16.11.2020 جىلى قازاقستان پرەزيدەنتى ۇكىمەت مۇشەلەرىمەن، بىرقاتار ورگان باسشىلارىمەن، قالالار مەن وبلىستاردىڭ اكىمدەرىمەن ۆيدەوكونفەرەنتسيا رەجيمىندە كوروناۆيرۋس ىندەتىنىڭ تارالۋىنا قارسى ءىس-قيمىل شارالارى جونىندە كەڭەس وتكىزدى، دەپ حابارلايدى «ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى اقورداعا سىلتەمە جاساپ. كەڭەس بارىسىندا پرەزيدەنت تومەندەگىدەي شارالاردىڭ جۇرگىزىلۋىن تاپسىردى.
قازىر كوپتەگەن ەلدەرگە ىندەتتىڭ ەكىنشى تولقىنى تارالۋدا.
بۇل مەملەكەتتەردە قاتاڭ شەكتەۋ شارالارى قايتا ەنگىزىلىپ جاتىر.
سوڭعى ستاتيستيكالىق مالىمەتتەرگە قاراساق، قازاقستانعا دا پاندەميانىڭ ەكىنشى تولقىنى تاياپ كەلدى دەۋگە بولادى.
وتكەن كەزەڭدە ءبىز وسى دەرتتىڭ نەگىزگى بەلگىلەرىن ايقىنداپ، ونىمەن كۇرەسۋ جولدارىن ۇيرەندىك.
دارىگەرلەرمىز ءتيىستى تاجىريبە جيناقتادى.
ەلىمىزدىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسى ءبىرشاما نىعايىپ، جاپپاي تەستىلەۋ جۇمىسى جولعا قويىلدى.
ناۋقاستارمەن بايلانىستا بولعانداردى انىقتاۋ ءىسى جەتىلدىرىلدى. سونداي-اق، ايماقتارداعى قاتاڭ شەكتەۋ شارالارىن ءتيىستى دەڭگەيدە ۇيىمداستىرۋعا داعدىلاندىق.
بيزنەس وكىلدەرى دە جاڭا احۋالدا جۇمىس ىستەۋگە بەيىمدەلە باستادى.
ەڭ باستىسى، ازاماتتارىمىزدىڭ پاندەمياعا دەگەن كوزقاراسى وزگەردى، ياعني حالىق وسى قاۋىپتى دەرتتەن سانالى تۇردە ساقتانۋ كەرەك ەكەنىن ءتۇسىندى. بۇل – جاھاندىق ىندەتتى جەڭۋ ءۇشىن اسا قاجەتتى شارت.
دەگەنمەن، پاندەميانىڭ ەكىنشى تولقىنى كوپتەگەن بەلگىلەرى بويىنشا وزگەشە بولماق جانە ەل ەكونوميكاسى ءۇشىن كۇردەلى كەزەڭدە وتپەك. وسىنى ەسكەرۋىمىز كەرەك.
بۇگىنگى تاڭدا بۇكىل الەم بەلگىلى ءبىر سالالاردىڭ تىكەلەي شىعىندارىن عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە جۇمىسسىزدىق پەن وقۋداعى ولقىلىقتار ءارتۇرلى جاعىمسىز سالدارعا، سونىڭ ىشىندە قىلمىستىڭ وسۋىنە اكەلۋى مۇمكىن "كوۆيد تەڭدەۋىن" شەشۋدىڭ الدىندا تۇر.
سوندىقتان قازىرگى مىندەت – پاندەمياعا قارسى تۇرۋ، كوكتەمگى ماسشتابتاعى كارانتينگە جۇگىنبەۋ.
بىرىنشىدەن، الەمدىك ۇردىستەردى ەسكەرۋ قاجەت.
كوپتەگەن ەلدەردە پاندەميا، ەڭ الدىمەن، ءىرى قالالاردى شارپىدى.
بۇعان دامىعان كولىك قاتىناسى سەبەپ بولعانى انىق.
قازىر ينفەكتسيا وڭىرلەرگە دە جەتتى.
