كوپتەگەن قوعام وكىلدەرىنىڭ قارسىلىعىنا ۇشىراپ جۇرگەن «ءتالىم ترەند» باعدارلاماسى ەفيرگە شىعىپ، العاشقى سانى پوليتسەيلەردىڭ مارتەبەسىنە ارنالدى.
پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى بەدەلىنىڭ بىردە ءتۇسىپ، بىردە كوتەرىلىپ تۇرۋىن حالىقپەن ءتۇرلى جاعدايدا قارىم-قاتىناسقا تۇسۋىنە بايلانىستى ەكەنىن تۇسىنە وتىرىپ، حاباردى ءبىر شولىپ شىقتىق. مۇحامەدجان تازابەكوۆتىڭ ايتۋىنشا، ءدال قازىر حالىقتىڭ ميتينگكە شىعۋعا ەشقانداي قاقىسى جوق، اۋەلى وزدەرىن تۇزەپ الۋ كەرەك. ءارى ءوزى اتاعان «ديۆان باتىرلارى» (فەيسبۋك بەلسەندىلەرى) اۋىزدارىن جاۋىپ وتىرۋى ءتيىس. لەنيننىڭ «جەكە ادامدىڭ قۇقىعى مەن بوستاندىعى بولعان جەردە، مەملەكەت بولمايدى» دەگەن ءسوزىن وتە ادىلەتتى ايتىلعان دەپ ەسەپتەيدى.
باعدارلاما ەفيرگە شىقپاي تۇرىپ اراشا سۇراعاندار ءوز ۇستانىمدارىن تاعى دا ءبىلدىردى. ولار م.تازابەكوۆتىڭ «اسىل ارناسىمەن» ناسيحاتتالىپ جۇرگەن ءتالىمىن ۇلتتىق ارناعا اكەلۋىنە قارسى شىعىپ، تومەندەگىدەي جازبالار جاريالادى.
ايا بەگىم: ۇلتتىق ارنادان كەتسىن!
مۇحامەدجان تازابەك جۇرگىزەتىن “Talim trend” باعدارلاماسىنىڭ «Qazaqstan» ۇلتتىق ارناسىنان كورسەتىلۋىنە قارسىمىن. وسى باعدارلاما ەفيردەن انە شىعادى، مىنە شىعادى دەپ 2018 جىلدان بەرى ايتىلىپ كەلگەن ەدى. تۇرسىنجان شاپايدىڭ “جاقسى-اق ەتىكشى بولاتىن جىگىت ەكەن” دەيتىنى بار. سول ايتپاقشى سانانى تۇمانداندىراتىن ءتاپسىر اڭگىمەسىن ءوزىنىڭ ينستاگرامىندا ايتسىن! ءبىزدىڭ ارنالارعا ەكولوگيا، تابيعاتتى ساقتاۋ، ادام قۇقىعى، عىلىمي تانىمدىق باعىتىنداعى باعدارلامالار كەرەك!
ايگۇل ورىنبەك: ءتالىم ترەندتىڭ استارىندا زالىم ترەند جاتىر!
ءوز پاراقشاسىندا راديكالدى ءسالافيتتىڭ پوستىن “بىلمەي” ءبولىسىپ قويعان تازابەك، ۇلتتىڭ ارناسىندا بىلمەي تەرروريستەردى جارنامالاپ جىبەرسە كىم جاۋاپ بەرەدى؟
2017 جىلى مۇحامەدجان تازابەك راديكالدى ءسالافيت ابدۋلحاليم ابدۋلكاريموۆ جاريالاعان ۆيدەونى ءوز پاراقشاسىنا بولىسكەن ەدى. زاڭ الدىندا جاۋاپ بەرەتىن بولعان سوڭ، «بىلمەي قالىپپىن”، دەپ پاراقشاسىنان ءوشىرىپ تاستادى! نەگىزى زاڭدى تۇردە جاۋاپ بەرۋ كەرەك ەدى، ايتەۋىر قۇتىلىپ كەتتى....
ال ەرتەڭ استارلاپ، تەلەارنادان ءوزىنىڭ مۇريدتتەرىن بيلىكتى باسىپ الۋعا تاربيەلەپ وتىرسا شە، وعان كىم جاۋاپ بەرەدى؟
ء“بىز مۇسىلمان ەلىمىز، حاليفات قۇرۋىمىز كەرەك” دەپ اتويلاسا شە؟! كىم جاۋاپ بەرەدى؟
دارىن مۋباروۆتىڭ ۋاعىزىن تىڭداعاندار سيريادان بىراق شىقتى. وعان مۇمكىندىك بەرگەن وسى بيلىك! قانشاما انا بوتالاپ قالدى، وتباسى ويراندالىپ!
