڭ قۇلاۋى
اياقاستى عيماراتتىڭ تولىق نەمەسە جەكەلەگەن قۇلاۋى - بۇل عيماراتتى جوبالاۋ كەزىندە كەتكەن قاتەلىكتەر، قۇرىلىس جۇمىستارىن جۇرگىزگەن ۋاقىتتاعى جوبادان الشاقتاۋ، عيماراتتى نەمەسە ونىڭ بولىكتەرىن ەكسپلۋاتاتسيالاۋ كەزىندەگى مونتاج ەرەجەلەرىن بۇزۋ سالدارىنان تۋىنداعان توتەنشە جاعدايلار، سونىمەن قاتار تابيعي نەمەسە تەحنوگەندى توتەنشە جاعدايلاردىڭ سالدارى.
قۇلاۋعا كوپ جاعدايدا تەررورلىق اكت سالدارى بولىپ تابىلاتىن جارىلىستار، تۇرمىستىق گاز قۇبىرلارىنىڭ قاتە ەكسپلۋاتاتسيالانۋى، وتتى قاۋىپتى پايدالانۋ، عيمارات ىشىندە جەڭىل جاناتىن جانە جارىلىس قاۋىپى بار زاتتاردى ساقتاۋ دا سەپتىگىن تيگىزەدى.
كەنەتتەن قۇلاۋ عيماراتتىڭ ۇزاق ۋاقىت بويىندا قاتاردان شىعۋىنا، ءورتتىڭ تۇتانۋىنا، كوممۋنالدىق-ەنەرگەتيكالىق جەلىلەردىڭ ىستەن شىعۋىنا، قوقىستاردىڭ جينالۋىنا، ادامداردىڭ جاراقاتتانۋى مەن ولىمىنە اكەلىپ سوعادى.
الدىن-الۋ ءىس-شارالارى
عيماراتتىڭ كەنەتتەن قۇلاۋى كەزىندە ارەكەت ەتۋ جوسپارىن الدىن-الا ويلاستىرىڭىز جانە ولارمەن ءوز وتباسىڭىزدىڭ بارلىق مۇشەلەرىن تانىستىرىڭىز. ولارعا كەنەتتەن قۇلاۋ جاعدايىندا ارەكەت ەتۋ ءتارتىبى مەن العاشقى مەديتسينالىق كومەك كورسەتۋ ەرەجەلەرىن ءتۇسىندىرىڭىز. مىندەتتى تۇردە جيناقتالعان مەديتسينالىق قوبديشاڭىز بەن ءورت سوندىرگىشىڭىز بولسىن جانە قولجەتىمدى جەردە ساقتاڭىز. ۋلىحيميكاتتارى، وڭاي ورتەنۋشى سۇيىقتىقتار مەن وزگە دە قاۋىپتى زاتتاردى سەنىمدى جەردە ۇستاڭىز. پاتەرگە گاز باللوندارىن قاجەت بولماعان جاعدايدا كىرگىزبەڭىز. ەلەكتر قۋاتى كوزىنىڭ ورنىن، گاز بەن سۋ قۇبىرلارىنىڭ ماگيسترالدى باتىرمالارىن، ەلەكتر كوزىن، گاز بەن توكتى كەنەتتەن توقتاتا ءبىلىڭىز.
گازدىڭ از مولشەردە بولسىن تارالۋى كەزىندە ونىڭ پاتەرگە كىرۋىنە توسقاۋىل قويىڭىز، عيماراتتى تەكسەرىڭىز جانە تەلەفون ءنومىرى ارقىلى "قالالىق گاز" 104 قىزمەتىنە حابارلاڭىز. وتتىڭ اشىق كوزدەرىن، ەلەكتر سوندىرگىشتەردى جانە ەلەكتر تۇرمىستىق قۇرالدارىن گازدى تولىق جەلدەنۋىنە دەيىن پايدالانۋعا قاتاڭ تىيىم سالىنادى.
عيماراتتىڭ دالىزدەرىن، ساتى الاڭىن، اپاتتى جانە ءورت جولدارىن بوگدە زاتتارمەن بەكىمەڭىز. ىڭعايلى جەردە قۇجاتتارىڭىزدى، اقشالارىڭىزدى، قالتا شامى مەن قوسالقى باتارەيالارىن ۇستاڭىز.