بۇل – شىن مانىندە، ايماقتار ءۇشىن ەكىنشى ەمەس، ءبىرىنشى تولقىن. وسىنداي احۋالدى ءبىزدىڭ ەلىمىز دە باستان وتكەرۋدە.
بىرنەشە وبلىستا دەرتكە شالدىققاندار سانىنىڭ كۇرت ءوسىپ كەتۋى – سونىڭ دالەلى.
قازىر ىندەتكە قارسى تۇرۋ ءۇشىن بارلىق ۇيىمداستىرۋ جۇمىستارىن قولعا الىپ، ءتيىستى شارالار قابىلداۋ اسا ماڭىزدى.
بۇل ۆيرۋستىڭ سىرتتان كەلۋىنە توسقاۋىل قويىپ، ونىڭ تارالۋىن بولدىرماۋ ءۇشىن كەرەك.
ءارى قاراي. ۆيرۋس جۇقتىرعانداردىڭ سانىن ءدال كورسەتۋ ۆيرۋسپەن كۇرەستە ءابسوليۋتتى تالاپ بولىپ تابىلادى. بۇل تالاپ ورىندالمايدى.
بىرقاتار وبلىستاردا كوروناۆيرۋستىق ينفەكتسيانىڭ جاڭا جاعدايلارىن جاسىرۋ فاكتىلەرى انىقتالدى. اڭگىمە شىعىس قازاقستان، سولتۇستىك قازاقستان، پاۆلودار، اقمولا، قوستاناي جانە باسقا دا وبلىستار تۋرالى بولىپ وتىر.
قالاعان نارسەنى شىندىققا اينالدىرۋ وتە قاۋىپتى قۇبىلىس ەكەنىن ءتۇسىنۋ كەرەك، ويتكەنى ول ناقتى قاۋىپتەردىڭ كورىنىسىن بۇرمالايدى، سونىمەن قاتار بۇكىل ەل بويىنشا كوروناۆيرۋسپەن كۇرەسۋ ستراتەگياسىن بۇزادى.
قازىرگى جاعدايعا نەمقۇرايلى قاراۋ بايقالادى، قابىلدانعان شارالاردىڭ جارتىسى ورىندالماي جاتىر، ازاماتتار اراسىندا ەپيدەميولوگيالىق قاۋىپسىزدىك تومەندەيدى. بۇل قازىردىڭ وزىندە الەمنىڭ كوپتەگەن ەلدەرىنە قاتىستى اكسيوما، وندا مۇنداي ءۇردىس بايقالادى.
بۇل پروبلەما ءبىزدىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىندە سوزىلمالى سيپاتقا يە بولعانىن مويىنداۋ كەرەك.
دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنە ۇلتتىق ستاتيستيكا بيۋروسىمەن بىرلەسىپ، دايەكتى مەديتسينالىق ستاتيستيكانى قالىپتاستىرۋ، باعالاۋ جانە تالداۋ جونىندە كەشەندى تاسىلدەر ازىرلەۋدى تاپسىرامىن.
ەكىنشىدەن، بارلىق دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمدارىنىڭ تولىق دايىندىق رەجيمىن قامتاماسىز ەتۋ قاجەت.
بۇل اسكەري مەديتسيناعا دا قاتىستى، ول ينفەكتسيامەن كۇرەسۋ ءۇشىن كۇشتەر مەن قۇرالداردى جەدەل ورنالاستىرۋعا دايىن بولۋى كەرەك.
شالعاي اۋدانداردا كارانتيندىك جانە ەمدىك ءىس-شارالاردى ورىنداۋ ءۇشىن قورعانىس جانە كولىك مەديتسيناسى مينيسترلىگىنىڭ تولىق دايىندىعىن قامتاماسىز ەتۋ ماڭىزدى.
جاقىندا جۇرگىزىلگەن مەديتسينالىق ۇيىمداردى باعالاۋ ولاردىڭ دايىندىق دەڭگەيىنىڭ جەتكىلىكسىزدىگىن كورسەتەدى.