بۇكىل ءۇرىم بۇتاعىمەن سيرياعا كوشىپ، ورالماعاندار بار!
سول كەزدە وسى ءتالىم-تاربيە بەرگىش قايدا بولدى ەكەن؟
ءتالىم ترەندتىڭ استارىندا زالىم ترەند جاتىر!
بيلىككە حالىقتىڭ قاراڭعى بولعانى كەرەك!
قاراڭعى ميى ۋلانعان حالىق بيلىكتەن ەشتەڭە سۇرامايدى!
الدىنا تاستاعان سۇيەكتى كەمىرىپ جاتا بەرەتىن ۇيرەتىلگەن “يتتەردى” باققان ءتيىمدى بۇل بيلىككە!
كوزى اشىق قوعامنان، ميى ۋلانعان حالىقتى باسقارۋ وڭاي!
مەن تازابەكتىڭ جەكە ومىرىندە جۇمىسىم جوق، قوعام الدىندا جۇرگەن سوڭ، ۇلتتىڭ ارناسىنا شىعىپ جاتقان سوڭ، ءجۇزىن اشىپ شىقسىن!
قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى ءدىني كوزقاراسى بويىنشا ساراپتاما جۇرگىزسىن!
ءدىن ىستەرى كوميتەتى نازارعا الىڭىزدار!
رەسمي جاۋاپ كۇتەمىن.
دينا ەلگەزەك: ءدىني توپتار بيلىك ەتە باستادى
ءدىني توپتار بيلىك ەتە باستادى بۇل ەلدە!
ەلدىڭ بولاشاعىنا الاڭدايتىن پرەزيدەنت، پرەمەر، دەپۋتاتتار، زيالى قاۋىم قايدا؟ مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر قايدا؟
قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى قايدا؟ باسقا قايدا؟ اۋ، نەعىپ ۇندەمەي جاتسىڭدار؟
داستان مىرزا: ء"تالىم ترەند" جابىلۋى ءتيىس!
1970 جىلدارى يران مەن اۋعانستان قانداي بولدى، قازىر قانداي؟ بار-جوعى 20-30 جىلدىڭ ىشىندە تۇتاس ءبىر ەل كاردينالدى تۇردە وزگەرگەن. بارلىعى يسلام راديكالدارى - تاليبتەردىڭ كەسىرىنەن. بىزدەگى جاعداي قالاي وسى؟ نەگىزى وتە ۇزاق، اۋقىمدى تاقىرىپ، قىسقاشا توقتالا كەتەيىن.
العاشىندا جاڭادان پايدا بولىپ جاتقان سالافيزمگە كوپ ءمان بەرمەدىك. ءبىرتۇرلى بىزگە قاتىسى جوق نارسە سياقتى ويلادىق. كەيىن اكە-شەشەسىنە كەلىندى سالەم ەتكىزبەيتىن، ارۋاقتى، اتا-ءداستۇردى "شيرك" دەيتىن جاستار پايدا بولا باستادى. باسىندا شوشىنىپ، ۇركە قاراپ، كەيىن وعان دا ەتىمىز ۇيرەنىپ كەلە جاتقانداي. كوشەدە قارا جامىلىپ، تۇمشالانعان ادام كورۋ ادەتتەگى قۇبىلىس بولىپ كەتتى. وسىنىڭ ءبارى قالاي بولدى؟ نە ءۇشىن بولىپ جاتىر؟ ماسەلەنىڭ توركىنى وتە تەرەڭدە جاتىر.
"بولشيە دەنگي - بولشيە پروبلەمى" دەمەكشى مۇنىڭ ءبارى وتە كوپ اقشا، بايلىق جانە سونى يگەرە المايتىن ساۋاتسىز حالىق بار جەردە جۇرەدى. ەندى وسىنى يران مەن اۋعانستان نەگىزىندە سارالاپ كورەيىك.
يران مۇناي مەن گازعا وتە باي ەل. گاز قورى بويىنشا ءتىپتى رەسەيدى ارتقا لاقتىرىپ، الەمدە ءبىرىنشى ورىن بولۋى دا مۇمكىن. ودان بولەك تاۋلى، قىراتتى جەرلەرى ءتۇرلى پايدالى قازبالارعا دا باي. تۇنىپ تۇرعان اقشا. ەندى سول اقشانى بەلگىلى ءبىر توپتار قالاي يەمدەنۋ كەرەك؟ تۇتاس حالىقتى فيزيكالىق تۇردە قىرىپ تاستاي المايدى، بىراق "الداۋعا" بولادى ەكەن. الداعاندا دا اناۋ-مىناۋ ەمەس سەزىمتال تاقىرىپ - دىنمەن الداۋ. پراكتيكالىق تۇردە ومىرگە اسا قاجەتتى بولماسا دا ادامعا ۇرەي تۋعىزىپ، ءدىني دوگمامەن الداۋ. سەبەبى كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ، ساۋاتتى، باي، ۇلتتىق سالت-داستۇرمەن سۋسىنداعان ء"دىنى مىقتى" حالىق ەركىندىگىن، قولىنداعى بايلىعىن بىرەۋگە وڭايلىقپەن بەرە قويماس، سول ءۇشىن كۇرەسە الادى.
