بەلگىلى ساياساتتانۋشى ايدوس سارىم Orda Life كانالىنىڭ «ار-ۇجدان» جوباسىنا سۇحبات بەرىپ، وزىنە جانە ەلىمىزگە قاتىستى ماسەلەنى ءسوز ەتتى. ساياساتتانۋشىنىڭ ايتۋىنشا، پارلامەنت سايلاۋى وسى اپتادا جاريالانادى. بيلىك قىرعىزستانداعى رەۆوليۋتسيادان قانداي ساباق الدى نەمەسە قانداي ساباق الۋى كەرەك؟ سونداي-اق الداعى پارلامەنت سايلاۋىنا وپپوزيتسيالىق پارتيا قاتىسا الا ما؟
ساياساتتانۋشىنىڭ ايتۋىنشا، بيلىك قىرعىزستانداعى جاعدايعا قاتتى ءمان بەرىپ، الاڭداپ وتىر. سونىمەن قاتار ول بيلىكتىڭ قازاقتىڭ ماسەلەسى، اۋىل مەن ۋربانيزاتسياعا قاتىستى كوزقاراسى مەن تۇسىنىكتەرىنىڭ وزگەرىپ كەلە جاتقانىن ەسكەرتتى.
– قىرعىزستانداعى جاعداي ءبىزدىڭ اعايىندار ايتىپ جۇرگەندەي جاقسى ەمەس. ءدىني، كريمينالدىق ماسەلەلەر بار. جالپى ءبىز اقاەۆ، باكيەۆ، اتامباەۆتى وڭباعان دەپ ويلاماۋىمىز كەرەك. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، قىرعىزستانداعى جاعدايدان ءبىزدىڭ بيلىك ساباق الادى. بيلىك دەگەن ءبىر نەمەسە ەكى ادام ەمەس قوي. قىرعىزستاننىڭ بيلىگى نە ءۇشىن جەكسۇرىن بولادى؟ مەملەكەتتىك قۇرىلىم مەن ساياسي ينستيتۋتتار السىرەگەن.
– قىرعىزستانداعى جاعدايدان بيلىك ساباق الادى دەيسىز. الايدا الداعى پارلامەنت سايلاۋىنا قاتىساتىن بىردە ءبىر وپپوزيتسيالىق پارتيا جوق. شىنايى وپپوزيتسيالىق پارتيا قۇرىلماي تۇرىپ، پارلامەنت سايلاۋىن وتكىزۋ بيلىك ءوزى ءجيى ايتاتىن ەۆوليۋتسيادان – رەۆوليۋتسياعا اكەلمەي مە؟
– استانادا بەلسەندى بولىپ جۇرگەن بەللا قارىنداسىمىزدىڭ پارتيا قۇرۋعا دەگەن نيەتى دە قالماعان ءتارىزدى، باقىلاۋشىلاردى دايارلايتىن گرانت الىپ جۇمىس ىستەپ جاتىر. «ويان، قازاقستان» قوزعالىسى ەشقانداي پارتياعا جولامايتىن انارحيستىك توپ. ارى كەتسە 30-40 ادامى بار انارحيستىك باعىتتاعى يدەياسى الماتى قالاسىنان اسپايدى، Facebook پەن Telegram الەۋمەتتىك جەلىسىن يگەرىپ العان اقپاراتتىق سەتكا. ولار پارتيا بولا المايدى. وكىنىشكە قاراي ما، جوق الدە جاقسىلىققا وراي ما، مەن ءوزىم قۋانام.
جانبولات ماماي تەك قانا باتىس قازاقستان وبلىستارىن ارالاپ ءجۇر. ونىڭ سولتۇستىك نە شىعىس قازاقستان وبلىسىندا بولدى دەگەنىن ەستىمەپپىن. پارتيا قۇرامىن دەگەن سوڭ قازاقستاننىڭ بارلىق جەرىندە بولىپ، بەلسەندى بولۋىڭ كەرەك. ءبىزدىڭ قازاقستاندا بەلسەندىلىكتىڭ قانداي ەكەنىن ايتىپ وتىرمىز. مىنە، الداعى 31 قازان كۇنگى ميتينگتىڭ قالاي بولاتىنىن كورەيىك. رەسمي رۇقسات ەتىلگەن، ەشكىمدى ۇستامايدى، قامامايدى دەگەن ميتينگىگە قانشا ادام جينالدى. ەگەر ەلدىڭ ىشىندە نارازىلىق ءنوپىر كۇش بولاتىن بولسا، ونىڭ ليدەرىن قاماسا...
بىلاي ۇاراساڭىز، بىشكەكتە ليدەر بولعان جوق. بەلورۋسسيادا ءالى كۇنگە دەيىن ليدەر دە، باعدارلاما دا جوق. بىراق ءجۇز مىڭداعان ادام كوشەدە ءجۇر عوي. پوليتسيامەن توبەلەسىپ تە، ميتينگ ساكيىن 500-1000 ادام قامالىپ تا جاتىر. ءبىز كەيدە وزىمىزدەگى جاعدايدى اسىرەلەي بەرمەيىكشى، قۇداي ءۇشىن.