دەنساۋلىق ساقتاۋ وبەكتىلەرىنىڭ جارتىسىنان استامى تالاپقا ساي كەلمەيتىنى انىقتالدى. اۋرۋحانالاردى تولىق ايماقتارعا ءبولۋ جۇرگىزىلگەن جوق، ناتيجەسىندە پاتسيەنتتەر مەن قىزمەتكەرلەردىڭ جۇقتىرۋ قاۋپى ساقتالىپ قالادى.
ءىس جۇزىندە بارلىق وڭىرلەردە رەانيماتسيا بولىمشەلەرىنىڭ جاساقتالماعانى بايقالادى.
اتاپ ايتقاندا، كوروناۆيرۋس ينفەكتسياسى بار اۋىر ناۋقاستاردى ەمدەۋگە ارنالعان جەكە ءدارى-دارمەكتەر مەن بىرقاتار مەديتسينالىق ونىمدەر جەتىسپەيدى.
وڭىرلەر ەمدەۋ حاتتامالارىن ەسەپكە الماي، ءوز قالاۋى بويىنشا ءدارى-دارمەكتەردى ساتىپ الادى. بۇل وتە ماڭىزدى ماسەلە. اكىمدەردەن دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىمەن بىرلەسىپ، وسى ماسەلەگە ءتيىستى نازار اۋدارۋدى سۇرايمىن.
حاتتامالارعا كەلەتىن بولساق، ولار ددۇ ۇسىنىستارىنا سايكەس ءجيى وزگەردى. بىراق قازىر بىزدە تاجىريبە بار. كوروناۆيرۋسپەن اۋىراتىن ناۋقاستاردى بارلىق اۋىر بەلگىلەرى مەن اسقىنۋلارىنىڭ پايدا بولۋىن كۇتپەي-اق دەرەۋ ەمدەۋدى باستاۋ كەرەك. ايتپەسە، ءالسىز يممۋنيتەتكە بايلانىستى ناۋقاستار مۇنداي سترەسكە توتەپ بەرە المايدى. وكىنىشكە وراي، بۇل بولىپ جاتىر.
ءدارى-دارمەكتەر تۋرالى ايتاتىن بولساق، مەديتسينالىق ۇيىمدار ءۇشىن نە ساتىپ الىنعانى، ءدارىحانالار ءۇشىن نە ساتىپ الىنعانى، بىرىڭعاي ديستريبيۋتوردىڭ قويمالارىندا جالپى قور قانداي ەكەندىگى ايقىن بولۋى كەرەك.
ۇكىمەت اكىمدەرمەن بىرلەسىپ ەمدەۋ نورمالارى مەن حاتتامالارىنا سايكەس قاجەتتى دارىلىك زاتتار مەن مەديتسينالىق بۇيىمداردى ساتىپ الۋدى قامتاماسىز ەتۋى ءتيىس.
ءارى قاراي. مەنىڭ تاپسىرمام بويىنشا پتر-زەرتتەۋلەر مەن مەديتسينالىق ماسكالاردىڭ باعاسى تومەندەدى. بۇل ادامدارعا بىردەن كورىنەتىن دۇرىس شارالار.
ءدال وسىنداي جۇمىستى ءدارى-دارمەكتەرگە، ەڭ الدىمەن، انتيكويدتارعا قاتىستى جۇرگىزۋ كەرەك.
باسەكەلەستىكتى قورعاۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگىنە قارجى مينيسترلىگىنىڭ مەملەكەتتىك كىرىستەر كوميتەتىمەن بىرلەسىپ، وسى ماسەلەنى شەشۋدى تاپسىرامىن.
جالپى اگەنتتىك ءدارى-دارمەكتەر مەن مەديتسينالىق بۇيىمداردىڭ باعالارىن رەتتەۋ جونىندەگى جۇمىستارعا ارالاسىپ، فارماتسەۆتيكالىق بيزنەستەگى كارتەلدەرمەن اينالىسۋى كەرەك.