ال ەندى تاليبتەر قىزىعاتىنداي اۋعانستاندا نە بار دەيسىز عوي. ەۋروپا مەن ازياعا تارالاتىن بۇكىل ناركوتيكتىڭ كوكەسى وسى اۋعانستاندا. اۋعان تاۋلارىنداعى كوكنار پلانتاتسيالارىنىڭ قورى اقىلعا سىيىمسىز اقشانىڭ كوزى. كولوسسالنىە دەنگي. مىنە، ەندى وسىنى ناقتى ءبىر ۇيىمدار باقىلاۋدا ۇستاۋ ءۇشىن جەرگىلىكتى حالىقتى دىنمەن ۋلاپ، ورتا عاسىرعا ايداپ ءبىر تىقسا جەتىپ جاتىر. ۆۋاليا. بولدى ءبىتتى. اتالعان ەكى ەل دە زايىرلى، دىنمەن ۋلانباعان ەل بولدى. العاشىندا ولارعا وڭاي بولعان جوق. ولار دا بىرتە-بىرتە وسىنداي كۇيگە جەتتى.
بىزدەگى جاعداي تۋرا سولاردىڭ كوشىرمەسى بولىپ كەلە جاتىر. ءدىن ساياساتقا ارالاسپايدى دەپ اتا زاڭعا جازىلعانىمەن ءىس جۇزىندە مۇلدە باسقاشا بولىپ شىقتى. الدىمەن "اسىل ارنا" سياقتى ياكوبى ىزگى ماقساتتاعى ارنالار اشىلادى. ۇزاق جىلدار بويى جاستاردىڭ ميىن جۋىپ-شايۋ پروتسەسى وسى ارنا ارقىلى جۇزەگە اسىپ وتىرادى. بۇل ءۇردىس بولىپ جاتىر دا. دامىپ، شارىقتاۋ شەگىنە جەتكەندە ء'تالىم ترەند' سياقتى باعدارلامالار پايدا بولادى. ەندى بۇل باعدارلامار وزدەرىنىڭ ارنايى ارناسىنان ەمەس ۇلتتىق، مەملەكەتتىك ارنالارعا اۋىسادى. بۇل - قوعامنىڭ كوزىن ۇيرەتۋ، سەبەبى سەزىمتال تاقىرىپ بولعاسىن "كنۋتوم ي پريانيكوم" دەگەندەي بىرتە-بىرتە، ەلدى شوشىتىپ، ۇركىتىپ الماستاي قىلىپ ىستەلەتىن دۇنيە. سوسىن جەرگىلىكتى حالىقتان جەكە امبيتسياسى ءۇشىن ادامداردىڭ باسىن جالماۋعا دەيىن باراتىن، اقشا ءۇشىن ءبارىن ايىرباستايتىن، ءتىپتى وتانىن دا وڭايلىقپەن ساتا سالاتىن وركتاردى دايىندايدى. بۇكىل قوعام قارسى بولسا دا بۇل وركتار سۋعا سالسا، باتپايدى، وتقا سالسا، جانبايدى، كەسسە، قان شىقپايدى، قوعامدىق رەزونانسقا پىسقىرمايدى دا. سەبەبى ونىڭ دا ۇستىنەن قاراپ وتىرعان، جۇكتەلگەن ءرولدى اقتاي ما ەكەن دەپ باقىلاپ وتىرعان توپتارى بار. مىنە، ماسەلە وسىندا بولىپ تۇر. سول ءۇشىن دە تاپ-تازابەك سياقتىلار اۋىزىم بار ەكەن دەپ سەكسولوگ تا، ستيليست تە، ءىىم-ءنىڭ كوۋچى دا بولا الادى. مەملەكەت كۇشتى بولسا، مەنى نەگە سول جەرگە وتىرعىزىپ قويىپ سويلەتپەيدى؟ كورگەن-باققانىمىز، بار كۇنىمىز قالعان ادام تازابەك پە سوندا؟ اقىل-ويدىڭ، پاراساتتىڭ ەتالونى ما سوندا ول؟ ارينە جوق، پروستو بىرەۋلەرگە سول ىڭعايلى بولىپ تۇر.
