قىتايدىڭ شىڭجاڭ ۇيعىر اۆتونوميالىق اۋدانىندا مۇسىلماندارعا ارنالعان 380-نەن استام تۇرمە مەن لاگەر بار ەكەندىگى انىقتالدى، دەپ حابارلايدى «ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى اۆستراليا ستراتەگيالىق ساياسات ينستيتۋتىنا (ASPI) سىلتەمە جاساپ.
تالداۋ ناتيجەسىندە شىڭجاڭداعى نىساندار تۋرالى ەڭ تولىق مالىمەتتەر بازاسى جاسالدى. ولاردىڭ ىشىندە 2017 جىلدان بەرى جۇمىس ىستەپ كەلە جاتقان «قايتا تاربيەلەۋ لاگەرلەرى» دەپ اتالاتىن تەرگەۋ يزولياتورلارى مەن تۇرمەلەر ەسكەرىلگەن. زەرتتەۋشىلەر جەرسەرىكتىك تۇسىرىلىمدەردى تالداۋدىڭ كومەگىمەن مالىمەتتەر بازاسىن قۇرىپ، ولاردى كارتاعا تۇسىرگەن.
قاشقار قالاسىنداعى بۇل قايتا دايارلاۋ ورتالىعى باستاپقىدا مەكتەپ رەتىندە سالىنعان. 2017 جىلى باستالعان قۋعان-سۇرگىن كەزىندە ول اۋقىمدى وقۋ ورنىنا اينالدىرىلىپ، 2018 جىلدىڭ اياعى مەن 2019 جىلدىڭ باسىندا ۇگىت-ناسيحات قىزمەتىندە كەڭىنەن قولدانىلا باستادى. جاقىندا ول تولىعىمەن زالالسىزداندىرىلعان. سپۋتنيكتىك ءتۇسىرىلىم نىساننىڭ پايدالانۋدان شىعارىلعاندىعىن بولجايدى.
سوڭعى جىلدارى قىتايداعى ۇيعىرلار مەن باسقا دا مۇسىلماندارعا ارنالعان لاگەرلەر سانى ازايماي، كەرىسىنشە كوبەيگەن كورىنەدى. كەلتىرىلگەن دەرەكتەرگە سۇيەنەتىن بولساق، 2019 جىلدىڭ شىلدەسىنەن 2020 جىلدىڭ شىلدەسىنە دەيىن 61 نىسان سالىنىپ، كەڭەيتىلگەن.
ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، اقش پرەزيدەنتى دونالد ترامپتىڭ اكىمشىلىگى قىتاي ۇكىمەتىنىڭ مۇسىلماندارعا جۇرگىزگەن ساياساتىن «گەنوتسيد» قاتارىنا جاتقىزۋ مۇمكىندىكتەرىن قاراستىرىپ جاتقاندىعى تۋرالى حابارلانعان بولاتىن. سونداي-اق، بۇعان دەيىن ۇيعىر ەمميگرانتتارىنىڭ ءبىر توبى حالىقارالىق قىلمىستىق سوتتا گەنوتسيد پەن ادامزاتقا قارسى قىلمىستار تۋرالى ايىپتاۋ اياسىندا قىتاي باسشىلىعىنا قارسى تەرگەۋ جۇرگىزبەك بولعان.
اتاپ ايتقاندا، قىتايعا كامبودجا مەن تاجىكستاننان مىڭداعان ۇيعىرلاردى ەلگە قايتارۋ ارەكەتتەرى تۋرالى ماسەلە كوتەرىلدى. 80 پاراقتان تۇراتىن زاڭگەرلەردىڭ مالىمدەمەسىندە مۇسىلماندارعا قارسى قىلمىستىق ناۋقانعا جاۋاپ بەرەتىن 30-دان استام قىتايلىق شەنەۋنىكتەردىڭ ءتىزىمى كەلتىرىلگەن. بۇل تىزىمگە مەملەكەت باسشىسى سي تسزينپين دە ەنگەن بولاتىن.
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
