بۇگىنگى كۇنى قوعامنىڭ «باس اۋرۋلارىنىڭ» بىرىنە اينالعان قىز بالالار مەن ايەلدەردىڭ بەتىن بۇركەپ، ەرلەردەن وقشاۋلاۋ سياقتى اراب ءداستۇرىن تاراتۋ ارەكەتتەرى XIX-ع. سوڭىندا-اق باستالعان.
ن.ي.گرودەكوۆ «تاشكەنت ماڭىنداعى جاڭابازاردا بۇرىنعى بولىس، مولدا مۇسا مەن قىرعىز جۇماتاي ءوز ۇيلەرىندە «ايەلدەردى وقشاۋلاۋ» (زاتۆورنيچەستۆو جەنششين) عۇرپىن ەنگىزۋگە تىرىستى. بىراق، «ايەلدەردى بۇركەۋ اتا-بابامىزدىڭ سالتىندا جوق» دەپ قىرعىزدار ولاردىڭ ۇستىنە باسىپ كىرە بەردى.
مولدا مۇسا قىزىنىڭ ۇزاتۋ تويىندا دا «سارتتار ولەڭ ايتپايدى» دەپ ءان سالۋعا كەدەرگى جاساۋعا ارەكەت جاسادى، بىراق قىرعىزدار وعان كونبەدى» دەپ جازادى (ن.ي.گرودەكوۆ «كيرگيزى ي كاراكيرگيزى سىر – دارينسكوي وبلاستي. توم پەرۆىي. يۋريديچەسكي بىت، تاشكەنت تيپو-ليتوگرافيا س.ي.لەحتينا -1889.).
قازاق داستۇرىندە تۇرمىسقا شىقپاعان قىز بالاعا اق ورامال تارتۋعا قاتاڭ تىيىم سالىنعان. قىز بالا تەك ءتۇستى نەمەسە گۇلدى ورامال تارتاتىن. قازاق ايەلدەرىنىڭ كيىنۋ ءداستۇرى تۋرالى ەتنوگرافتار س.كەنجەاحمەتوۆ، جاعدا بابالىقۇلى جانە ت.ب. زەرتتەۋشىلەردىڭ ەڭبەكتەرىنەن بىلۋگە بولادى.
ال قارا ورامالدى ءتىپتى قارا جامىلعان ايەلدەر تارتقانىن دا كورگەن ەمەسپىز.
جەتى اتاعا دەيىن قىز الىسۋعا قاتاڭ تىيىم سالىنعان كوشپەلى قازاق قوعامىندا قازاق اۋىلى تەك جاقىن تۋىستاردان تۇراتىنىن ەسكەرسەك، ول اۋىلداعى ءاربىر قىز بالا سول اۋىلداعى ەركەكتەردىڭ بىرىنە نەمەرە، بىرىنە قىز، بىرىنە قارىنداس بولىپ شىعادى.
ياعني، "حيدجابقا" وراپ، قىمتاپ قويۋعا ەش قاجەتتىلىك جوق..
ول دەگەنىمىز، قىزدار اشىق-شاشىق جۇرە بەردى دەگەن ءسوز ەمەس. ءوزىمىزدىڭ اۋىلدا اپكە-قارىنداستارىمىزعا قاي جەردە ءجۇرىپ-تۇرسا دا، تىزەسىن قىمتاپ، وتىرۋىن قاتتى قاداعالايتىن.
ال، ءبىزدىڭ جەرىمىزدەگى قالالاردا تۇرعان سارت حالقىنداعى جاعداي باسقاشالاۋ...
سارت داستۇرىندە بىرگە تۋعان اعايىندى ەكى جىگىتتىڭ بىرىمەن ءبىرى قۇدا بولۋعا قۇقى بار ەكەنىن ەسكەرسەك، ولار امال جوق، وزدەرىنىڭ ءار جىنىستى بالالارىن بوگدە ادام تۇگىلى، بىرىمەن ءبىرى تىم جاقىنداسىپ كەتۋىنەن ساقتاندىرۋعا ءماجبۇر بولادى.
مىناۋ فوتو 19-ع. سوڭىندا سىر وڭىرىندە تۇسىرىلگەن ەكەن.
قازىر قىزىلوردا مۋزەيىندە تۇر دەسەدى.
فوتو اشىق دەرەككوزدەن الىندى.