تاعى ءبىر ايتا كەتەتىن ءجايت، ءسالافيزمدى حالىققا تەز ءسىڭىرۋ ءۇشىن، تەز ناسيحاتتاۋ ءۇشىن قوعامعا تانىمال تۇلعالاردى، ءانشى-ءبيشى، سپورتشى سياقتىلاردى ءبىرىنشى جاۋلايدى. اسىرەسە سپورت الەمىندە بارشىلىق. ولار دا بىلەدى كىمدەردى ءبىرىنشى ۆەربوۆكا جاساۋدى. سوسىن اقشاسى جوق، جاعدايى ناشار مارگينال توپتار بۇل ۇيىمعا كەتۋگە بەيىم تۇرادى. پروبلەما بانالنا - يز-زا دەنەگ. تاعى ءبىر بايقاعانىم، ۇلتتىق كودى ولگەن، ۇلتتىق يممۋنيتەتى ناشار، جاستايىنان قولعا سۋ قۇيىپ، قوناق كۇتىپ كورمەگەن، اتا مەن اجەنىڭ فولكلورىنا سۋسىنداماعان ورىسقول قازاقتار سالافيزمگە بەت بۇرۋعا بەيىم تۇرادى ەكەن.
جالپى ۇزاق جىلعا جوسپارلانعان وسىلاي ەلدى ازدىرۋ، نادانداندىرۋ ساياساتىنىڭ استارىندا ناقتى ءبىر ۇيىمدار تۇرعانى بەلگىلى. بىزدەگى وسىنداي بىلىقتاردىڭ بارلىعى كرەملدىڭ نۇسقاۋىنسىز بولمايدى دەگەنگە سەنبەيمىن. ال، ۇزاق جىلعا جوسپارلانعان ەلدى ءدىني دوگمامەن نادانداندىرۋ ساياساتى جولىندا تازابەك سياقتى پەشكالار پايدا بولۋى زاڭدى قۇبىلىس. تەك سونىڭ ارتىندا تۇرعان ۇيىمدار ماڭىزدى بولىپ تۇر.
1970-جىلدارى يران مەن اۋعانستان دا قازىرگىدەي كۇيگە تۇسەمىز دەپ ويلاماعان شىعار. ۋۆى! بىراق قالاي بولعاندا دا ولار دا ءوز تازابەكتەرىنىڭ ارقسىندا وسىعان جەتتى، سىرتتان كەلىپ بىرەۋ ولاردى ماجبۇرلەگەن جوق. حالقى ەرتەگىگە سەنىپ، قاراپتان-قاراپ استارىنداعى بايلىقتىڭ قىزىعىنان ايىرىلىپ قالدى.
ءبىز ەندى التىن ساندىقتىڭ ۇستىندە جالاڭبۇت وتىرعان حالىقپىز عوي. بىزدەگى بايلىق يران مەن اۋعانستاننىڭ بايلىعىن سۋممارلى تۇردە قوسقاننان دا كوپ. ال ەندى وزدەرىڭىز ويلاي بەرىڭىزدەر.
اقنازار ابدىعاپپارۇلى: مەملەكەتتىڭ زايىرلىلىعىنا قاۋىپ تونەدى
مەن دە مۇحامەدجان تازابەك جۇرگىزەتىن “Talim trend” باعدارلاماسىنىڭ «Qazaqstan» ۇلتتىق ارناسىنان كورسەتىلۋىنە قارسىمىن.
ءدىني سەنىمى كوپتەگەن ادامنىڭ كۇمانىن تۋعىزاتىن جەكە تۇلعا مەملەكەت قارجىلاندىراتىن تەلەارنادا ءوز باعدارلاماسىن جۇرگىزۋى قاۋىپتى قۇبىلىس.
ءوزى ايتقانداي ءدىني تاقىرىپتا ەفيردە ەشتەڭە ايتپاۋى مۇمكىن، بىراق ۇلتتىق تاقىرىپتاردى قوزعاپ حالىقتىڭ ىقىلاسىنا بولەنىپ، كوپتەگەن جاقتاس جيناپ الۋى ابدەن مۇمكىن. سول ارقىلى مىنالار بيلىككە كەلە قالسا "قۇداي ساقتاسىن", مەملەكەتتىڭ ستراتەگيالىق باعىت-باعدارىنا، زايىرلىلىعىنا، كوپۆەكتورلى ساياساتىنا ۇلكەن قاۋىپ تونەدى!
قالاي دەسەك تە "قازاقستان" ارناسى ء"تالىم ترەند" باعدارلاماسىن ءار جۇما سايىن كورسەتىپ تۇرۋدى قولعا الدى. ءتيىستى ورگانداردىڭ بۇل ماسەلەگە ارالاسىپ-ارالاسپاۋى الداعى ۋاقىتتىڭ ەنشىسىندە قالا بەرمەك.
جانبولات سارقاسقا،
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