ۇشىنشىدەن، مەديتسينا قىزمەتكەرلەرىن قورعاۋ – باستى مىندەت.
اسىرەسە، پاندەميا كەزىندە دارىگەرلەرىمىزدىڭ ءوز كاسىبي قىزمەتىن اتقارۋىنا كەپىلدىك بەرۋ نەمەسە ولاردى ءتۇرلى جاعدايلاردان ساقتاندىرۋ ماسەلەسى وزەكتى بولا ءتۇستى. قازىرگى تاڭدا مۇنداي جۇيەنى بارلىق دامىعان ەلدەر قولدانۋدا.
ال، ءبىز بۇل ماسەلەنى شۇعىل شەشۋگە ءماجبۇر بولدىق. ۆيرۋس جۇقتىرعان جانە قايتىس بولعان دارىگەرلەردى قارجىلاي قولداۋ ءۇشىن تەڭدەسسىز شارالاردى قابىلداق.
مەديتسينا سالاسىندا ءاردايىم دارىگەرلەردىڭ ءومىرى مەن دەنساۋلىعىنا قاۋىپ-قاتەر بولاتىنى ايدان انىق.
سوندىقتان، بۇل ماسەلەگە كەشەندى كوزقاراس قاجەت. بيىل مامىر ايىندا ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسىنىڭ وتىرىسىندا مەن دارىگەرلەردى زاڭدىق تۇرعىدان جانە قارجىلاي قولداۋ جۇيەسىن ەنگىزۋ جونىندە تاپسىرما بەردىم.
ۇكىمەت وسى جۇمىستى جەدەلدەتۋى كەرەك.
قازىرگى جاعدايدا ءبىز كوروناۆيرۋسپەن كۇرەسكە اتسالىسقان مەديتسينا قىزمەتكەرلەرىنە ۇستەماقى تولەۋدى جالعاستىرامىز.
جالپى، پاندەميا كەزىندە، ياعني ناۋرىز جانە قازان ايلارى اراسىندا
90 ميلليارد تەڭگەدەن استام مولشەردە تولەم جاسالدى.
جىل اياعىنا دەيىن وسى ماقساتقا تاعى 140 ميلليارد تەڭگە قارجى بولىنەدى.
تورتىنشىدەن، ادامدار كوپ شوعىرلاناتىن جەرلەردە قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ.
قازىرگى تاڭدا ىندەتتىڭ قايتا ورشۋىنە ءىرى كاسىپورىندارداعى مۇشكىل احۋال سەبەپ بولىپ وتىر.
مۇنداي ۇجىمداردا دەرتكە شالدىققانداردىڭ سانى كۇرت ءوسىپ بارادى.
كاسىپكەرلەردىڭ سانيتارلىق تالاپتاردى ورىنداماي، شەكتەۋ شارالارىن قايتا بۇزۋ جاعدايلارى جيىلەي ءتۇستى.
بۇعان جول بەرۋگە بولمايدى.
جۇمىس ورىندارىنداعى قاۋىپسىزدىك ءۇشىن كاسىپورىنداردىڭ باسشىلارى مەن مەنشىك يەلەرى جاۋاپ بەرەدى.
بۇل تۋرالى بىرنەشە رەت ايتىلدى.
ءار مەكەمەدە ىندەتكە قارسى ءىس-قيمىل رەگلامەنتى بولۋعا ءتيىس.
ولار قۇزىرلى ورگانداردىڭ نۇسقاۋىن كۇتىپ وتىرماي، قالىپتاسقان احۋالعا بايلانىستى ارەكەت ەتۋى كەرەك.
بۇدان بولەك، قوعامدىق كولىكتەگى سانيتارلىق احۋال تۇرعىنداردى قاتتى الاڭداتىپ وتىر.
ءوڭىر اكىمدەرى جۇرت كوپ جينالاتىن جەرلەردە الەۋمەتتىك قاشىقتىقتى ساقتاۋ ءۇشىن قاجەتتى جاعداي جاساۋدى باقىلاۋعا الۋعا ءتيىس.
