پاندەميادان السىرەپ شىققان ەل تۇرعىندارىنىڭ جاعدايى ءماز بولماي تۇر. جاپپاي جۇمىسسىزدىقتىڭ سالدارى نەسيە تولەمدەرىنە قاتتى اسەر ەتۋدە. حالىقتىڭ قيىن جاعدايىن بيلىكتەگىلەر دە ءبىلىپ وتىر. ايتپەسە ءماجىلىس دەپۋتاتى ايقىن قوڭىروۆ نەسيەگە راقىمشىلىق جاساۋ تۋرالى باستاما كوتەرمەس ەدى.
دەپۋتاتتىڭ سوزىنشە، حالىق كارانتين ۋاقىتىندا قيىن جاعدايعا تاپ بولعان.
"شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىك ءوندىرىسىنىڭ كولەمى كارانتين ۋاقىتىندا كۇرت تومەندەدى: قوعامدىق تاماقتانۋ 53%-عا، بولشەك ساۋداسى 45%-عا، ترانسپورت 37%-عا دەيىن كەمىدى. بۇل مەكەمەلەردىڭ بانكروتقا ۇشىراۋىنا نەمەسە جابىلۋىنا، بانكتەر مەن كاسىپكەرلەر اراسىنداعى جانجالعا الىپ كەلۋى مۇمكىن. ەلىمىزدەگى كارانتين كەزىندە 4 ملن 200 ادام جۇمىسسىز قالدى. جۇمىسسىزدىق دەڭگەيى 46%-عا ارتتى. بۇل ءبىزدىڭ تاريحىمىزدا ءبىرىنشى رەت ورىن الىپ وتىر. قازىرگى داعدارىس ەلدىڭ تەك ەپيدەميالوگيالىق جاعدايىنا عانا ەمەس، ەڭبەك نارىعىنا دا قاتىستى. سوندىقتان جەدەل تۇردە شارا قولدانۋىمىز قاجەت. كارانتينگە دەيىن ەڭبەك ەتىپ، بارلىق سالىقتى ءوز ۋاقىتىندا تولەپ جۇرگەن جەكە جانە زاڭدى تۇلعالارعا كەڭ كولەمدى نەسيەلىك امنيستيا جاريالاۋىمىز كەرەك. كەي ازاماتتار بانك قىسىمىنا توتەپ بەرە الماي، كوك تيىنسىز قالۋى مۇمكىن،" - دەدى دەپۋتات.
ستراتەگيالىق زەرتتەۋلەر ينستيتۋتىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى ۆياچەسلاۆ دودونوۆ نەسيەگە امنيستيا جاسالسا، حالىق قايتادىن قارىز الۋعا اۋەس بولادى دەپ ەسەپتەيدى ەكەن.
«نەسيەگە راقىمشىلىق جاساۋعا بيۋدجەت قارجىسىن جۇمساۋ ۇسىنىسى ايتىلدى. ول قارجى سالىق تولەۋشىلەردىڭ قارجىسى. سوندىقتان دا وعان قارسىلىق بىلدىرۋشىلەر بولادى. ونىڭ ۇستىنە قازىر قازىنادان بولىنگەن قارجىنىڭ جارتىسىنان استامى الەۋمەتتىك سالاعا باعىتتالعان. ەگەر ول قارجىنى راقىمشىلىققا (امنيستياعا) جۇمسايتىن بولساق بيۋدجەتتى قىسقارتۋ كەرەك. ونىڭ سالدارى مەكتەپ، اۋرۋحانا سياقتى قاجەتتى نىساندار ۋاقىتىندا سالىنبايدى»، - دەپتى ساراپشى.
ەستەرىڭىزگە سالا كەتسەك، نەسيەلىك امنيستيانى دەموكراتيالىق باستاماشىل توپ كوتەرگەن بولاتىن. ولار وتكەن جەكسەنبىدە الماتى قالاسى اكىمدىگىنىڭ رۇقساتىمەن ميتينگ ۇيىمداستىرىپ، بيلىككە نەسيە كەشىرىلسىن دەگەن تالاپ قويدى. باستاماشىل توپتىڭ جەتەكشىسى جانبولات ماماي راقىمشىللىققا قارسى بولعاندارعا ءوز ءۋاجىن ايتتى.
– نەسيەلىك امنيستيا – حالىققا كومەك كورسەتۋدىڭ ناقتى مۇمكىندىگى. ءبىز بۇل جەردە كەپىلى جوق نەسيەلەر مەن ميكروكرەديتتەردى ايتىپ وتىرمىز. 5,5 ملن حالىقتىڭ 4,4 ترلن تەڭگە وسىنداي قارىزى بار.
قازىر كەيبىر ادامدار «نەگە ءبىزدىڭ سالىعىمىزدىڭ ەسەبىنەن جۇرتتىڭ نەسيەسى جابىلۋ كەرەك» دەگەن پىكىر ايتىپ جاتىر. سول ادامدار مەملەكەت ميللياردتاپ جەكە بانكتەرگە كومەكتەسكەندە، جەكە وليگارحتارعا كومەكتەسكەندە، كەرەكسىز قارجىنى جەلگە شاشقاندا قايدا بولدى؟ بايلارعا عانا كومەكتەسەسىڭدەر دەپ بىرەۋى ايتقان جوق قوي. ال ەندى حالىققا كومەكتەسىن كەزدە – مەنىڭ سالىعىمنىڭ اقشاسى، پوپۋليزم دەگەن سياقتى سوزدەر ايتادى.
ءبىز مۇمكىن ەمەس نارسە ايتىپ وتىرعامىز جوق. مىسالى، 2020 جىلدىڭ ءبىرىنشى قاڭتارىنان باستاپ موڭعوليادا بۇكىل زەينەتكەرلەردىڭ نەسيەسى كەشىرىلدى. مۇنداي مىسالدار وتە كوپ.
نەسيە كەشىرىمى ەكونوميكانى قۋاتتاندىرادى. ءارى مۇنداي كەشىرىمگە مەملەكەتتىڭ تولىقتاي مۇمكىنشىلىگى بار، - دەدى جانبولات ماماي.
قالاي بولعاندا دا بيلىك تاراپىنىڭ مىنبەرلەرىنەن نەسيە امنيستياسىنا بايلانىستى سەڭ جۇرە باستاعانداي. ەندىگى ءسوزدى اتقارۋشى بيلىكتىڭ ءتيىستى سالاسىنىڭ وكىلدەرى الۋى ءتيىس.
جانبولات سارقاسقا،
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