–ياعني، ءسىزدىڭ ويىڭىزشا، وپپوزيتسيالىق پارتيانى قۇراتىن ەشكىم جوق؟
–قۇرامى بار. جاستاۋ بىرەۋ شىعاتىن شىعار نەمەسە سىرتتان بىرەۋ كەلىپ: "جىگىتتەر، ارقايسىسىمىز جەكە-جەكە تالپىنىپ كوردىك. قولىمىزدان بوق تا كەلمەدى" - دەپ ايتاتىن. ايدوس سادىق دەگەن ازامات كەلىنشەگى ەكەۋى حالىقتى ميتينگىگە شاقىردى عوي. ونىڭ ءبىر ۇناعان جەرى: ء"بىزدىڭ حالىق الدىندا بەدەلىمىز جوق ەكەن. ولاي بولاتىن بولسا، ءبىز باسقا ماسەلەگە نەگىزدەيمىز" دەپ ايتتى. بالكىم سول سياقتى ءوز-وزىمىزگە سىن كوزبەن قاراۋ كەرەك شىعار. ءوز-وزىنە كۇلىپ قاراپ، ءوزىڭدى-ءوزىڭ سىناي ءبىلۋىڭ كەرەك. ال سەن ءوز-وزىڭە سەمىرىپ وتىرا بەرەتىن بولساڭ، وندا ودان ماسەلە شەشىلمەيدى.
قازىر جەكە پارتيا قۇرۋعا مۇمكىندىك بەرمەيدى. ەلىمىزدەگى بەلسەندى ازاماتتار ەرتە مە، كەش پە بەلگىلى ءبىر پارتيانىڭ توڭىرەگىنە توپتاسىپ، ءسىز ايتقانداي شىنايى وپپوزيتسيا جاساي الادى، نە بولماسا شىن بىرىگىپ «مىنا بيلىكتىڭ ءيتتىڭ ەتىنەن جەك كورەمىز. وسىنى زاڭدى جولمەن جەڭەتىن «قوزعالىس» كەرەك. ول ءۇشىن حالىقتىڭ الدىندا شىعىپ انت ەتەيىك. ەشكىم ءوز جاعىنا تارتپايدى. انت سۋ ءىشىپ، مىنا جىگىتتەر ءبىزدىڭ باسشىلارىمىز. ارتىنان قارا ءسوز ايتپايمىز. «ا» دەسە – ا ، «ب» دەسە – ب دەپ ايتقان جەرىنە بارىپ، ميتينگكە شىعامىز، داۋىس بەر دەگەن ادامىنا داۋىس بەرىپ، باقىلاۋشى بولامىز. تىرناق استىنا كىر ىزدەمەيمىز» دەگەن اڭگىمەگە كەلۋ كەرەك سياقتى. يا بولماسا، كوشتەن قالا بەرەدى، قالا بەرەدى.
– توق ەتەرى، بۇل سايلاۋ ەشقانداي باسەكەسىز «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ ىقپالىنداعى پارتيالاردىڭ قاتىسۋىمسەن وتەدى. سولاي ما؟
– باسەكەنى قالاي تۇسىنەسىز؟ مىندەتتى تۇردە «دات» گازەتىنىڭ فورماتىنداعى سايلاۋ بولمايدى. بىراق قازىر «نۇر وتاننىڭ» رەيتينگىسى بۇرىنعىداي ەمەس ەكەنى انىق. باسقا پارتيالار «ءبىز-ويىنشىق ەمەسپىز. بىزگە دە داۋىس كەرەك» دەپ شىقسا جاعداي وزگەرۋى مۇمكىن.
جالپى ەل ىشىندە كەز كەلگەن پارتياعا دەگەن سەنىمسىزدىك بار. وسىدان قالاي ارىلامىز؟ كىمدەردى قوعام ىشىنەن تارتا الامىز. بالتاش تۇرسىنباەۆ، جارىلقاپ قالىباي، رينات زايىتوۆ سەكىلدى جانە بەلگىلى بلوگەرلەردى ءوز قاتارىنا تارتۋعا تىرسادى. قازىردىڭ وزىندە قوعامنىڭ بەلدى ازاماتتارىن ءوز قاتىنا تارتۋعا قولقالاپ جۇرگەنىن بىلەمىز.
قازىر جەكە پارتيا قۇرۋعا مۇمكىندىك بەرمەيدى. ەلىمىزدەگى بەلسەندى ازاماتتار ەرتە مە، كەش پە بەلگىلى ءبىر پارتيانىڭ توڭىرەگىنە توپتاسىپ، ءسىز ايتقانداي شىنايى وپپوزيتسيا جاساي الادى، نە بولماسا شىن بىرىگىپ «مىنا بيلىكتىڭ ءيتتىڭ ەتىنەن جەك كورەمىز. وسىنى زاڭدى جولمەن جەڭەتىن «قوزعالىس» كەرەك. ول ءۇشىن حالىقتىڭ الدىندا شىعىپ انت ەتەيىك. ەشكىم ءوز جاعىنا تارتپايدى. انت سۋ ءىشىپ، مىنا جىگىتتەر ءبىزدىڭ باسشىلارىمىز. ارتىنان قارا ءسوز ايتپايمىز. «ا» دەسە – ا ، «ب» دەسە – ب دەپ ايتقان جەرىنە بارىپ، ميتينگكە شىعامىز، داۋىس بەر دەگەن ادامىنا داۋىس بەرىپ، باقىلاۋشى بولامىز. تىرناق استىنا كىر ىزدەمەيمىز» دەگەن اڭگىمەگە كەلۋ كەرەك سياقتى. يا بولماسا، كوشتەن قالا بەرەدى، قالا بەرەدى.
سەرىك جولداسباي