بەسىنشىدەن، ءداستۇرلى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن قالپىنا كەلتىرۋ.
دەرتكە شالدىققاندار كوبەيگەنىنە قاراماستان، بىرقاتار ءوڭىر وقىتۋدىڭ بۇرىنعى تاسىلىنە قايتا كوشۋدە.
قازىر ءوڭىر اكىمدەرى كارانتين ەنگىزۋ تۋرالى شەشىمدى وزدەرى قابىلداي الادى. ءبىز ولارعا وسىنداي وكىلەتتىك بەردىك.
سوندىقتان ولار وسى ماڭىزدى ماسەلەنى جان-جاقتى ويلاستىرىپ، سالماقتى ۇيعارىم جاساۋعا ءتيىس.
ساراپشىلار ءبىلىم جۇيەسىندەگى قازىرگى كۇردەلى جاعدايعا «ۇرپاق داعدارىسى» دەگەن سيپاتتاما بەرىپ وتىر.
وسىنىڭ الدىن الۋ ءۇشىن بۇكىل ازاماتتىق قوعامنىڭ بەلسەندى بولۋى اسا ماڭىزدى.
اتا-انالار شىدامدىلىق تانىتىپ، قازىرگى احۋالعا تۇسىنىستىكپەن قاراۋى كەرەك. وسىنداي جاعداي تەك قازاقستاندا عانا ەمەس، بۇكىل الەمدە بولىپ وتىر.
ءبىز ءبىلىم ساپاسىنىڭ تومەندەۋىنە جول بەرمەۋىمىز قاجەت.
وقىتۋ ناتيجەسىنە مونيتورينگ جۇرگىزىپ، ءبىلىم سالاسىنداعى ولقىلىقتاردى جويۋ ءۇشىن ۋاقتىلى شارالار قابىلداۋ كەرەك.
ۇكىمەتكە وبلىس اكىمدەرىمەن بىرلەسىپ، شەكتەۋ شارالارىنا قاراماستان، ءبىلىم ساپاسىن باقىلاۋ جۇمىسىن كۇشەيتۋدى تاپسىرامىن.
التىنشى، قولدا بار يمپورتقا تاۋەلدىلىكتى ەسكەرە وتىرىپ، بىزگە ىشكى كوزدەردى جانە قاجەتتى رەسۋرستاردى تولىقتىرۋ تەتىكتەرىن جاساۋ قاجەت.
ەپيدەمياعا دايىندىق – بۇل ەڭ الدىمەن دارىگەرلەردى قورعاۋ. ولار قاجەتتى قورعانىس قۇرالدارىمەن قامتاماسىز ەتىلۋى كەرەك.
ۇكىمەتكە وتاندىق ماسكالاردى جانە وزگە دە جەكە قورعانۋ قۇرالدارىن شيكىزاتپەن كەپىلدىك بەرىلگەن قامتاماسىز ەتۋ تەتىگىن ازىرلەۋدى تاپسىرامىن.
جەتىنشىدەن، بارلىق پاندەمياعا قارسى ءىس-شارالار بارىنشا اشىق بولۋى ءتيىس.
ۇكىمەت ىقتيمال سىبايلاس جەمقورلىق سيپاتىنداعى بارلىق ۋچاسكەلەردى قاتاڭ باقىلاۋعا الۋعا ءتيىس.
ءبىز ءبىرىنشى تولقىن كەزىندە سىبايلاس جەمقورلىقتى بايقادىق. ولار: مەديتسينالىق ماسكالار مەن ءدارى-دارمەكتەردىڭ باعاسىن كوتەرۋ، بلوكپوستارداعى تارتىپسىزدىك، دارىگەرلەرگە تولەم تاعايىنداۋ كەزىندەگى سىبايلاس جەمقورلىق.
تەكسەرۋشى ورگانداردىڭ، ياعني پوليتسيانىڭ، اكىمدىكتەردىڭ، مونيتورينگتىك توپتاردىڭ جۇمىس ساپاسى ەرەكشە نازار اۋدارۋدى تالاپ ەتەدى.
