اسانقايعى جەلمايا ءمىنىپ جەلدىرتىپ، سارىارقانى ارالاپ جۇرگەندە، ءار جەرگە ايتقان سىندارى مىناۋ ەكەن: ۇزىن اققان ەرتىستى كورگەندە: «مىنا شىركىننىڭ بالاسى تويدىم دەپ قاراپ وتىرماس، قارىنىم اشتى دەپ جىلاپ وتىرماس.
سيىردىڭ ءمۇيىزى، دوڭىزدىڭ قۇلاعى شىعىپ تۇرعان جەر»،— ەكەن دەپتى.
تۇندىكتى وزەنىن كورگەندە: «ون ەكى قازىلىق وي تۇندىك، ماڭىراپ جاتقان قوي تۇندىك. قويدىڭ قۇلاعى تۇتام شىعىپ تۇرعان جەر ەكەن»،— دەپ تاستاپ كەتۋگە قيماي، ارتىنا ءۇش قاراعان ەكەن. سونان «ءۇش قارا» اتانعان ەكەن تاۋدىڭ اتى.
قىزىلتاۋ دەگەن جەرگە كەلگەندە: «تاۋ-تاسى كەش بولعاندا قوي بولىپ، ىڭىرانىپ جاتادى ەكەن. توقتى قىسىر قالمايتىن جەر ەكەن»،— دەپتى.
باياناۋىل تاۋىن كورگەندە: «ات ەرىن المايتىن جەر ەكەن. باۋىرىندا تۇزى بار ەكەن، تۇزى اۋىر ەكەن، ءبىر ءتۇن تۇنەپ كەتەمىن دەگەن ادام، ءبىر جۇما توقتاپ قالادى ەكەن. تۇزى جىبەرمەيدى ەكەن»،— دەپتى.
اششى بويىنا كەلگەندە، ارتىنا قاراپ: «ا، باياناۋىل! سەنىڭ قونىس بولىپ تۇرعانىڭ مىناۋ، اششىنىڭ ارقاسى ەكەن. مال جازعىتۇرىم ءبىر جۇما اششىلايدى ەكەن، كۇزگە تامان ءبىر جۇما اششىلايدى ەكەن. سونىسى ءبىر جىلعا تاتيدى ەكەن»،— دەپتى.
شىدەرتى دەگەن وزەندى كورگەندە: «مىنا شىركىننىڭ توپىراعى اسىل ەكەن. التى اي ءمىنىپ ارىقتاعان ات، ءبىر ايدا مايعا بىتەتىن جەر ەكەن. بوس جىلقى شىلدەرلەپ قويعانداي توقتايتىن، جىلقىنىڭ قونىسى ەكەن»،— دەپتى.
ولەڭتى وزەنىن كورگەندە، توقتاپ ەشنارسە ايتپاي، ولەڭدەتە بەرگەن ەكەن. «نەگە ۇندەمەيسىز؟» — دەگەندە، از تۇرىپ: «ولەڭتىنىڭ سۋى — ماي، شىدەرتىنىڭ ءشوبى — ماي»،— دەپ جۇرە بەرىپتى.
سىلەنتىدەن ءوتىپ جالاڭاشتىڭ تۇزىنا بارعاندا: «اتتىڭ توبەلىندەي جالاڭاش، سەنى الدىما وڭگەرەيىن بە، ارتىما بوكتەرەيىن بە، قاي جاراما تارتايىن؟ اينالاڭ از، ونان باسقا ءمىنىڭ جوق، تابىلمايتىن جەر ەكەنسىڭ»،— دەپتى.
ەسىل وزەنىن كورگەندە: «جارى مەن سۋى تەڭ، جارلىسى مەن بايى تەڭ بولاتىن جەر ەكەن»،— دەپتى.
نۇرانىڭ بويىن كورگەندە: «التى كۇندە ات سەمىرتىپ مىنەتىن جەر ەكەن»،— دەپتى.
تورعاي وزەنىن كورگەندە: «اعار سۋى بال تاتىعان، اق شاباعى ماي تاتىعان جەر ەكەن»،— دەپتى.
تەرىساققان دەگەن وزەندى كورگەندە: «سارىارقانىڭ تۇزدىعى ەكەن»،— دەپتى.
«جەتى قوڭىردى كورگەندە: «سارىارقانىڭ ماۋسىمى ەكەن»،— دەپتى.
ۇزىن اققان سىر بويىن كورگەندە: «باسى بايتاق، اياعى تايپاق قونىس ەكەن، قارا تاۋدى جايلاسام، سىردىڭ بويىن قىستاسام، قونىس بولۋعا سوندا عانا دۇرىس ەكەن»،— دەپتى.
سۋلى كەلەس، ڭۇرلى كەلەس وزەندەرىن كورگەندە: «موڭىرەۋىن، سيىر بولىپ موڭىرەۋىن. سيىر تۇقىمى ۇزىلمەيتىن جەر ەكەن»،— دەپتى.
اسانقايعى بۇكىل التى الاشتىڭ (قازاقتىڭ) جەر-سۋىن، قونىسىن كورەم، بۇلارعا جاعداي تۋعىزامىن دەپ كوپ زامان ءومىرىن دالادا وتكىزىپتى. جۇرگەن جەرىندە جاقسى قونىسقا دا، جامان قونىسقا دا باعا بەرىپتى.
اسانقايعى جيدەلىبايسىن جەرىنە قىزىعىپ: «اي، جيدەلىبايسىن، ارتىما بوكتەرىپ كەتەر ەدىم، اتتەڭ اتىم كوتەرە المايدى-اۋ!» — دەپتى.
ياسسى قالاسىن (قازىرگى تۇركستان) ولاردىڭ قوجا-مولدالارىن كورگەندە: «اي، قارىس جەرى ءبىر ارىق، جەر سورلىسى مۇندا ەكەن، ايەلى سەمىز، ءورى ارىق، جۇرت سورلىسى مۇندا ەكەن»،— دەپتى.
شىڭعىرلاۋدى كورگەندە: «اي شىڭعىرلاۋ، جىلقى ءوزى وسكەن جوق، شىڭعىرلاۋ سەن ءوسىردىڭ!» — دەپ ءۇش اينالىپ، شىڭعىرلاۋدىڭ سۋىنا قولىن مالىپ وتىرىپ: «شىڭعىرلاۋ وكپەلەر، اتتىڭ ەرىن ال، قونايىق، ات سۋارىپ، اۋناپ-قۋناپ كەتەيىك»،— دەگەن ەكەن.
«اي جانارىستان، جىرىمداي سۋعا بولا شەتتە قالدىڭاۋ ەسىل، ەرىم-اي»،— دەپ ءبىر توبەگە كەلىپ جىلاپ تۇرعان ەكەن. اسان قايعى بەكارىس تۇقىمىنان، ورتا ءجۇز; قايتىس بولعان جەرى ۇلىتاۋدىڭ باسى بولسا كەرەك.
ult.kz