عيماراتتىڭ كەنەتتەن قۇلاۋى كەزىندە قالاي ارەكەت ەتۋ كەرەك؟
جارىلىستى ەستىگەندە نەمەسە عيمارات ءوز تۇراقتىلىعىن جوعالتاتىنىن بايقاعاندا، قۇجاتتاردى، اقشانى جانە ءبىرىنشى كەزەكتە قاجەتتى زاتتاردى الا وتىرىپ، ونى تەز ارادا تاستاپ كەتۋگە تىرىسىڭىز. ءۇي-جايدان شىعىپ، باسپالداقپەن ءتۇسىپ، ءليفتتى پايدالانباڭىز، ويتكەنى ول كەز كەلگەن ۋاقىتتا ىستەن شىعۇى مۇمكىن. ەۆاكۋاتسيا كەزىندە ۇرەي، ەسىكتەردەگى قىسىمنىڭ الدىن الىپ، بالكوننان جانە تەرەزەدەن ءبىرىنشى قاباتتان جوعارى سەكىرەتىندەردى، سونداي-اق اينەكتەلگەن تەرەزەلەر ارقىلى توقتاتىڭىز. كوشەدە تۇرىپ، عيماراتتاردىڭ جانىندا تۇرماڭىز، اشىق كەڭىستىككە ءوتىڭىز. ەگەر ءسىز عيماراتتا بولساڭىز جانە ودان كەتۋ مۇمكىندىگى بولماسا، وندا ەڭ قاۋىپسىز ورىندى الىڭىز: كۇردەلى ىشكى قابىرعالاردىڭ ويىقتارى، كۇردەلى ىشكى قابىرعالاردىڭ بۇرىشتارى، كاركاس ارقالىقتارىنىڭ استىندا. ەگەر بالالار سىزبەن بىرگە بولسا، ولاردى وزىڭىزبەن توسقاۋىل بولىپ جابىڭىز. قاجەت بولعان جاعدايدا ءوزىڭىزدىڭ شىعۋ مۇمكىندىگىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن پاتەر ەسىگىن اشىڭىز. ۇرەيلەنبەڭىز جانە تىنىشتىقتى ساقتاڭىزدار، قاتىسۋشىلارعا قولداۋ كورسەتىڭىز. تەرەزەدەن، ەلەكتر قۇرالدارىنان الىس ۇستاڭىز، دەرەۋ سۋدى، ەلەكتردى جانە گازدى ءوشىرىڭىز. ەگەر ءورت پايدا بولسا، بىردەن ونى وشىرۋگە تىرىسىڭىز. تەلەفوندى تەك قۇقىقتىق ءتارتىپ ورگاندارىنىڭ وكىلدەرىن (102 تەل.), ءورت سوندىرۋشىلەردى (101 تەل.), دارىگەرلەردى (103 تەل.), قۇتقارۋشىلاردى (112 تەل.) شاقىرۋ ءۇشىن پايدالانىڭىز. بالكونعا شىقپاڭىز. سىرىڭكەنى پايدالانباڭىز، سەبەبى گازدىڭ شىعۋ قاۋپى بولۋى مۇمكىن.
ءۇيىندى كەزىندە قالاي ارەكەت ەتۋ قاجەت؟
تەرەڭ دەمالىڭىز، داعبىرعا بوي الدىرماڭىز، ەڭ ماڭىزدىسىنا ويىڭىزدى جيناقتاڭىز، كەز-كەلگەن جولمەن ءتىرى قالۋعا تىرىسىڭىز، كومەكتىڭ مىندەتتى تۇردە كەلەتىنىنە سەنىڭىز. مۇمكىندىگىنشە وزىڭىزگە العاشقى مەديتسينالىق كومەك كورسەتىڭىز. بولعان جاعدايعا يكەمدەلۋگە تىرىسىڭىز جانە جان-جاعىڭىزعا قاراڭىز، مۇمكىن جولىن ىزدەستىرىڭىز. ءسىز قايدا ەكەنىڭىزدى، وزگە ادامدار قاسىڭىزدا بار-جوعىن انىقتاۋعا تىرىسىڭىز: تىڭداڭىز، دىبىس ءبىلدىرىڭىز. ادام ەنەرگياسىن بەكەرگە شىعىنداماعان جاعدايدا ءشول مەن اشتىققا ۇزاق ۋاقىت بويى شىداۋى مۇمكىن ەكەنىن ەستە ساقتاڭىز. قالتاڭىزدان نەمەسە جاقىن ارادان جارىق نەمەسە دىبىس سيگنالدارىن بەرۋشى (مىسالى، قالتا شامى، اينا، سونىمەن قاتار قۇبىردى نەمەسە قابىرعانى ۇرۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن مەتالل زاتتار، سول ارقىلى نازار اۋدارۋ) زاتتاردى ىزدەستىرىپ كورىڭىز. ەگەر جالعىز شىعۋ جولى بولىپ تار تەسىك تابىلسا - سول ارقىلى ءوتىڭىز. ول ءۇشىن بۇلشىقەتتەرىڭىزدى بوساڭسىتىڭىز جانە شىنتاعىڭىزدى دەنەڭىزگە بۇركەپ قيمىلداڭىز.
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