پاندەميا كەزىندە ولارعا بيزنەس پەن ازاماتتاردى تەكسەرۋ ءۇشىن كەڭ وكىلەتتىكتەر بەرىلدى. جانە بۇل اقتالدى. بۇل وكىلەتتىكتەردى دۇرىس باسقارۋ كەرەك جانە، ارينە، بۇل وكىلەتتىكتەردى تەرىس پايدالانۋعا بولمايدى.
سوندىقتان "مەن كىمدى قالايمىن جانە قاشان قالايمىن" قاعيداسى قولدانىلماۋى كەرەك. مەن جاي عانا بيزنەسكە جاساندى قىسىم بولماۋى كەرەك دەپ ايتتىم، بىراق سونىمەن بىرگە كارانتيندىك شارالار جانە جالپى ەپيدەمياعا قارسى رەجيم ءتيىستى تەكسەرۋلەردى قاجەت ەتەدى. وسىلايشا، ءبىز دۇرىس تەپە-تەڭدىكتى تابۋىمىز كەرەك.
وكىنىشكە وراي، ۆيرۋس جويىلماي تۇر، سوندىقتان تەكسەرۋلەر قاجەت جانە ءارى قاراي جالعاسا بەرمەك.
سونىمەن بىرگە ۆەدومستۆوارالىق كوميسسيا بىرىڭعاي جانە تۇسىنىكتى ەرەجەلەر ازىرلەۋى كەرەك، ياعني مەن ايتىپ وتكەن تەڭگەرىم، بيزنەس پەن ازاماتتاردى ناقتى رەگلامەنتتەلگەن تەكسەرۋ.
سونىمەن قاتار مەن تاعى دا اتاپ وتەمىن: كەز كەلگەن قيىندىقتار مەن داعدارىستار مۇمكىندىكتەرگە جول اشادى.
قازىردىڭ وزىندە ايتارلىقتاي جەتىستىكتەر بار – وتاندىق ەكى ۆاكتسينا پەرسپەكتيۆالى الەمدىك بيولوگيالىق ونىمدەر قاتارىنا ەندى جانە كلينيكالىق سىناقتاردان وتۋدە.
ەندى ۇكىمەتتىڭ ماڭىزدى مىندەتى – وتاندىق ۆاكتسينانى وندىرىسكە كىدىرىسسىز ەنگىزۋ. ۆاكتسينانى تاجىريبەلىك-ونەركاسىپتىك جانە ونەركاسىپتىك وندىرۋگە ارنالعان زاۋىتتى ۋاقىتشا تىركەۋ ءتارتىبىن وڭايلاتۋ جانە ونىڭ قۇرىلىسىن اياقتاۋ قاجەت.
مەن رەسەي پرەزيدەنتىمەن رەسەيلىك ۆاكتسينالار شىعاراتىن زاۋىت سالۋ تۋرالى كەلىسىمگە كەلدىم. مەن بۇل زاۋىت ارتىق بولمايدى دەپ سەنەمىن، ويتكەنى كەلەسى جىلى كوروناۆيرۋسپەن كۇرەس «قاتتى سوققى» بولادى. بىزگە ۆاكتسينا كەرەك. ۇكىمەت وسى قاجەتتى جوباعا ينۆەستيتسيا تارتۋ بويىنشا كەلىسسوزدەردى باستادى.
بيولوگيالىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋدىڭ بارلىق باعىتتارى بويىنشا جۇمىستى جالعاستىرۋ ماڭىزدى. مۇنداي شارالاردى بارلىق دامىعان مەملەكەتتەر قابىلدايدى.
پارلامەنتتىڭ اعىمداعى سەسسياسى جۇمىسىنىڭ سوڭىنا دەيىن دەپۋتاتتاردىڭ قاراۋىنا بيوقاۋىپسىزدىك جونىندەگى زاڭ جوباسىن ەنگىزۋ قاجەت.
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
